سرابی که جریان سیاسی موسوم به اصلاح‌طلب و حامیان حسن روحانی از نتیجه روی کار آمدن مسعود پزشکیان ساخته‌اند، حتی پیش از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات از میان رفته است.

در مناظره سوم، پزشکیان در شرایطی مخالفت با حجاب اجباری را مشکلی تربیتی دانست که بخش بزرگی از جامعه ایران حجاب اجباری را وسیله سرکوب سیستماتیک زنان می‌دانند.

او، به‌دلیل ضعف جایگاه سیاسی، چهره‌ای ناتوان، ترسیده و محتاط در طرح دیدگاه و نظرات از خود نشان داده است، و برخلاف محمد خاتمی و حسن روحانی که در دوره تبلیغات انتخاباتی، حداقل در شعار و مناظره، متکی بر تقابل صریح با ساختارهای قدرت در آن زمان بودند، حتی از شعار هم بی‌نصیب است.

کاندیدای جریان موسوم به اصلاح‌طلب در هسته سخت قدرت نظام پشتیبانی ندارد، درعوض می‌کوشد خود را معتقد و پایبند به اصول و برنامه‌های بلندمدت جریان اصلی قدرت در ایران معرفی کند.

در این اوضاع سوال اصلی از حامیان تغییر وضع موجود از طریق شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری این است که مسعود پزشکیان با چنین شخصیت و پشتوانه‌ای در صورت رسیدن به صندلی ریاست چگونه می‌تواند شرایط فعلی را تغییر دهد؟

اگر زمان روی کار آمدن دولت محمد خاتمی در سال ۱۳۷۶ جریان‌های سیاسی حامی رهبر جمهوری اسلامی در تقابل و یارکشی‌های درون نظام، برابر «کارگزاران حامی هاشمی رفسنجانی و حلقه کیان» با عنوان گروه‌های فشاری شناخته می‌شدند، که مانع تغییرهای اصلاح‌طلبانه بودند، امروز انصار حزب‌الله و نیروهای خودسر و فشار آن سال‌ها پس از دو دهه سرمایه‌گذاری گسترده حکومتی، بدل به احزاب و جبهه‌های مختلف سیاسی شده‌اند که بخش بزرگی از کرسی‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و نظامی جمهوری اسلامی را در اختیار دارند.

این جریان‌ها که در دوره نخست رقابت ریاست‌جمهوری حسن روحانی ضمن انتقاد صریح هاشمی رفسنجانی «صاحبان سلاح، رسانه، تریبون نمازجمعه و قدرت سیاسی» معرفی شدند، امروز از سایه دولت بیرون‌ آمده‌ و تشکیل‌دهنده اصلی ساختار اداره کشور در جمهوری اسلامی شده‌اند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که میانه دهه هفتاد تنها تشکیلاتی نظامی در ایران بود، طی دو دهه، با حمایت تشکیلاتی «مجموعه سرداران» نظام، با تاسیس اطلاعات سپاه، سپاه قدس برون‌مرزی و گسترش تشکیلات قرارگاه خاتم و شرکت‌ها و هلدینگ‌های اقتصادی و تجاری نیابتی در داخل و خارج از ایران، دستگاه اول امنیتی، سیاسی و اقتصادی کشور شده است.

سپاه امروز نه‌تنها، ذیل عنوان «میدان»، اداره‌کننده «سیاست خارجه و میدان نظام» شده است که ذی‌نفع اصلی در اقتصاد ایران و تصمیم‌گیرنده نهایی در مسائل امنیتی کشور است.

در چنین شرایطی مسعود پزشکیان، که نفوذ و سابقه تشکیلاتی موثر در سپاه پاسداران ندارد، حتی در صورت موفقیت در انتخابات پیش رو، باز هم نخواهد توانست برابر نفوذ این تشکلات گسترده قد علم کند و بیشتر نقش «تله حکومت» برای ایجاد تردید در صف مخالفان و افزایش مشارکت را بازی می‌کند.

از سوی دیگر، اگر در روزگار دولت محمد خاتمی، «دولت در سایه» تحت تاثیر دوقطبی بودن شرایط سیاسی کشور و دایره نفوذ جریان‌های حامی هاشمی برابر جریان‌های حامی علی خامنه‌ای چندان شکل نگرفته بود، و طی ۸ سال دولت حسن روحانی، دولت در سایه شامل آستان‌ها، بنیادها و نهادهای اقتصادی و تبلیغاتی زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی هنوز همه صندلی‌های ثروت و قدرت را تصاحب نکرده بودند، در دولت ابراهیم رئیسی اداره کشور به طور کامل به دولت در سایه سپرده شد.

اقتصاد و فرهنگ ایران دیگر تنها زیر نفوذ دولت نیست، بلکه دولت در سایه اداره‌کننده اصلی آن است و درعمل هیچ دولت مستقری بدون حمایت بازیگران دولت در سایه نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.

برای مثال، در حوزه اقتصاد خُرد و بنگاه‌داری، دولت مستقر بدون حمایت سرمایه و تشکیلات دولت در سایه نمی‌تواند از پس حل حداقل مشکلات موجود و تامین منابع مالی مورد نیاز و اداره اوضاع آشفته کشور حتی به شکل فعلی برآید.

مسعود پزشکیان امروز با همه میراث باقی‌مانده از دوران نفوذ هاشمی رفسنجانی، سرمایه‌های محمد خاتمی و تشکیلات حسن روحانی، دربرابر دایره نفوذ رهبر جمهوری اسلامی در همه عرصه‌های اداره کشور نه‌تنها در حفظ حقوق شهروندان قدرت عمل چندانی ندارد که حتی برای حفظ دولت خود و رقابت با جریان‌های صاحب‌نفوذ در هسته سخت قدرت نظام نیز بعید است بتواند کاری از پیش برد.

به‌ این‌ ترتیب، روی کار آمدن پزشکیان، با به صحنه آمدن بخشی از مردم تحت تاثیر تبلیغات، بعید است شرایطی مشابه سال ۷۶ و یا ۹۲ برای تغییر مسیر «توسعه اجتماعی و مدنی» و یا «ریل‌گذاری سیاسی و امنیتی» جمهوری اسلامی فراهم کند.

ترتیب شکل گرفتن برنامه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، بیش از آنکه برای بازگشت جریان حامی حقوق شهروندان و یا توسعه سیاسی متوازن و عبور از بحران‌های اقتصادی پیش رو فرصت‌ساز باشد، موقعیتی اضطراری است که حکومت آن را برای حفظ حداکثری شرایط فعلی تدارک دیده است.

تعیین‌کننده نهایی نتیجه کار در این «صحنه‌آرایی سیاسی»، حتی در صورت موفقیت شخصیتی مانند مسعود پزشکیان، تشکیلات بزرگ سرداران سپاه و حوزه‌های علمیه حکومتی، تحصیل‌کردگان مکتب اقتصادی، سیاسی و امنیتی مصباح یزدی زیر سایه دفتر رهبر جمهوری اسلامی خواهند بود.

بنابراین، بعید است مسیر ابراهیم رئیسی، که ریل‌گذاری نظام و حامیان خارجی آن برای آینده سیاسی ایران است، با روی کار آمدن شخصی با موقعیت سیاسی مسعود پزشکیان تغییر کند.

پزشکیان، همان‌طور که بارها در طول مناظره‌ها و نشست‌های خبری‌اش در صداوسیمای جمهوری اسلامی تاکید کرده است، چیزی جز مجری برنامه‌های ولایت مطلقه فقیه، حامیان او و ادامه دولت قبل نخواهد بود.

او در شرایطی که حکومت با بحران گسترده و پیچیده مشروعیت مواجه است، قرار است مانند سپری برای موج درخواست «تغییر اساسی نظام سیاسی در ایران» نقش بازی کند و درنهایت فرصتی برای پیش‌برد سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی در آینده بسازد.

این در حالی است که افزایش ده‌ درصدی سبد آرای نظام با حضور پزشکیان در این رقابت و تلاش جریان سیاسی موسوم به اصلاح‌طلب، حتی اگر انتخابات ریاست‌جمهوری به مرحله دوم بکشد، بعید است فرصتی برای موفقیت نهایی او برای رسیدن به صندلی ریاست‌ جمهوری باشد.