حدود یک ماه پس از افتتاح فاز اول پروژه روددره فرحزاد با صرف هزینه‌های میلیاردی و با ادعای پاک‌سازی آسیب‌های اجتماعی از این منطقه، گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که تجربه تخلیه مناطق خاک‌سفید و هرندی از افراد معتاد تکرار شده و بی‌خانمان‌های منطقه فرحزاد نیز تنها پاتوق‌هایشان را تغییر داده‌اند.

علیرضا زاکانی، که علاوه بر شهرداری تهران با حکم ابراهیم رئیسی و تایید مسعود پزشکیان، سمت دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور آسیب‌های اجتماعی را دارد، روز ۱۹ آبان، در جریان افتتاح فاز نخست پروژه روددره فرحزاد، ادعای پاک‌سازی فرحزاد از آسیب‌های اجتماعی را مطرح کرد و مدعی شد تهرانی‌ها با طی مسافت کوتاهی می‌توانند به جایی در این منطقه برسند که مانند جنگل‌های هیرکانی مازندران است.

زاکانی و همکارانش با صرف تبلیغات میلیاردی به کمک بلاگرهای اینستاگرامی چندین هفته ادعا کردند که این نقطه از شهر بدون حضور معتادان و آسیب‌های اجتماعی خواهد بود.

روزنامه همشهری، ارگان رسانه‌ای شهرداری تهران، در گزارشی به نقل از مدیران شهرداری ادعا کرد که دره فرحزاد در دوره مدیریت زاکانی پس از سه دهه از آسیب‌های اجتماعی پاکسازی شده و بسیاری از معتادان متجاهر، افراد کارتن‌خواب و همچنین خرده‌فروشان موادمخدر از این منطقه جمع‌آوری و ساماندهی شده‌اند.

بر خلاف چنین ادعاهایی گزارش‌ روزنامه هم‌میهن از وضعیت محله‌های اطراف این دره نشان می‌دهد پاتوق‌هایی که شهرداری مدعی حذف آن‌ها شده است، از دره به کوه و سایر نقاط، مانند انتهای خیابان سیمون بولیوار تا نزدیکی هتل اسپیناس، منتقل شده‌اند.

همچنین به گفته مددیاران موسسه طلوع بی‌نشان‌ها، پاتوق بی‌خانمان‌ها با هر بار ورود پلیس تغییر می‌کند و همان افراد به پاتوق دیگری در همان منطقه منتقل می‌شوند. این بدان معناست که سیاستی که در همه دوره‌های مدیریت شهری در برابر آسیب‌های اجتماعی وجود داشت، همچنان ادامه دارد و تنها به پنهان کردن معضلات منجر می‌شود.

در پیوند با این موضوع امیر منصوری، استاد دانشگاه تهران، ضمن انتقاد به اقدام‌های واکنشی شهرداری تهران در مدیریت بحران‌های اجتماعی، به خبرآنلاین گفت که در این روش، به‌جای شناسایی علل ریشه‌ای بحران‌ها، تمرکز بر رفع ظاهری مشکلات در نقاط خاص است.

منصوری تجربه پاک‌سازی منطقه خاک‌سفید از آسیب‌های اجتماعی در دوره مدیریت محمدباقر قالیباف را یادآور شد و افزود: «این محله با معضلاتی نظیر حاشیه‌نشینی، بزهکاری و خرید و فروش مواد مخدر مواجه بود. شهرداری تهران در اقدامی اقتدارگرایانه، با همکاری پلیس، محله را محاصره، ساکنان را از محل خارج و خانه‌های آنجا را تخریب کرد. گرچه ظاهر محله پاک‌سازی شد، اما مشکل ریشه‌ای حل نشد. ساکنان به نقاط دیگری از شهر، مانند رودهن و بومهن، منتقل شدند و فعالیت‌های بزهکارانه را از سر گرفتند.»

به گفته او، این اقدام نه‌تنها مشکل را حل نکرد، بلکه باعث پراکندگی افراد و گسترش مشکلات اجتماعی در نقاط دیگر شهر شد. تخریب محله و جابه‌جایی اجباری ساکنان، بدون توجه به دلایل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بحران، تنها باعث تشدید مشکلات شد. ساکنان که از سرپناه خود محروم شده بودند، با احساس مظلومیت بیشتری به رفتارهای گذشته خود ادامه دادند.

منصوری تجربه مشابه محله هرندی در دوران مدیریت پیروز حناچی در شهرداری تهران را نیز مثال زد و گفت: «این محله به دلیل موقعیت جغرافیایی و وضعیت اجتماعی-اقتصادی، به پاتوقی برای خرید، فروش و مصرف مواد مخدر تبدیل شده بود. در این محله نیز شهرداری با رویکردی اقتدارگرایانه وارد عمل شد. در حالی که ساکنان این منطقه عمدتا از طبقات ضعیف اقتصادی بودند، اقدامات کالبدی صرف، مانند پاک‌سازی فیزیکی محله، بدون توجه به ریشه‌های بحران، تأثیر مثبتی نداشت.»

او به نتیجه ساخت پارک در فضای پر آسیب محله هرندی اشاره کرد و گفت که خرید و فروش مواد مخدر ابتدا داخل همان پارک انجام می‌شد. مدیریت شهری برای این‌که این اتفاق نیفتد، دور آن را حصارکشی کرد اما باز هم فایده نداشت چون جمعیت این افراد زیاد بود و در نهایت نیز شهردار تنها توانست چند متر پاتوق آنان را جابه‌جا کند.

پیش‌تر کارشناسان امور اجتماعی درباره پیامدهای پاکسازی قهری مناطق هرندی و خاک سفید هشدار داده و گفته بودند که چنین اقدام‌هایی منجر به پراکندگی آسیب‌های اجتماعی در شهر خواهد شد. به گفته منصوری نیز پراکندگی آسیب‌های اجتماعی، مشکلات را غیرقابل‌کنترل می‌کند، مانند سلول‌های سرطانی که تا وقتی در یک نقطه متمرکز هستند درمانشان راحت‌تر است، اما زمانی که در بدن پخش می‌شوند، درمان دشوار می‌شود.

به گفته او، معضلات اجتماعی در شهرهای بزرگی مانند تهران، نتیجه سیاست‌های نابسامان اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. نمی‌توان انتظار داشت که بدون ایجاد شغل، فراهم کردن حداقل امکانات زندگی انسانی و بهبود شرایط معیشتی، افراد آسیب‌دیده به شرایط عادی بازگردند.

به اعتقاد این استاد دانشگاه، در نمونه اخیر، شهردار تهران با «ویترین طبیعت‌گرایی» معضلات موجود در دره فرحزاد را مخفی کرد. حال‌آنکه مداخلات واکنشی و اقتدارگرایانه، به‌جای حل مسائل اجتماعی، تنها به پاک کردن صورت‌مسئله منجر می‌شوند.