مظفر محمدی، عضو هیئت‌مدیره انجمن پسته، از مهلت شش‌ماهه اتحادیه اروپا به ایران برای «بهبود کیفیت پسته و رفع آلودگی» خبر داد و گفت که قرار بود صادرات پسته ایران به اروپا به دلیل آلوده بودن به سم آفلاتوکسین لغو شود اما با پیگیری‌های انجام‌شده، برای ارتقای کیفیت پسته صادراتی به ایران شش‌ماه مهلت داده شد.

 به گفته این عضو هیئت‌مدیره انجمن پسته، اتحادیه اروپا حدود یک سال پیش درباره احتمال منع واردات پسته از ایران هشدار داده‌ بود اما «به دلیل برخی سهل‌انگاری‌ها»، اقدام‌های لازم برای رفع آلودگی‌ها و بهبود کیفیت پسته تولیدی صورت نگرفت تا آنجا که اتحادیه اروپا اعلام کرد این ممنوعیت، به‌زودی اجرایی خواهد شد.

کارشناسان کشاورزی بارها هشدار داده‌اند که وزارت جهاد و کشاورزی سم‌های خطرناک و کشنده در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد و استفاده مداوم از این سم‌ها باعث آلودگی محصولات کشاورزی می‌شود. در این میان، محصولاتی که داخل ایران توزیع می‌شوند، به دلیل فقدان اطلاع‌رسانی شفاف، استفاده می‌شوند اما محصولاتی که روانه بازارهای جهانی می‌شوند، در کشورهای مقصد آزمایش و سپس بازگردانده می‌شوند.

پیش‌تر محمد صالحی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن پسته ایران، اوایل خرداد وجود سم آفلاتوکسین در برخی پسته‌های صادراتی ایران را تایید کرده و گفته بود که برخی محموله‌های صادراتی پسته طی سال‌های اخیر به همین دلیل پس فرستاده شده‌اند.

مهلت شش‌ماهه اتحادیه اروپا به ایران برای بهبود کیفیت پسته، اندکی پس از آن اعلام شد که محمد مهدی برومندی، معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، برگشت خوردن ۱۶ محموله از ۲۲۶ محموله پسته صادرشده به اتحادیه اروپا را تایید کرد.

این مقام دولتی بدون اشاره به آلودگی پسته‌های صادراتی ایران به سم آفلاتوکسین ادعا کرد که «اختلاف فنی بر سر پروتکل‌های بهداشتی» عامل برگشت محموله‌های صادراتی ایران بوده است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در ادامه ادعایش افزود که بازگشت این تعداد محموله با توجه به حجم بالای صادرات پسته از ایران به اروپا «ناچیز» است.

ادعای «حجم بالای صادرات پسته» از سوی معاون وزیر جهاد کشاورزی در حالی مطرح شد که آمارهای گمرک از کاهش شدید صادرات پسته ایران خبر می‌دهد. علاوه بر آن، طبق اعلام تولیدکنندگان، حجم زیادی از پسته ایران در پی قطعی‌های برق در تابستان از بین رفته است.

اوایل شهریورماه امسال رئیس هیئت‌مدیره انجمن پسته، به سایت انتخاب گفت که قطعی‌های برق به از بین رفتن ۲۰ تا ۴۰ هزار تن پسته ایران منجر شده است. پیش از آن محمدرضا ترابی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان، هم گفته بود که قطعی‌های برق باعث پوک‌ شدن حدود ۴۰ هزار تن محصول پسته ایران شده است.

پسته تا چند سال قبل یکی از مهم‌ترین صادرات غیرنفتی ایران بود و رتبه اول بازار جهانی را در دست داشت اما نبود برنامه جامع کشت، ورود خودروسازان به صادرات پسته، حمایت نکردن از کشاورزان، مانع‌تراشی برای بازرگانان و تنش‌هایی که جمهوری اسلامی در منطقه و جهان ایجاد کرد، نه‌تنها تولید این محصول را تحت‌ تاثیر قرار داد که باعث شد بازار جهانی پسته نیز به‌تدریج از دست ایران خارج شود. حالا کار به جایی رسیده که بازرگانان می‌گویند رتبه اول بازار جهانی متعلق به پسته آمریکا است و این کشور سالانه دست‌کم ۷۵۰ هزار تن پسته روانه بازار می‌کند.

در این شرایط، به‌گفته محمدعلی رضایی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، ظرفیت تولید پسته ایران سالانه ۲۵۰ هزار تن و به عبارتی یک‌سوم سهم آمریکا است.

ایران تا سال ۲۰۰۰ تولیدکننده حدود ۸۰ درصد پسته جهان بود اما به‌تدریج جایگاهش را از دست داد تا اینکه در سال ۲۰۱۷، ایران و آمریکا سهم تقریبا برابر از بازار پسته جهان داشتند البته کفه ترازو به سمت آمریکا سنگینی می‌کرد؛ در آن سال، ایران حدود ۲۲۵ هزار تن و آمریکا حدود ۲۷۵هزار تن پسته صادر کردند.

در سال ۲۰۲۲، سهم ایران به نصف این مقدار رسید و صادرات آمریکا بین دو تا سه برابر شد. اتفاقی مشابه آنچه برای زعفران و فرش دستباف ایران نیز رخ داد؛ به‌ طوری‌ که هر سه محصول طی سال‌های اخیر موقعیتشان را در بازارهای جهانی از دست دادند و تولید داخلی آن‌ها نیز با چالش‌هایی مواجه شد و در نتیجه کاهش صادرات آن‌ها، رقبا بازارهای جهانی را تصاحب کردند.