آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایران، هشدار داد که ساخت سد بخش‌آباد در افغانستان «تیر خلاصی به پیکر تالاب هامون» در ایران خواهد بود.

معاون رئیس سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با ایلنا، اعلام کرد که بر اساس آخرین مطالعات انجام‌شده، از حدود ۳.۵ میلیون هکتار اراضی تالابی ایران به‌عنوان مهم‌ترین اکوسیستم‌های آبی، حدود ۱.۴ میلیون هکتار با شدت‌های مختلف دچار خشکسالی و بی‌آبی شده‌ و مستعد تبدیل شدن به کانون‌های گردوغبارند. جازموریان، تالاب هامون و صالحیه نیز در زمره این تالاب‌های در خطر نابودی قرار دارند.

او میزان روند فرونشست زمین در تالاب و دشت مهارلو در استان فارس را هم «شدید» دانست و علت آن را تامین نشدن حقابه کامل عنوان کرد. به گفته اشرفی‌زاده، فرونشست دشت و تالاب مهارلو ناشی از کشاورزی ناپایدار و حفر چاه‌های غیرمجاز اطراف تالاب و دشت مهارلو است.

معاون رئیس سازمان محیط‌زیست ایران درباره تالاب هامون گفت: «تالاب هامون به منابع آبی بالادست از کشور افغانستان وابستگی کامل دارد. آبگیری این تالاب به‌صورت تاریخی و طبیعی، از سیلاب‌های رود هیرمند، رودخانه فراه و چند رود دیگر از افغانستان انجام می‌شد، اما متاسفانه افغانستان از سه سال گذشته (تسلط مجدد طالبان) مسیر رودخانه هیرمند را به سمت شوره‌زار گودزره منحرف کرده و مانع از این شده است که سیلاب‌ها مسیر طبیعی خود را طی کنند و به تالاب هامون برسند. آن‌ها همچنین در حال ساخت سد بخش‌آباد در مسیر رود فراه‌اند که این اتفاق نیز تیر خلاصی به تالاب هامون خواهد بود.»

مهاجر فراهی، معاون وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان، روز دوشنبه با انتشار عکس‌های جدید از مراحل ساخت سد بخش‌آباد در استان فراه‌ افغانستان، در مرز ایران، تاکید کرد که عملیات ساخت این سد با سرعت و جدیت ادامه دارد. سد بخش‌آباد ۸۱ متر ارتفاع دارد و ظرفیت ذخیره آن یک هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب اعلام شده است.

رژیم طالبان کار ساخت دو تونل سد بخش‌آباد برای انحراف مسیر آب را اردیبهشت ۱۴۰۲ از سر گرفت. طالبان بر تکمیل این سد اصرار دارند تا از آن به‌عنوان تبلیغی برای خود استفاده کنند. سد بخش‌آباد روی رودخانه فراه احداث می‌شود و توانایی تولید ۷۲ مگاوات برق دارد. با تکمیل سد بخش‌آباد، آب رودخانه فراه به دریاچه هامون در منطقه سیستان ایران نمی‌رسد و معضل گردوغبار در این منطقه را به اوج خواهد رساند.

آرزو اشرفی‌زاده در ادامه گفت‌وگوی اخیرش، با اشاره به اینکه هامون تالابی بین‌المللی و ذخیره‌گاه زیست‌کره یونسکو است، تاکید کرد که بر اساس حقوق و عرف بین‌المللی مربوط به تالاب هامون، نیازهای حداقلی آبی در این اکوسیستم باید تامین شود و مسیر طبیعی و تاریخی آبرسانی به آن برقرار باشد، اما با وجود پیگیری‌های مسئولان جمهوری اسلامی ایران، حکومت طالبان همچنان از اعطای این حقابه ممانعت می‌کند.

معاون سازمان محیط‌زیست ایران با انتقاد از وزارت نیرو ادامه داد: «در خصوص بعضی تالاب‌ها مثل گاوخونی و در مورد دریاچه ارومیه هم حقابه به‌صورت کامل پرداخت نشده است و بعضی از تالاب‌ها مانند بختگان و جازموریان سال گذشته متاسفانه هیچ‌ آبی دریافت نکرده‌اند. مدیریت صحیح منابع و مصارف آب در حوضه آبریز بالاترین اهمیت را دارد، اما متاسفانه با این چالش مواجهیم که مدیریت مصارف آب به‌طور کلی و به‌ویژه در بخش کشاورزی به‌ صورت پایدار صورت نگرفته است. در حوضه آبریز بسیاری از تالاب‌ها، با کشاورزی ناپایدار روبروییم و برداشت آب غیرمجاز هم متاسفانه به‌وفور انجام می‌شود.»

از مهم‌ترین پیامدهای خشک شدن تالاب‌ها می‌توان به تشدید گردوغبار، فرونشست دشت‌های اطراف تالاب‌ها، ایجاد مشکل برای معیشت مردم و مشکلات اکولوژیکی اشاره کرد، اما به نظر می‌رسد دولت‌های مختلف در نظام جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر در زمینه تخصیص بودجه مناسب برای محافظت از منابع آبی تالاب‌ها یا مذاکرات گسترده با کشورهای همسایه و اعطای امتیازهایی به آنان به‌منظور دریافت حقابه کافی برای تالاب‌ها، دریاچه‌ها، جنگل‌ها و مراتع، کاملا بی‌تفاوت و منفعل عمل کرده‌اند.