جدیدترین گزارش ارزیابی کیفی دانشگاههای جهان در وب‌سایت رتبه‌بندی شانگهای نشان‌دهنده سقوط کیفیت دانشگاههای ایران و افزایش رتبه برخی از دانشگاههای کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.
براساس این گزارش، دانشگاههای ایران در میان ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان جایگاهی ندارند، در میان ۵۰۰ دانشگاه برتر تنها ۲ دانشگاه و بین هزار دانشگاه برتر نیز ۹ دانشگاه ایرانی حضور دارند.
این درحالی است که در میان ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان، دانشگاه ملک سعود عربستان سعودی و سه دانشگاه اسرائیلی از خاورمیانه حضور دارند.
در این رتبه‌بندی سه دانشگاه هاروارد، استنفورد و ماساچوست از ایالات متحده، به‌ترتیب برترین دانشگاههای جهان تشخیص داده شدند، سپس دانشگاه کمبریج بریتانیا در رتبه چهارم قرار دارد. در میان ۲۰ دانشگاه برتر، ۱۶ دانشگاه آمریکایی، سه دانشگاه بریتانیایی و یک دانشگاه فرانسوی حضور دارند.
دانشگاههای برکلی در کالیفرنیا، آکسفورد در بریتانیا و سپس پرینستون، انستیتو فناوری کالیفرنیا، کلمبیا و شیکاگو از ایالات متحده در رتبه پنجم تا دهم این رتبه‌بندی قرار دارند. دانشگاه پاریس‌ساکلی نیز در مقایسه با سال گذشته با سه رتبه صعود حالا به همراه دانشگاه کرنل آمریکا در رتبه دوازدهم جای دارد.
اما از میان دانشگاههای ایرانی، دانشگاه تهران که در سال ۲۰۲۲ بین رتبه ۳۰۱ تا ۴۰۰ قرار گرفته بود، حالا در میان رتبه‌های ۴۰۱ تا ۵۰۰ این رده‌بندی حضور دارد و جایگاه دانشگاه علوم پزشکی تهران بین رتبه ۴۰۱ تا ۵۰۰ ثابت مانده است. هفت دانشگاه دیگر ایران نیز بین رتبه‌های ۷۰۰ تا هزار دانشگاههای برتر جهان قرار دارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
همچنین دانشگاههای امیرکبیر و صنعتی شریف که چهار سال قبل بین رده‌های ۵۰۰ تا ۶۰۰ بهترین‌های دانشگاههای جهان قرار داشتند، در سال ۲۰۲۴ در ردیف ۷۰۰ تا هزار قرار گرفته‌اند. رتبه دانشگاه تربیت مدرس تهران هم از رتبه‌ای میان ۵۰۰ تا ۶۰۰ در سال ۲۰۲۲ به جایگاهی میان رتبه‌های ۶۰۰ تا ۷۰۰ در سال جاری میلادی نزول کرده است.
از سوی دیگر، دانشگاه ملک سعود عربستان سعودی در چهار سال اخیر از رتبه‌ای بین ۱۰۰ تا ۱۵۰، به جایگاه ۹۰ صعود کرده است و سه دانشگاه اماراتی نیز موفق شده‌اند، با رشدی چشمگیر در قیاس با چهار سال گذشته، در میان هزار دانشگاه برتر جهان قرار گیرند.
اسفند ۱۴۰۲ روزنانه فرهیختگان در ایران در گزارشی با عنوان «افت هشدارآمیز دانشگاههای ایرانی در رده‌بندی‌های جهانی» و با استناد به رتبه‌بندی پایگاه استنادی جهان اسلام نوشته بود: «مسئله مهم، بدتر شدن جایگاه دانشگاههای کشور در رتبه‌بندی ISC است. علی‌رغم اینکه تعداد دانشگاههای کشور با افزایش ۶ موردی همراه و از ۶۳ به ۶۹ رسیده که نشان‌دهنده رشد ۹.۵ درصدی است، اما از لحاظ کیفیت، دانشگاههای مطرح کشور با شیب تند سقوط همراه بوده‌اند. از میان ۶۹ دانشگاه حاضر، ۴۱ دانشگاه با افت جایگاهشان نسبت به سال ۲۰۲۲ روبه‌رو بوده‌اند که نشان می‌دهد عملا وضعیت کیفی مراکز آموزش کشور افت کرده است. در این میان، دانشگاه تهران با ۱۰۰ پله تنزل، بدترین وضعیت را نسبت به سال گذشته داشته و حالا در زمره دانشگاه‌هایی قرار گرفته که در رده ۵۰۱ تا ۶۰۰ دنیا تعریف می‌شوند.»
در سال‌های اخیر با بحرانی‌تر شدن وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در میان نخبگان و دانشگاهیان ایرانی موج گسترده‌ای از مهاجرت شکل گرفت و همراه با خروج روزافزون اساتید نامدار از دانشگاه‌ها، گزارش‌های مختلفی درباره کاهش کیفیت آموزش دانشگاههای ایران منتشر شد.
شرایط اقتصادی و کیفیت پایین زندگی در ایران، چشم‌انداز مبهم رشد شخصی و نبود آزادی‌های فرهنگی، سیاسی و مدنی، که در تمامی حوزه‌ها به افزایش تقاضا برای مهاجرت منجر شده است، در کنار مشکلات ناشی از فیلترینگ و اختلال گسترده اینترنت، کار را به جایی رسانده است که در یک نمونه، عادل فردوسی‌پور، مجری معروف ایرانی و استاد دانشگاه صنعتی شریف، خبر داد که در سال‌های اخیر بیش از ۸۵ درصد دانشجویانش، پس از اخذ مدرک تحصیلی بی‌درنگ از ایران مهاجرت کرده و حاضر به انجام تحقیقات پژوهشی، همکاری با نهادهای تحقیقی و تولیدی یا تدریس در دانشگاههای ایران نشده‌اند.
حضور مدیران امنیتی و نظامی در راس دانشگاههای مطرح ایران با هدف سرکوب بیشتر دانشجویان و اساتید مستقل نیز از دیگر دلایل مهم افت فاحش کیفیت دانشگاههای ایران عنوان می‌شود.
