جمهوری اسلامی ایران و روسیه سیاستی را دنبال می‌کنند تا از روابطشان در رویارویی با غرب سود ببرند، به این معنا که غرب و رابطه با واشینگتن قطب‌نمایی است که روابط دو طرف براساس آن تعیین می‌شود.

در حالی که  گسترش این رابطه پیوسته هدف‌های مشترک دو کشور را برآورده می‌کند، پیامدهای جنگ روسیه در اوکراین، که بحران کی‌یف را به بحران‌ خاورمیانه پیوند زد، نگرانی غرب از همسویی تهران و مسکو را دو چندان کرد.

اگرچه روسیه به‌دنبال آن است تا روابطش با جمهوری اسلامی ایران و مخالفانش در منطقه، به‌ویژه اسرائیل، همواره متعادل باقی بماند، اما سفر علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، به سن‌پترزبورگ و دیدارش با نیکلای پاتروشف، همتای روسی او، ممکن است پیامدهای مهمی داشته باشد.

از سوی دیگر، در حالی که روسیه همواره بر لزوم پرهیز از کشمکش و تشدید تنش در خاورمیانه تاکید می‌کند، اما هنگام تیره شدن روابطش با غرب یا وقتی که کرملین درپی دستیابی به هدفی در منطقه است، از کارت جمهوری اسلامی علیه غرب بهره می‌برد.

در پایان نشستِ علی اکبر احمدیان و نیکلای پاتروشف در سن‌پترزبورگ، تفاهم‌نامه‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه امضا شد که براساس آن روابط دو کشور در زمینه‌های مختلف گسترش می‌یابد و مسیر همکاری‌های امنیتی تهران و مسکو هموارتر می‌شود.

 جنگ اوکراین روابط جمهوری اسلامی و روسیه را از روابط تسلیحاتی به مشارکت دفاعی ارتقا داد، موضوعی که گامی مهم در تعمیق روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه به‌شمار می‌آید، چراکه دو کشور برای دور زدن تحریم‌های غرب و تقویت چارچوب‌های چندجانبه خارج از نهادهای غربی توانستند به ابتکارهای مهمی دست بزنند.

با اینکه مسکو و تهران در مخالفت با نظم بین‌المللی مبتنی بر هژمونی غربی و تلاش برای ایجاد نظم جدید چندقطبی دیدگاهی مشترک دارند، اما این بدان معنا نیست که دو طرف متحد راهبردی یکدیگرند، زیرا این غرب است که محرک اصلی رابطه جمهوری اسلامی و روسیه است. افزون بر این،  مسیر تعاملات تهران و مسکو را تنش در روابط هر یک از این دو کشور با غرب تعیین می‌کند.

جمهوری اسلامی ایران از تنش‌ روسیه و غرب سود می‌برد، زیرا تنش با غرب روسیه را به حمایت از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و بهره‌گیری از حق «وتو» در شورای امنیت سازمان ملل وامی‌دارد. از سوی دیگر، به‌محض تفاهم مسکو با واشینگتن درمورد جنگ اوکراین، برخورد مسکو با تهران تغییر خواهد کرد، زیرا نزدیکی روسیه با غرب به دوری مسکو از تهران منجر می‌شود. علاوه برآن، رقابت جمهوری اسلامی و روسیه در سوریه ممکن است به عقب‌نشینی مسکو از حمایت تهران در سوریه بینجامد و جمهوری اسلامی را در معرض حملات هوایی اسرائيل قرار دهد.

با توجه به این رابطه زودشکن، آیا راهی وجود دارد که اروپا و آمریکا بتوانند از طریق آن مانع تحکیم روابط روسیه و جمهوری اسلامی ایران شوند؟

با توجه به ماهیت همکاری جمهوری اسلامی و روسیه و ترسی که هر دو طرف از احتمال ترور نخبگانشان دارند، ممکن است اروپا در جلوگیری از گسترش همکاری میان جمهوری اسلامی و روسیه به موفقیتی دست نیابد، به‌ویژه اینکه تنش میان رژیم ایران و غرب همچنان در حال افزایش است و مسیر رسیدن به توافق هسته‌ای هنوز به‌شدت ناهموار است. از سوی دیگر، ادامه نقض حقوق بشر در ایران و اعدام بازداشت‌شدگان به اتهام شرکت در اعتراضات مانع دستیابی به تفاهم میان غرب و جمهوری اسلامی است. علاوه بر این، ادامه تحریم‌های غرب علیه جمهوری اسلامی به تشدید تنش بین دو طرف می‌انجامد.

بنابراین، گزینه‌های اعمال فشار حداکثری، رویکرد تهدیدآمیز و اعمال تحریم‌های بیشتر همچنان روی میز باقی خواهند ماند و جمهوری اسلامی را به نزدیکی بیشتر با روسیه واخواهد داشت، اما کاهش تنش میان روسیه و غرب ممکن است زمینه دستیابی به توافقی را فراهم کند که براساس آن روسیه از همکاری با جمهوری اسلامی منصرف شود. با این حال، تا زمان رسیدن به چنین چشم‌اندازی، همکاری جمهوری اسلامی و روسیه در سایه تحریم‌های غرب همچنان باقی خواهد ماند.

البته همکاری واشینگتن و پکن برای دستیابی به ثبات منطقه‌ای در خاورمیانه ممکن است مسیری را هموار کند که از طریق آن همکاری جمهوری اسلامی و روسیه محدود شود، به‌ويژه اینکه رژیم‌های ایران و روسیه می‌کوشند با گسترش نفوذ در منطقه، ایالات متحده را به عقب‌نشینی از این پهنه مهم جغرافیایی وادار کنند و چهره خاورمیانه را به‌گونه‌ای بازترسیم کنند که شرایط آن فراخور جاه‌طلبی‌های تهران و مسکو باشد.

برگرفته از ایندیپندنت عربی