۳۴ درصد حوضه آبریز دریاچه ارومیه صرف کشت یونجه می‌شود

رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست مدعی شد که دولت قصد دارد از کشاورزی اطراف دریاچه جلوگیری کند

مقایسه تصاویر ماهواره‌ای دریاچه ارومیه در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۳ - NASA Earth Observatory / AFP

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست، اعلام کرد که کشت یونجه حدود ۳۳ تا ۳۴ درصد کل آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه را مصرف می‌کند. این در حالی است که کارشناسان محیط زیست همواره در زمینه کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، و نیز حفر چاه‌های آب غیراصولی و غیرقانونی هشدار داده‌اند.

اینک به قیمت رونق کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه، این دریاچه بسیار زودتر از آنچه گمان می‌رفت، خشک شده است. به گزارش ایلنا، علی سلاجقه نیز می‌گوید که کفه سفید دریاچه ارومیه وقتی جان می‌گیرد که هاله سبز دور آن حذف شود. به گفته او، هاله سبزی که دور دریاچه ارومیه ایجاد شده است، به معنای توسعه ناپایدار کشاورزی در منطقه در قالب چاه‌های غیرمجاز حفرشده یا گونه‌های آب‌بری است که در این محدوده کشت می‌شود و بخش اعظم حقابه دریاچه را به خود اختصاص داده است.

خبرگزاری فارس نیز به نقل از علی سلاجقه، به یک عامل عجیب دیگر در خشک شدن این دریاچه اشاره می‌کند. به گفته‌ سلاجقه، برخی «چاه‌های غیرمجاز در حوزه دریاچه ارومیه، توسط افرادی برای تفنن و خوشگذرانی حفر» شده است.

با این حال، نمی‌توان حفر چند «چاه تفریحی» را با اقدامات دولت‌های احمدی نژاد، روحانی و رئیسی مقایسه کرد که با اقدامات‌ غیراصولی متعددی، از جمله بستن رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه آب می‌رساند، دریاچه‌ای با حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب آب را به خشکی کشاندند.

با اینکه بارندگی‌های اخیر، اندکی وضعیت دریاچه ارومیه را بهبود بخشیده است، وضعیت آن همچنان بحرانی است. سلاجقه نیز درباره خطر کشاورزی در اطراف دریاچه با نظر کارشناسان موافق است. به گفته او، اگر مسئولان بخواهند دریاچه را به شکلی مدیریت کنند که به وضعیت پایداری برسد، باید کاربری بعضی از اراضی اطراف دریاچه را تغییر دهند و حتی باید از کشاورزی در برخی اراضی جلوگیری شود. با این حال، مشخص نیست که دولت در این زمینه اقدام کند.

دولت به‌روشنی نشان داده است که در مدیریت منابع آبی کاملا غیرحرفه‌ای و نابلد عمل می‌کند. نمونه‌وار، مشخص نیست که در حالی که استفاده آبفا از چاه‌های آب چندبرابر شده است، دولت چگونه می‌تواند با حفر چاه‌های غیرقانونی مقابله کند. یا بر فرض، آیا دولت فکری به حال شغل افرادی که اینک به کشاورزی‌ مشغول‌اند، کرده و جایگزینی برای درآمد این افراد و خانوارهای آنان یافته است، یا قرار است در اینجا نیز مانند اصفهان و برخی شهرهای دیگر، دولت و کشاورزان با تنش و قدرتنمایی و نافرمانی کار خود را پیش ببرند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

معاون رئیسی پاسخ مشخصی برای این پرسش‌ها و اینکه چگونه قرار است منابع آبی دریاچه ارومیه مدیریت شود، ندارد و با اشاره‌ای کوتاه به این موضوع می‌گوید: «دستگاه‌های ذیربط باید برای کسانی که جلو کشاورزی آن‌ها گرفته خواهد شد، معیشت‌های جایگزین دارای درآمد مناسب تعریف کنند تا اقدامات نرم‌افزاری به معیشت هیچ خانواده‌ای آسیب نزند. اما در هر صورت، مدیریت نرم حوضه آبریز دریاچه ارومیه در دستورکار جدی دولت قرار دارد و امیدواریم در میان‌مدت بتوانیم به سطحی از صرفه‌جویی آب، به‌خصوص در بخش کشاورزی در این حوضه آبریز برسیم که بتوان حقابه دریاچه ارومیه را تا حد قابل‌قبولی تامین کرد.»

وضعیت تالاب‌های ایران نیز از مدت‌ها پیش بحرانی شده است. شرایط اغلب تالاب‌ها، از جمله هامون، گاوخونی، جازموریان، پریشان، ارژن و ... بسیار نامناسب است؛ به نحوی که در آستانه خشکیدگی کامل قرار گرفته‌اند. تالاب‌های هورالعظیم، شادگان، انزلی، میانکاله، بختگان، اینچه و ... نیز با آلودگی، تخریب و مشکلات زیست‌محیطی متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

ناکارآمدی دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی در مدیریت حوزه آب، به مرور زمان نمود بیرونی یافته است و ضررهای دهه‌ها مدیریت نادرست منابع آبی، در چند سال گذشته علنی شده است. در دهه ۷۰ برخی نگران  بودند که خانه‌های ساحلی دریای خزر با خطر زیر آب رفتن مواجه‌اند. از آن زمان تاکنون دو متر از ارتفاع آب در آن نواحی کاسته شده است بنا به برخی گزارش‌ها،  آنچه بر سر دریاچه ارومیه آمد، خزر را نیز تهدید می‌کند. دریاچه ارومیه در این سال‌ها تقریبا خشک شده و دریاچه آرال نیز به‌کلی محو شده است.