یک دادستان بین‌المللی جنایات جنگی اعلام کرد که شواهد به دست آمده از گورهای گروهی در سوریه بیانگر وجود یک «ماشین کشتار» دولتی در زمان حکومت بشار اسد، رهبر سرنگون‌شده سوریه، است که به گفته او، از سال ۲۰۱۳ تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار نفر را شکنجه کرده و کشته است.

استفان رپ، نماینده ویژه سابق ایالات متحده در امور جرائم جنگی، پس از بازدید از دو گور گروهی در نزدیکی دمشق، به رویترز گفت: «قطعا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در سوریه ناپدید و تا حد مرگ شکنجه شده‌اند. با توجه به آنچه ما در این گورهای گروهی دیده‌ایم، در مورد این اعداد شکی ندارم.»

رپ که هدایت محاکمات را در دادگاه‌های بررسی جنایات جنگی در رواندا و سیرالئون به عهده داشت و اکنون با فعالان مدنی سوریه برای مستندسازی شواهد جنایات جنگی و آماده‌سازی برای برگزاری هرگونه دادگاه احتمالی همکاری دارد، افزود: «ما واقعا از از زمان نازی‌ها تاکنون چنین شبیه به این ندیده‌ایم.»

او تاکید کرد: «از پلیس مخفی که مردم را از خیابان‌ها و خانه‌هایشان می‌ربود، گرفته تا زندانبان‌ها و بازجویانی که آن‌ها را از فرط گرسنگی و شکنجه به حد مرگ می‌رساندند، تا راننده کامیون‌ها و بولدوزرهایی که اجساد آن‌ها را پنهان می‌کردند، هزاران نفر در این سیستم کشتار مشغول کار بودند. در واقع، ما در مورد یک سیستم ترور دولتی صحبت می‌کنیم که به ماشین کشتار تبدیل شده بود.»

تخمین زده می‌شود که از سال ۲۰۱۱، زمانی که سرکوب تظاهرات علیه اسد به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل شد، صدها هزار سوری کشته شده باشند.

گروه‌های حقوق بشری و برخی دولت‌ها مدت‌ها است که هم بشار اسد و هم پدرش حافظ اسد را که قبل از او رئیس‌جمهوری سوریه بود و سال ۲۰۰۰ درگذشت، به ارتکاب کشتارهای گسترده و فراقانونی از جمله اعدام‌های گروهی در داخل زندان‌های این کشور و استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم سوریه، متهم کرده‌اند.

بشار اسد که به مسکو گریخته، بارها نقض حقوق بشر در حکومتش را رد کرده و مخالفانش را افراط‌گرا معرفی کرده است.

معز مصطفی، رئیس سازمان مدافع سوریه مستقر در ایالات متحده، موسوم به «گروه اضطراری سوریه»، که او نیز گورهای گروهی در شمال دمشق را دیده، هم تخمین زده است که دست‌کم ۱۰۰ هزار جسد آنجا دفن شده باشند.

در همین حال، کمیسیون بین‌المللی افراد مفقود‌شده در لاهه هم جداگانه اعلام کرد اطلاعاتی دریافت کرده است که نشان می‌دهد ممکن است ۶۶ گور جمعی هنوز تاییدنشده‌ در سوریه وجود داشته باشد. تاکنون بیش از ۱۵۷ هزار نفر به‌عنوان مفقود به این کمیسیون گزارش شده‌اند.

کاترین بومبرگر، رئیس این کمیسیون، به رویترز گفت که پرتال این کمیسیون برای گزارش افراد مفقود، اکنون «با سیلی از تماس‌های جدید خانواده‌ها» مواجه است.

برای مقایسه، در جنگ‌های بالکان در دهه ۱۹۹۰، حدود ۴۰ هزار نفر مفقود شده بودند.

به گفته بومبرگر، برای خانواده‌ها جست‌وجوی حقیقت در سوریه می‌تواند طولانی و دشوار باشد، زیرا مستلزم ارائه نمونه‌های دی‌ان‌ای از حداقل سه نفر از بستگان و نمونه‌گیری از بقایای اسکلت‌‌های یافت‌شده در گورها است.

این کمیسیون خواستار حفاظت از گورهای جمعی و محل‌های شکنجه زندانیان شد تا شواهد برای آزمایش‌های احتمالی حفظ شوند.

تصاویر ماهواره‌ای که رویترز تجزیه و تحلیل کرده، هم نشان می‌دهد که حفاری‌های گسترده در این مکان بین سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ آغاز شده و تا سال ۲۰۲۲ ادامه داشته است. تصاویر ماهواره‌ای متعدد گرفته‌شده در این دوره، وجود یک بولدوزر و خندق‌های بزرگ را در این مکان، همراه با سه یا چهار کامیون بزرگ، نشان می‌دهند.

جزئیات مربوط به گورهای جمعی در سوریه اولین بار در جلسات دادگاهی در آلمان و شهادت‌هایی در کنگره ایالات متحده در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۳ آشکار شد. وقتی مردی که تنها با عنوان «گورکن» از او نام برده شد، در دادگاهی در آلمان برای رسیدگی به جنایات مقام‌های دولت سوریه، بارها به‌عنوان شاهد درباره کارش در مناطق شمال دمشق شهادت داد.

او گفته بود که اواخر سال ۲۰۱۱، وقتی در قبرستان‌های اطراف دمشق کار می‌کرد، دو افسر اطلاعاتی به دفترش آمدند و به او و همکارانش دستور دادند اجسادی را جابه‌جا و دفن کنند. او شهادت داد که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ سوار ون‌هایی تزیین‌شده با تصاویر اسد می‌شد و چند بار در هفته به این مکان‌ها می‌رفت، در حالی که کامیون‌های یخچال‌دار پر از اجساد او پشت او در حرکت بودند.

او طی اظهاریه‌ای کتبی به کنگره آمریکا نیز اعلام کرد: «دو بار در هر هفته، سه کامیون با ۳۰۰ تا ۶۰۰ جسد متعلق به قربانیان شکنجه، گرسنگی و اعدام از بیمارستان‌های نظامی و مراکز اطلاعاتی اطراف دمشق، به سمت گورها حرکت می‌کردند.»

این فرد موسوم به «گورکن» سال ۲۰۱۸ از سوریه به اروپا گریخت و بارها در مورد گورهای گروهی شهادت داد، اما هویتش همیشه از رسانه‌ها مخفی نگه داشته شد.