در این روزها، آنچه بیش از هر موضوع دیگری در فضای سیاسی و امنیتی خاورمیانه خودنمایی می‌کند، تنش پرشتاب میان جمهوری اسلامی به رهبر علی خامنه‌ای و آمریکای تحت فرمان ترامپ است. مهم‌ترین پرسشی که در این میان مطرح می‌شود، این است که این جدال فزاینده سرانجام به کجا خواهد انجامید و برای منطقه چه آینده‌ای را رقم خواهد زد؟

این کشمکش دیرین می‌تواند منطقه را به سمت تحولات و دگرگونی‌های متعددی سوق دهد و برای خاورمیانه نقشه نوینی ترسیم کند که دهه‌ها دوام بیاورد. با این حال، نمی‌توان گفت که میان تهدیدها و هیاهوها، چقدر حقیقت نهفته است و چقدر بزرگ‌نمایی وجود دارد؟

چندی پیش، علی لاریجانی، مشاور خامنه‌ای و رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی در تلویزیون رسمی ایران هشدار داد که هرگونه حمله‌ به ایران، بی‌پاسخ نخواهد ماند. او به ترامپ پیشنهاد داد به جای تهدید، به منافع اقتصادی مشترک بیندیشد. این سخن، پس از آن مطرح شد که جمهوری اسلامی تلویحا از احتمال حرکت به‌ سوی ساخت سلاح هسته‌ای سخن گفت، نکته‌ای که در مواضع رسمی تهران کمتر دیده می‌شد.

این موضع‌گیری از نظر رسمی، تغییری تازه در لحن جمهوری اسلامی محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، با نشر پیامی در حساب کاربری‌اش در شبکه ایکس نوشت: «ایران بار دیگر تاکید می‌کند که تحت هیچ شرایطی به دنبال توسعه یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.»

ترامپ نیز یکشنبه ۳۰ مارس ۲۰۲۵، ایران را تهدید کرد که در صورت توافق نکردن با واشینگتن برای توقف توسعه برنامه هسته‌ای، با حمله‌ای «بی‌سابقه» و تشدید فشارهای اقتصادی مواجه خواهد شد.

عراقچی با همان لحن همیشگی گفت: «برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است، ساخت سلاح هسته‌ای از نظر دینی و بر اساس فتوای رهبر جمهوری اسلامی حرام است و ما خواهان راه‌حل دیپلماتیکیم.» البته این بار چاشنی وسوسه اقتصادی هم به سخنان مقام‌های جمهوری اسلامی افزوده شد. به این معنی که ایران برای ترامپ به‌عنوان یک تاجر پیشتاز، فرصت تجاری بزرگ و سودمندی است.

اما ترامپ، زبان جنگ و سیاست فشار حداکثری را هم خوب بلد است. در همین راستا، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا هشدار داده‌اند که اسرائیل در حال بررسی احتمال اجرای حملات گسترده به تاسیسات هسته‌ای ایران در نیمه نخست امسال است.

با توجه به میزان شفافیت و صداقت جمهوری اسلامی در خصوص استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران به حدی افزایش یافته که به گفته این نهاد، «هیچ کشوری تاکنون اورانیوم را تا این میزان غنی‌سازی نکرده، مگر اینکه به دنبال ساخت بمب هسته‌ای بوده باشد».

در چند دهه گذشته، فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی همواره به بهره‌جویی از «سیاست لبه پرتگاه» متکی بود؛ با این فرض که طرف مقابل از پیامدهای این رفتار «شبه‌دیوانه‌وار» خواهد ترسید و به کمتر رضایت خواهد داد، اما امروز رفتار آمریکا هم دگرگون شده است و در تقابل با جمهوری اسلامی به سمت استفاده از همان ابزار «لبه پرتگاه» گام برمی‌دارد.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط