فرمان جنجالی رهبر طالبان در مورد منع پخش تصاویر موجودات زنده از رسانه‌ها که وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه اجرایی می‌کند، به ناامیدی گسترده از ادامه کار شبکه‌های تلویزیونی در افغانستان دامن زده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارش جدیدی که روز پنجشنبه اول آذر (۲۱ نوامبر) منتشر شد، اعلام کرد در یک سال گذشته، فعالیت ۱۲ شبکه تلویزیونی در شهرهای مختلف افغانستان «با دستور مستقیم مقام‌های طالبان یا محدودیت‌ها‌یی که وضع کرده‌اند» متوقف شده است.
بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، رژیم طالبان در سه سال گذشته دست‌کم ۲۱ دستورالعمل موازی با قانون رسانه‌های همگانی افغانستان صادر کرده است که بسیاری از آن‌ها با این قانون همخوانی ندارند و آزادی رسانه‌ها، به ویژه تلویزیون‌ها، را به‌شدت محدود می‌کنند.
از میان این دستورالعمل‌ها، هفت مورد مستقیم بر فعالیت تلویزیون‌ها تمرکز دارد. این موارد عبارت‌اند از جلوگیری از کار زنان در تلویزیون ملی، ممنوعیت حضور زنان در نمایشنامه‌های تلویزیونی، الزام زنان خبرنگار به زدن ماسک، ممنوعیت پخش برنامه تلویزیون‌های بین‌المللی و جلوگیری از تصویربرداری و مصاحبه‌های تصویری که تاکنون در چهار استان افغانستان اجرا شده‌اند.
ممنوعیت پخش زنده گفت‌وگوهای تلویزیونی و الزام دعوت از کارشناسان موردتایید طالبان در برنامه‌ها نیز از دیگر محدودیت‌های اعمال‌شده بر تلویزیون‌ها است.
اداره استخبارات طالبان فهرستی از کارشناسان بخش‌های مختلف به رسانه‌ها داده است تا در بحث‌های رسانه‌ای از این اشخاص دعوت کنند. بر اساس این رهنمود طالبان، در بحث‌های رسانه‌ای هیچ انتقادی از رژیم این گروه مجاز نیست.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
علاوه بر محدودیت‌های مربوط به تلویزیون‌ها، طالبان ۱۶ دستورالعمل دیگر هم صادر کرده‌اند که مبتنی بر ممنوعیت پوشش رسانه‌ای اعتراض‌های مدنی، محدودیت شدید دسترسی به اطلاعات، ممنوعیت نقد عملکرد طالبان و الزام رسانه‌ها به معرفی طالبان به عنوان حکومت افغانستان است. ممنوعیت مصاحبه با مخالفان و منتقدان طالبان، تفکیک جنسیتی در رسانه‌ها و ممنوعیت پخش صدای زنان در برخی استان‌ها (مانند هلمند) نیز در این دستورها آمده است.
این محدودیت‌ها فشار سنگینی بر رسانه‌ها وارد کرده و باعث متوقف شدن فعالیت شمار زیادی از آن‌ها شده است. یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که از ۱۲ تلویزیونی که در یک سال گذشته در استان‌های مختلف تعطیل شدند، تنها یک تلویزیون دوباره باز شده است. در این مدت، ۳۰ خبرنگار و کارمند رسانه هم بازداشت شده‌اند که هفت نفر از آن‌ها همچنان در زندان‌اند.
مرکز خبرنگاران افغانستان به مناسبت روز جهانی تلویزیون، از طالبان خواست که در دستورالعمل‌های رسانه‌ای فراقانونی خود تجدیدنظر کنند و به آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران طبق قانون رسانه‌های همگانی افغانستان احترام بگذارند. این مرکز تاکید کرده که فعالیت رسانه‌های آزاد برای حفظ آگاهی عمومی و تحقق حقوق بشر در افغانستان ضروری است.
مرکز خبرنگاران از جامعه بین‌المللی هم درخواست کرد که برای حمایت از آزادی رسانه‌ها، به ویژه تلویزیون‌ها، اقدام‌های بیشتری انجام دهند و از رسانه‌های افغانستان پشتیبانی کنند.
در همین حال سازمان خانه آزادی بیان که گروهی از فعالان رسانه‌ای افغان در کانادا آن را اداره می‌کننند، در بیانیه‌ای که روز پنجشنبه منتشر کرد، نوشت که از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ۳۰۰ رسانه در افغانستان از فعالیت باز مانده‌اند و روند اطلاع‌رسانی در این کشور به‌شدت آسیب دیده است. در بیانیه این نهاد آمده است: «این وضعیت نه تنها به روند اطلاع‌رسانی آسیب زده، بلکه زمینه را برای گسترش اطلاعات نادرست هم فراهم کرده است.»
رهبر طالبان در مردادماه امسال قانون «امر به معروف و نهی از منکر» را امضا کرد که در ماده ۱۷ آن، پخش تصاویر موجودات زنده در رسانه‌ها ممنوع شد. در این قانون تاکید شده است که ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان باید جلو انشار تصاویر موجودات زنده را بگیرند.
پس از صدور این قانون، فعالیت تلویزیون ملی افغانستان که قاری یوسف احمدی، سخنگوی پیشین طالبان، آن را اداره می‌کرد، متوقف شد. وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان اعلام کرده است که این قانون به صورت تدریجی اجرایی می‌شود و در این مورد با مسئولان رسانه‌ها در سراسر افغانستان صحبت شده است.
تصویربرداری، عکاسی و پخش تصاویر موجودات زنده از رسانه‌های دولتی و خصوصی استان‌های تخار، بادغیس، هلمند و ننگرهار و فعالیت رسانه‌ها به ویژه شبکه‌های تلویزیونی در این استان‌ها متوقف شده است. در حالی که در چند سال اخیر، شبکه‌های رادیویی، روزنامه‌های چاپی و آنلاین و خبرگزاری‌ها از تولید متن و صدا به تولید گزارش‌های ویدیویی روی آورده‌اند، فرمان منع پخش تصاویر موجودات زنده، آینده همه رسانه‌ها را در افغانستان تهدید می‌کند.
با این حال یک منبع مطلع به ایندیپندنت فارسی گفت که طالبان در زمینه اجرای فرمان رهبر این گروه در مورد منع پخش تصاویر موجودات زنده اختلاف‌نظر دارند، چون این فرمان هنوز در رسانه‌های این گروه در کابل اجرایی نشده است. به گفته این منبع، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، نیز با این فرمان مخالف است، چون پس از صدور آن، بارها با رسانه‌ها مصاحبه تصویری انجام داده است.
به باور این منبعِ، مقام‌های کابل‌نشین طالبان اجرایی شدن این قانون را باعث ضعف دستگاه تبلیغاتی این گروه در مقابل منتقدان و مخالفان می‌دانند و معتقدند که تعطیل شدن شبکه‌های تلویزیونی ضربه سنگینی به این گروه وارد خواهد کرد.
تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، افغانستان در میان کشورهای جنوب آسیا از کشورهای پیشرو در زمینه رشد رسانه‌های خصوصی و بهبود آزادی بیان بود، اما محدودیت‌های طالبان برای رسانه‌ها، این کشور را به یکی از سیاهچاله‌های آزادی بیان در جهان تبدیل کرد.
