در تلاطم درگیری‌های سوریه، یک چهره همواره برجسته بوده است: ابومحمد الجولانی. اکنون با سقوط رژیم بشار اسد پس از ۱۳ سال جنگ داخلی، جولانی به‌عنوان تصمیم‌گیرنده اصلی در سپهر سیاسی سوریه ظهور کرده است.
به نوشته عرب نیوز، جولانی که رهبر گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر الشام است از یک چهره شبه‌نظامی مرموز که آمریکا جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری‌اش تعیین کرده بود به یک انقلابی ملی‌گرا و بازیگر سیاسی شناخته‌شده تبدیل شده است.
جولانی در سال ۱۹۸۱ در ادلب به دنیا آمد و نام اصلی‌اش احمد حسین الشرع است. مسیر او به سمت شبه‌نظامی‌گری از سال ۲۰۰۳ و در جریان جنگ غراق آغاز شد، او به شورش علیه نیروهای آمریکایی پیوست و به شبکه‌های مرتبط با القاعده راه یافت.
جولانی در سال ۲۰۱۱ که سوریه درگیر جنگ داخلی شد، به کشورش بازگشت و جبهه النصره را به‌عنوان شاخه‌ای از القاعده تاسیس کرد، گروهی که به‌دلیل مهارت‌های جنگی و تاکتیک‌های سخت‌گیرانه‌اش شهرت پیدا کرد.
تغییر اساسی در سال ۲۰۱۶ رخ داد، که جبهه النصره روابطش را با القاعده قطع کرد و ابتدا به جبهه فتح الشام و سپس، هیئت تحریر الشام تغییر نام داد. این تغییر راهبردی با هدف ادغام این گروه با مخالفان محلی و فاصله‌گیری از ریشه‌های افراطی این گروه صورت گرفت.
ندیم شهادی، اقتصاددان و مشاور سیاسی در اندیشکده‌های اروپا و آمریکا، به عرب نیوز گفت اپوزیسیون سوریه با یک مشکل بزرگ در تصویر عمومی‌اش مواجه است. این اپوزیسیون بنیادگرا و مرتبط با القاعده و داعش توصیف شده است، و جنگ اطلاعاتی رژیم اسد و حامیانش جهان را متقاعد کرده است که هیچ جایگزینی وجود ندارد و پس از رژیم اسد، هرج‌و‌مرج به وجود می‌آید.
هیئت تحریر شام به رهبری جولانی تلاش کرد تا خود را نه‌تنها به‌عنوان سازمانی شبه‌نظامی بلکه یک نهاد حکومتی مشروع معرفی کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این گروه که ادلب را تحت کنترل داشت، «دولت نجات سوریه» را تاسیس کرد. این ساختار حکومتی به هیئت تحریر شام امکان داد تا نقش‌های اداری مدنی را بر عهده گیرد، خدمات ارائه دهد و زیرساخت‌ها را ترمیم کند و در عین حال، نظمی نسبی در منطقه‌ای که از درگیری‌ها آسیب دیده بود برقرار کند.
حضورهای عمومی جولانی و تلاش‌هایش برای برقراری ارتباط نشان‌دهنده جاه‌طلبی‌اش برای بازتعریف هیئت تحریر شام به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا است. به عقیده شهادی، انتشار تصاویر بخشش سربازان رژيم و آزادسازی زندانیان، همچنین تاکید جولانی بر تکثرگرایی و حفظ امنیت اقلیت‌ها مانند «یک کارزار ارتباطی راهبردی حرفه‌ای» به نظر می‌رسد.
جولانی هفته گذشته در مصاحبه با سی‌ان‌ان با اشاره به تغییر رویکردش، گفت: «فردی که در دهه ۲۰ زندگی‌اش است شخصیت متفاوتی با کسی دارد که در دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی است، و بی‌تردید متفاوت با کسی است که در دهه ۵۰ سالگی است. این طبیعت انسان است.» او که در این مصاحبه از نام اصلی‌اش به‌جای نام مستعار جنگی‌اش استفاده کرد، به سوری‌ها اطمینان داد که حکومت او با حکومت اسد متفاوت خواهد بود.
کارشناسان این تلاش‌ها را نشان‌دهنده درک جولانی از این نکته می‌دانند که حکومت‌داری و مشروعیت سیاسی می‌تواند ثبات و احتمالا آشتی ایجاد کند.
اما کالین کلارک، کارشناس مقابله با تروریسم در گروه صوفان در نیویورک، در گفت‌و‌گو با نیویورک پست هشدار داد که همه این‌ها ممکن است «نمایشی فریبنده» باشد، و اشاره کرد که هیئت تحریر شام پیش از تصرف بخش‌های وسیع‌تری از سوریه، به نقض حقوق بشر در ادلب، از جمله شکنجه و بازداشت مخالفان، متهم شده بود.
او در ادامه افزود: «جولانی مانند فردی میانه‌رو به نظر می‌رسد، اما ممکن است فقط همان حرف‌هایی را بزند که آمریکا می‌خواهد بشنود. آیا او واقعا این رویکرد را هنگامی که به قدرت برسد ادامه خواهد داد؟ آیا جهادی‌های سرسختی که کنارش حضور دارند تبعیت خواهند کرد؟»
همسایگان سوریه هنوز در مورد چگونگی برخورد با جولانی تردید دارند. دیدگاه دولت‌های عربی درباره هیئت تحریر شام پیچیده و چندوجهی است و از مخالفت قاطعانه تا تعامل محتاطانه را شامل می‌شود. در حالی که کشورهایی مانند ترکیه با هیئت تحریر شام تعامل داشته‌اند و آن را به رسمیت شناخته‌اند، بسیاری در مورد نیت واقعی این گروه محتاطند و از ظهور رژیمی مشابه طالبان هراس دارند. اسرائیل به‌ویژه از خطر ناشی از سقوط اسد و ظهور نیرویی قدرتمند و ستیزه‌جو در مرزهایش آگاه است.
با توجه به اینکه اسرائیل اکنون منطقه‌ای حائل در خاک سوریه ایجاد کرده است، این سوال مطرح است که آیا جولانی در نهایت سراغ صلح با اسرائیل خواهد رفت یا خیر. پرسش دیگری که ناظران مطرح می‌کنند نحوه برخورد جولانی با بحران‌های جاری در سوریه مانند تنش میان گروه‌های مخالف تحت حمایت ترکیه و نیروهای دموکراتیک سوریه تحت حمایت آمریکا است که دولت خودمختار شمال و شرق سوریه را در دست دارند.
هرچند چند کشور هیئت تحریر شام را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده‌اند، این گروه اکنون نقشی اساسی در منطقه ایفا خواهد کرد که واکنش کشورهای عربی مشتاق بازگشت ثبات نسبی به سوریه را پیچیده‌تر خواهد کرد.
مسیر ابومحمد جولانی از یک شبه‌نظامی به یک بازیگر سیاسی نشان‌دهنده سازگاری است که در بستر پیچیده سوریه ضروری است. آینده و او سازمانش به رویکرد گسترده‌تر منطقه به بحران سوریه بستگی دارد، بحرانی که با تغییر ائتلاف‌ها و محاسبات سیاسی پیچیده آشکار می‌شود.
در حالی که طرف‌های ذی‌نفع در منطقه با پیامدهای نقش در حال تحول هیئت تحریر شام در امور ملی و منطقه‌ای دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، میراث جولانی در نهایت با این تعامل‌های پیچیده شکل خواهد گرفت.
