عربستان سعودی با معرفی ابتکاراتی فضایی که بر نوآوری، پایداری و همکاری بین‌المللی تاکید دارد، خود را به‌عنوان یک رهبر جهانی در صنعت فضایی معرفی می‌کند.

یکی از مهم‌ترین این ابتکارها، ایجاد نهادی به نام «مرکز انقلاب صنعتی چهارم» (C4IR) در ریاض و «مرکز آینده فضایی» در این نهاد به میزبانی سازمان فضایی عربستان سعودی است.

«مرکز انقلاب صنعتی چهارم» نشان‌دهنده تعهد پادشاهی سعودی به ایجاد راه‌حل‌های پیشگامانه و نوآورانه است که رشد و نوآوری در اقتصاد جهانی فضا [فعالیت‌ها و صنایع مرتبط با فضا] را به حرکت درمی‌آورد. این مرکز همچنین یکی از ارکان اصلی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی، نقشه‌راه این کشور برای تنوع اقتصادی و پیشرفت فناوری، است.

نیکلای خلیستوف، سرپرست بخش فناوری فضایی در مجمع جهانی اقتصاد، در گفت‌وگو با عرب‌نیوز، ابتکار عربستان سعودی را برای ایجاد «مرکز آینده فضایی» در زیرمجموعه مرکز انقلاب صنعتی چهارم ستود و گفت: «صنعت فضا در حال حاضر به‌سرعت در حال تحول است و به رویکردهای جدید و نوآورانه نیاز دارد.»

او با بیان اینکه «مرکز آینده‌ فضایی» در مقطع زمانی بسیار مهمی ایجاد می‌شود، افزود: «این مرکز راهی جدید برای گردهم آوردن بازیگران مختلف و معرفی دیدگاه‌ها و بحث‌های تازه فراهم خواهد کرد، آن هم درست در زمانی که ایده‌ها و چشم‌اندازهای جدید در حال شکل‌گیری‌اند.»

به گفته متولیان این ابتکار، مرکز آینده فضایی به‌عنوان بستری برای همکاری بخش دولتی، بخش خصوصی و سازما‌ن‌های بین المللی عمل خواهد کرد. با تقویت این ارتباطات، انتظار می‌رود که مرکز بتواند به تسریع توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های فضایی کمک کند.

یکی از ماموریت‌های اولیه این مرکز، پرداختن به چالش پایداری و محیط زیست در فضا است. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که زباله‌های فضایی و افزایش ترافیک ماهواره‌ای خطرات قابل‌توجهی را برای ایمنی و آینده ماموریت‌های فضایی ایجاد می‌کند.

خلیستوف در این زمینه تاکید کرد: «این دقیقا به مسئله ترافیک مربوط می‌شود؛ افزایش ترافیک ماهواره‌ها و خطرات ناشی از تصادف‌ها. ما در حال حاضر ماهواره‌های فعال‌ و بسیار مهمی داریم که داده‌های ارزشمندی به ما می‌دهند، اما قطعات قدیمی‌تری از بقایای ماهواره‌های قدیمی، چه کوچک و چه بزرگ، هنوز در فضا معلق‌اند. با توجه به این موضوع، مرکز انقلاب صنعتی چهارم در اولین پروژه بزرگ خود با مجمع جهانی اقتصاد همکاری خواهد کرد تا برای دفع زباله‌های فضایی موجود در مدار و پایداری محیط آن راهکاری پیدا کند.»

هدف از سرمایه‌گذاری‌های عربستان سعودی در صنعت فضایی تبدیل این کشور به یک مشارکت‌کننده اصلی در اقتصاد فضایی جهانی است. این کشور با در اختیار داشتن ترکیبی از شرکای راهبردی جهانی و یک پایگاه صنعتی قوی در داخل، برای پیشبرد نوآوری‌ها موقعیتی منحصر‌به‌فرد دارد.

به گفته خلیستوف، برای ایجاد مدل‌های اقتصادی نوین، به ویژه در حوزه فضا، ضروری است که صنایع مختلف و ذی‌نفعان در زمین، یعنی کشورهای مختلف و در بخش‌های اقتصادی مختلف، در این فرایند مشارکت کنند.

تمرکز عربستان سعودی بر بهره‌برداری از داده‌های فضایی با اهداف گسترده‌تر این کشور برای بهبود کارایی و تاب‌آوری در صنایع داخلی نیز هم‌راستا است. در این میان، همکاری بخش‌ دولتی و خصوصی به‌ویژه در مواجهه با چالش‌هایی مانند دفع زباله‌های فضایی مداری و پایداری، برای موفقیت در صنعت فضا حیاتی است و موقعیت جهانی عربستان سعودی آن را به طور منحصر‌به‌فردی برای رهبری این تلاش‌ها مناسب می‌کند. مرکز آینده فضایی هم دقیقا برای تقویت این همکاری‌ها و گرد هم آوردن سازمان‌های دولتی، شرکت‌های خصوصی و سازمان‌های بین‌المللی طراحی شده است. 

خلیستوف درباره اهمیت این مرکز گفت: «پادشاهی سعودی در حال حاضر بسیاری از اجزای اولیه را در اختیار دارد؛ از جمله منابع زمینی قابل‌توجه، فضاهای آزمایشگاهی برای تحقیق و توسعه و یک اکوسیستم کارآفرینی در حال ظهور.»

به گفته این کارشناس بین‌المللی، «میزبانی عربستان سعودی از رویدادهای جهانی در زمینه فضانوردی یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی راهبرد فضایی این کشور است، زیرا بستری برای گفت‌وگو و همکاری فراهم می‌کنند».

در چند سال گذشته، کمیسیون فضایی عربستان سعودی با آژانس فضایی اروپا، کشورهای اروپایی همچون بریتانیا و فرانسه و مجارستان، و شرکت خصوصی «ایرباس»قراردادهای همکاری متعددی امضا کرده است. این نهاد در سال ۲۰۲۱ به فدراسیون بین‌المللی فضانوردی پیوست که سازمانی جهانی و مستقر در پاریس است. این فدراسیون ۳۹۷ نهاد عضو از نزدیک به ۷۰ کشور دارد که انجمن‌های حرفه‌ای، سازمان‌های فضایی و پژوهشی، شرکت‌های درگیر در صنعت فضا، دانشگاه‌ها، و موزه‌های مربوط به فضانوردی از آن جمله‌اند.

«شهر ملک عبدالعزیز برای علم و فناوری»، که در ریاض مستقر است و جزو نهادهای دولت سعودی محسوب می‌شود، از سال ۱۹۹۰ عضو این فدراسیون بود و کمیسیون فضایی دومین عضو این مرکز از عربستان سعودی است.