مشکل قطع برق در کنار تعطیلی مکرر صنایع تولیدی در ایران به بهانه‌ها و دلایل مختلف، نه‌تنها بر شرایط تولید که بر وضعیت بازار سهام این مجموعه‌ها نیز تاثیر منفی داشته است.
تابستان ۱۴۰۳ در شرایطی وارد سومین ماه می‌شود که بر اساس گزارش سازمان هواشناسی، روند افزایش دمای هوا در روزهای پیش رو ادامه دارد و این امر به تکرار و تشدید خاموشی برق در شهرهای مختلف ایران منجر خواهد شد.
شدت ناترازی شبکه برق ایران موجب شده که برخلاف دو تابستان گذشته که دولت سیزدهم با قطع برق شهرک‌های صنعتی و صنایع تولیدی نیاز برق خانگی را تامین کرد، در سال ۱۴۰۳ از همان نخستین روزهای ورود موج گرما، هم‌زمان با تکرار خاموشی صنایع، قطع برق مهمان ناخوانده و دائم خانه‌های مردم هم باشد.
مسئله هدررفت ناشی از فرسودگی شبکه تولید و توزیع به دلیل سن بالای نیروگاه‌ها در کنار ادعای مصرف غیراصولی در شبکه خانگی، ناترازی برق در ایران را به گفته مدیران وزارت نیرو به یک «ابرچالش در حوزه انرژی» بدل کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
طبق آمارهای اعلام‌شده، «حدود ۲۰ درصد ظرفیت پست‌های شبکه دچار فرسودگی است و بالای ۳۰ سال عمر دارند و عمر ۱۵.۳ درصد از آن‌ها نیز بالای ۳۵ سال است.» سن بالای شبکه موجب می‌شود میزان حوادث و نیاز به تعمیرات در مسیر توزیع برق افزایش یابد و این امر فشار بار مصرف را بر شبکه برق مضاعف کند.
سیاست مدیریت مصرف که از طریق افزایش قیمت برق و اعمال معافیت‌های تشویقی اجراشده نیز نتوانست از روند افزایش بار مصرف به‌ویژه در ساعات پیک مصرف جلوگیری کند.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده، در تابستان امسال مصرف برق از ۸۰ هزار مگاوات عبور کرد و رکوردی تازه به جای گذاشت. این مسئله وزارت نیرو را به سمت اجرای سیاست قطع برق به منظور کنترل مصرف پیش برد، چرا که بر اساس آمارها، میزان ناترازی برق به ۱۷ هزار مگاوات رسیده است.
مدیران صنایعی که با معضل قطع برق در ساعات طولانی مواجه‌اند، بر این باورند که بار روانی منفی این امر در کنار کاهش سطح تولید و سودآوری، بر وضعیت سهام این شرکت‌ها تاثیر مستقیمی گذاشته است.
به طور میانگین حدود ۳۳ درصد کل برق تولیدشده در ایران در بخش صنعت مصرف می‌شود که بیش از ۳۱ درصد از آن مربوط به صنعت فولاد است. قطع مکرر برق شرکت‌های فولادی را درگیر زیان‌های پیش‌بینی نشده کرده است. اثر این موضوع بر صنایع تنها به کاهش ساعت فعالیت خلاصه نمی‌شود. کارشناسان هشدار می‌دهند قطع برق دوفاز در صنایع تولیدی آسیبی جدی به تجهیزات و دستگاه‌های صنعتی وارد کرده و در برخی موارد، خسارت ناشی از تعمیرات این دستگاه‌ها از میزان خسارت کاهش فعالیت پیشی گرفته است.
افت ولتاژ در بخش‌های مختلف و گرمای شدید در سیم‌ها و تجهیزات برقی و همچنین نیمسوز شدن و کاهش عمر مفید تجهیزات برقی در شرایطی که قطعات بسیاری از دستگاه‌ها خصوصا در صنایع تولیدی کوچک، به دلیل تحریم‌ها امکان تهیه و تامین مجدد ندارند، برخی صنایع را مجاب کرده که در روزهای تشدید قطع یا نوسان برق، تعطیلی به‌صرفه‌تر از فعالیت با ریسک آسیب است.
از ۱۵ خرداد سال جاری، به صنایع رسما اعلام شد که دست‌کم دو روز در هفته با قطعی برق کامل مواجه خواهند بود و از ۱۸ مرداد که گرمای هوا به اوج می‌رسد، برای قطعی‌های سه ساعت در روز مهیا شوند. با این حال سطح تعطیلی صنایع به این ساعت‌ها محدود نمی‌ماند. چنانچه به گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، قطع تنها دو ساعت برق در صنایع، مدار تولید را برای دست‌کم هشت ساعت متوقف می‌کند که این موضوع به هدررفت ساعت کاری در صنایع منجر می‌شود.
نتایج قطع برق در صنایع به طور مشخص در قالب نمودار شاخص شامخ مشهود است. این شاخص در تیرماه با کاهش به نسبت ماه خرداد، معادل ۴۷.۲ براورد شده است؛ عددی که معنای آن ثبت رکورد قرار گرفتن شاخص زیر عدد ۵۰ در دو ماه متوالی است.
سیف‌الله امیری، مدیرکل امور معدنی وزارت صمت، بر این باور است که عامل اصلی افزایش زیان صنایع میزان قطعی برق بیش از میزان توافق‌شده است که نتیجه آن رشد هزینه‌های تولید و تاثیر بر قیمت تمام‌شده است. به گفته امیری، در بخش فولاد تعطیلی صنایع را شاهدیم و حدود ۱۵ میلیون تن ظرفیت بلااستفاده در این بخش به وجود آمده است.
تعطیلی‌های ساعتی یا دو روز طی هفته معضل تامین هزینه‌های نیروی انسانی را نیز در پی دارد. چرا که کارفرمایان موظف‌اند فارغ از میزان فعالیت کارگاه‌های تولیدی، حقوق کارگران را در روزها و ساعات تعطیلی کارگاه‌ها پرداخت کنند.
موضوع دیگری که در افزایش میزان خسارت وارد شده به صنایع تولیدی به دلیل قطعی برق نادیده گرفته می‌شود، مسئله به هم خوردن زنجیره تولید است که به گفته فعالان بخش صنعت مشکلات آن قابل‌جبران نیست.
صنایع فولاد و پتروشیمی تنها صنایع آسیب‌دیده از قطعی برق نیستند. در بخش خودرو و قطعات هم طی تیرماه، شاخص تولید ۸.۲ درصد و شاخص فروش ۵.۴ درصد کاهش پیدا کرده است. در فلزات پایه نیز، شاخص تولید ۱۲.۵ درصد و شاخص فروش نزدیک به ۱۰ درصد افت کرده است. شرکت‌های معدنی نیز در تیرماه ۹.۶ درصد کاهش در شاخص فروش را شاهد بوده‌اند.
در این میان، بسیاری از کارگاه‌های تولیدی کوچک به دلیل زیان ناشی از قطعی برق به‌صورت دائم تعطیل شده‌اند. این امر در سال جاری، گریبان واحدهای خرد مانند نانوایی‌ها را نیز گرفته است. قطعی ناگهانی و بدون اعلام قبلی برق موجب خرابی خمیر‌ها و افزایش دورریزها شده و این در حالی رخ می‌دهد که دولت سیزدهم در آخرین روزهای فعالیتش، با توجه به مشکل تامین آرد موردنیاز نانوایی‌ها، قیمت نان را افزایش داد.
افزایش سالانه زیان ناشی از قطع برق برای صنایع طی سال‌های اخیر که در ظاهر، تمرکز بر تولید ملی به‌عنوان راهکار عبور از تحریم‌ها بوده، تداوم فعالیت برای بخشی از صنایع را فاقد ارزش اقتصادی کرده است.
طبق گفته مهرداد بائوج لاهوتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، خسارت ناشی از قطع برق برای صنایع بزرگ و کوچک تولیدی در ایران به بیش از پنج میلیارد دلار رسیده است و بخشی از این خسارت مانند خرابی تجهیزات قابل‌سنجش و جبران‌پذیر نیست.
البته صنایعی که ماه‌های گرم سال را با نگرانی از خسارت قطع برق پشت سر می‌گذرانند، در ماه‌های سرد سال نیز تاوان ناترازی در بخش گاز را پس می‌دهند؛ مشکلی که تولید در ایران را با وجود رکود اقتصادی و تورم، غیراقتصادی کرده است.
