اگر تا به حال با قهر و نادیده گرفتن مواجه شده باشید، می‌دانید که «سکوت کرکننده» ناشی از آن چقدر می‌تواند قدرتمند و حتی دردناک باشد؛ اما چرا این‌طور است و سکوت چطور می‌تواند چنین آسیب‌زننده و آزاردهنده باشد؟
به نظر می‌رسد این می‌تواند به تاثیری که طرد اجتماعی بر بدن و ذهن ما می‌گذارد، ربط داشته باشد. کارشناس کلینیک کلیولند به سراغ کیا‌ــ‌رای پریویت، روانشناس، رفت تا از او بخواهد دلایل پشت قهر و نادیده گرفتن را شرح و توضیح دهد که چرا این عمل این‌قدر ناراحت‌کننده است و چگونه باید با آن برخورد کرد و آیا این نوعی سوءاستفاده و آزار عاطفی محسوب می‌شود یا خیر.
قهر و نادیده گرفتن چیست؟
قهر را به زبان ساده می‌توان عمل خودداری از ارتباط گرفتن دانست که می‌تواند عمدی یا غیرعمدی باشد؛ یعنی برای برخی یک سازوکار درونی برای مقابله با مشکل است، در حالی که برای برخی دیگر راهی عامدانه برای آسیب رساندن به شمار می‌رود.
تحقیقات نشان می‌دهد وقتی فکر می‌کنیم یک پیوند اجتماعی در خطر است، سیستم عصبی همدلی و همدردی‌کننده ما واکنش نشان می‌دهد و فعال می‌شود. در این حالت، کمربند قدامی در قسمت پشت مغز ما‌ــ ناحیه‌ای از مغز که مسئول پردازش احساسات و درد است‌ــ فعال می‌شود. به زبان ساده، این نادیده گرفته شدن یا طرد شدن حس درد و ناراحتی ایجاد می‌کند.
البته اینکه آیا این آسیب عمدی باشد هم بسیار مهم است، اما فقط تا یک جایی. زیرا واکنش سکوت در مقابل ارتباط در هر حال نشان‌دهنده مهارت‌های ارتباطی نامناسب، ضعف در حل مشکل و ناتوانی در کنترل احساسات است.
نشانه‌های قهر در یک رابطه
گاهی تشخیص کناره‌گیری عادی از قهر آسان نیست. پس به این نشانه‌های قهر دقت کنید:
ــ آن‌ها شما را عمدا (و به‌طور مشخص) نادیده می‌گیرند.
ــ طوری رفتار می‌کنند که انگار هیچ مشکلی نیست و در عین حال کارهایی را انجام می‌دهد که می‌دانند واکنش عاطفی ایجاد می‌کند.
ــ ناگهانی و بی‌هیچ مقدمه‌ای، ساعت‌ها، روزها یا حتی هفته‌ها را بدون برقراری ارتباط با شما می‌گذرانند.
ــ آن‌ها بدون اینکه به شما بگویند کجا می‌روند یا چه زمانی برمی‌گردند، از کنارتان می‌روند.
ــ هنگامی که سعی می‌کنید ارتباط مستقیم، حضوری یا حتی الکترونیکی برقرار کنید، پاسخ نمی‌دهند.
ــ آن‌ها با افراد دیگر صحبت می‌کنند‌ــ احتمالا حتی جلو شما‌ــ اما با شما صحبت نمی‌کنند.
در این مواقع، شما هم احتمالا احساس اضطراب، گناه، شرم، سردرگمی یا غم می‌کنید و حس می‌کنید که دارید مجازات می‌شوید.
آیا قهر آزار است؟
بسیاری از ما قبلا با کسی قهر کرده و او را در معرض بی‌مهری ناشی از سکوت قرار داده‌ایم؛ بنابراین در حال حاضر، ممکن است از خود بپرسید که آیا این یک رفتار آزارگرانه است؟ دکتر پریویت می‌گوید که کلید پاسخ به این سوال هدف پس ذهن از این رفتار است.
اگر طرف مقابل سعی می‌کند رفتار شما را کنترل یا شما را تنبیه کند یا اگر ادعا می‌کند که رفتار او تقصیر شما است، این قهر بی‌بروبرگرد آزار است. اما باید این را هم بررسی کرد که آیا آن فرد تحت فشار زیاد یا عمیقا آسیب‌دیده است و آیا او کلا در ارتباط برقرار کردن با دیگران و بیان افکار و احساساتش مشکل دارد؟ زیرا در این صورت، ممکن است که آن فرد قصد آسیب رساندن نداشته باشد و فقط در حال مبارزه با مشکل برقراری ارتباط و کنترل احساساتش باشد.
دکتر پریویت توضیح می‌دهد: «گاهی اوقات افراد از نظر عاطفی آن‌قدر مضطرب و به‌هم‌ریخته‌اند که از نظر جسمی هم خاموش می‌شوند. آن‌ها هیچ راه دیگری برای واکنش ندارند و گاه حتی نمی‌توانند اطلاعاتی را که به آن‌ها می‌دهید، هضم کنند چه رسد به اینکه شفاهی واکنش هم نشان دهند. به این حالت زیر سیل عواطف فرو رفتن می‌گویند. در این حالت، اگرچه این رفتار همچنان ناراحت‌کننده و آزاردهنده است، بدون قصد و غرض بودنش باعث می‌شود در دسته آزار قرار نگیرد.
گاهی هم این رفتار فقط ناشی از تربیت اشتباه است. دکتر پریویت توضیح می‌دهد: «این فرد ممکن است در خانواده‌ای بزرگ‌شده باشد که در آن، بزرگسالان با روزها صحبت نکردن با همدیگر یکدیگر را طرد کرده‌اند. یا شاید این‌طور بوده که کسی او را تربیت کرده که اگر کارهایش را انجام نمی‌داده یا نمره بدی می‌گرفته، با او قهر می‌کرده است.»
البته اینکه کسی با روش قهر کردن بزرگ شده این رفتار را توجیه نمی‌کند؛ اما به این معنا است که آن فرد احتمالا متوجه اثر بد قهر نیست یا برای مدیریت احساساتش راه بهتری نمی‌شناسد. این افراد هم با کمک یک متخصص سلامت روان، می‌توانند راه‌های بهتری برای مقابله با استرس بیاموزند.
عوارض قهر چیست؟
قهر و نادیده گرفته شدن می‌تواند به دلایل زیادی اتفاق بیفتد و می‌تواند با انگیزه‌های مختلفی باشد و به طرق مختلف بر شما تاثیر بگذارد. بسیاری از مردم در مواجهه با آن حس ناامیدی یا حتی عصبانیت پیدا می‌کنند چرا که نیازهای عاطفی آن‌ها براورده نمی‌شود. از طرفی، برای برخی دیگر هم به‌ویژه افرادی که به دنبال جلب خشنودی دیگران‌اند یا افراد باسابقه آسیب عاطفی شدید (تروما)، قهر می‌تواند ترسناک باشد.
قهر همچنین می‌تواند احساس بی‌ثباتی به فرد دهد و باعث شود به خودش شک کند، مخصوصا اگر دلیل آن را درک نکند.
در مقابل قهر، چه کنیم؟
حال پرسش این است که چگونه می‌توان با فردی که این رفتار را انجام می‌دهد، مقابله کرد؛ اما شاید سوال بهتر این باشد که آیا باید با آن‌ها مقابله کرد؟
دکتر پریویت معتقد است که پاسخ ساده نیست اما توصیه می‌کند قبل از پیشقدم شدن برای آشتی، این سوالات را از خود بپرسید:
ــ هدف شما از صحبت با این فرد چیست؟ آیا می‌خواهید یاد بگیرید که چگونه قاطعانه‌تر ارتباط برقرار کنید؟
ــ آیا امیدوارید که فرد را متقاعد کنید تغییر کند؟
ــ آیا برقراری ارتباط با این شخص به نفع شما است؟
ــ اگر شخص درگیر شریک زندگی یا زوج عاطفی شما است، آیا قصد دارید با او بمانید یا می‌خواهید به رابطه پایان دهید؟
پاسخ به این سوالات (به‌تنهایی یا ترجیحا در گفت‌وگو با یک کارشناس سلامت روان یا یکی از عزیزانتان) می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری در مورد نحوه مدیریت قهر کمک کند.
ارتباط قاطعانه
قهر همیشه نشانه ناکارآمدی یک رابطه نیست، بلکه گاهی این نشانه این است که افراد داخل یک رابطه باید تغییراتی در خود ایجاد کنند؛ مثلا روی مهارت‌های ارتباطی‌‌شان کار کنند یا شاید زیادی غرق در احساسات‌اند. شاید هم باید نوع رفتار در رابطه را که با آن بزرگ شده‌اند، کنار بگذارد.
اگر متوجه شدید کسی با هدف واداشتن شما به چیزی از ارتباط خودداری می‌کند و در مقابل، شما هم به‌اندازه کافی به خود مسلطید و انگیزه کافی هم برای گفت‌وگو دارید، ارتباط قاطعانه یک گزینه است. دکتر پریویت می‌گوید: «می‌توانید به آن شخص بگویید که می‌دانید دارد چه کار می‌کند و این کارش درست نیست. این فرصتی است برای در میان گذاشتن اینکه چگونه اعمال آن‌ها بر شما تاثیر می‌گذارد و اینکه بتوانید رفتاری را که ترجیح می‌دهید (جایگزین قهر شود)، شرح دهید.»
در یک دنیای ایده‌آل، این رویکرد کارساز خواهد بود و حتی ممکن است رابطه را تقویت کند و آن‌ها به‌طور مثبت پاسخ دهند و فعالانه سعی کنند تغییری ایجاد کنند اما ما همیشه در یک دنیای ایده‌آل زندگی نمی‌کنیم. ممکن است خوش‌شانس باشید، اما این امکان نیز وجود دارد که آن‌ها به طرد شما ادامه دهند یا آن رفتار مخرب را بارها و بارها تکرار کنند.
دکتر پریویت می‌گوید: «اگر می‌دانید که آن شخص قرار نیست تغییری ایجاد کند، شمایید که باید تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید کسی باشید که تغییر ایجاد می‌کند یا خیر؛ ایجاد این تغییر ممکن است حتی به معنای این باشد که دیگر نخواهید بخشی از آن رابطه باشید.»
