به‌رغم اینکه انقلاب مردم سوریه حدود ۱۳ سال به درازا کشید و مردم این کشور را با چالش‌های بسیاری مواجه کرد، سرانجام عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی متعدد زمینه تغییر شتابان اوضاع را در سوریه فراهم کرد و رژیم بشار اسد را به پرتگاه سقوط سوق داد.
شکست و فروپاشی عمده‌ترین گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به جمهوری اسلامی مانند حماس و حزب‌الله لبنان به تضعیف نفوذ رژیم ایران در منطقه و کاهش نقش آن در حمایت از متحدان تهران منجر شد. فشارهای ناشی از شکست‌های پیاپی، جمهوری اسلامی را مجبور کرد تا برخلاف میلش، از حمایت رژیم اسد دست بکشد. افزون بر آن، تحولات منطقه فرصت استثنایی برای تغییر در سوریه فراهم کرد و گروه‌های مخالف رژیم اسد به رهبری احمد الشرع توانستند از عواملی که زمینه را برای فروپاشی رژیم دمشق فراهم کرده بود، به‌خوبی استفاده کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
عمده‌ترین عواملی که به سقوط رژيم بشار اسد منجر شدند، عبارت‌اند از:
- دگردیسی در موازنه قدرت در منطقه، به‌گونه‌ای که به بازدارندگی متفاوتی منجر شد
- شکست حزب‌الله در جنگ با اسرائيل و کاهش شدید نفوذ آن در منطقه
- پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و تصمیم ترامپ به پایان دادن به جنگ‌های جاری در جهان
- مسکو پیروزی ترامپ را فرصتی برای خروج از باتلاق اوکراین دید. آنچه روسیه را از نظر نظامی، اقتصادی و انسانی با چالش روبرو کرده است. به همین دلیل، تصمیم گرفت در ازای دست کشیدن از حمایت رژیم اسد، راه را برای خروج از بحران اوکراین هموار کند.
- مسکو برخی تحولاتی را که امکان داشت در نتیجه رقابت با جمهوری اسلامی رخ دهد، نادیده گرفته بود. به‌ویژه اینکه رژیم ایران به گونه‌ای عمل می‌کرد که گویی سوریه «ملک شخصی» آن است و حتی از رژیم دمشق به‌عنوان کارتی برای اعمال فشار بر روسیه استفاده می‌کرد
- جمهوری اسلامی با چالش‌های بسیاری مواجه است؛ از جمله شرایط دولت آینده ترامپ که قصد دارد نفوذ رژیم ایران را در منطقه تضعیف کند و به تهدید گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به تهران پایان دهد
- جمهوری اسلامی مجبور شد برای حفظ آنچه از حزب‌الله لبنان باقی مانده است، آتش‌بس در لبنان را بدون دستیابی به آتش‌بس در غزه بپذیرد؛ در حالی که در گذشته همواره تاکید می‌کرد که جنگ حزب‌الله علیه اسرائيل زمانی متوقف می‌شود که جنگ در نوار غزه پایان یابد
در واقع، تمامی تحولات اخیر که در منطقه و جهان رخ داد، به ضرر جمهوری اسلامی و شبه‌نظامیان نیابتی آن در منطقه و به سود مخالفان رژیم اسد در سوریه تمام شد. روسیه به دنبال محاسبات بین‌المللی بزرگی است که ابعاد آن فراتر از کشمکش در سوریه است و جمهوری اسلامی چنان فشار و خسارتی متحمل شده است که جز رفتن به سمت تلاش‌های دیپلماتیک برای برون‌رفت از تنگنا، چاره دیگری ندارد و بیش از این نمی‌توانست در سوریه بماند.
جمهوری اسلامی ماجراجویی‌های مرگباری را شروع کرد که در نهایت به ضررش تمام شد و بساط پروژه منطقه‌ای تهران را که میلیاردها دلار هزینه برداشت، برای همیشه برچید. جنگ غزه برخلاف تصور و برنامه‌ریزی جمهوری اسلامی، به ویرانی نوار غزه و فروپاشی حماس منجر شد، حزب‌الله لبنان هم که زمانی قوی‌ترین بازوی نظامی جمهوری اسلامی در منطقه محسوب می‌شد، با چنان شکست فاحشی روبرو شد که همه چیز را از دست داد. رژیم اسد، متحد تاثیرگذار جمهوری اسلامی در منطقه، نیز به سمت فروپاشی سوق داده شد و نفوذ رژیم تهران در عراق به‌شدت در حال کاهش است. موارد یادشده جمهوری اسلامی را به خروج از سوریه، انکار داشتن نیروهای نیابتی در منطقه و تغییر سیاست خارجی واداشت.
زمانی که جمهوری اسلامی ناگزیر شد از سوریه عقب‌نشینی کند، مسکو هم برای دستیابی به منافع بزرگ‌تر، از حمایت رژیم اسد دست برداشت. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه هم درصدد بهره‌برداری از وضعیت فراهم‌شده برای گسترش نفوذ ترکیه برآمد، رژيم اسد خود را بر لبه پرتگاه سقوط یافت. گروه‌های مخالف رژیم اسد که فرصت را برای ساقط کردن رژیم دمشق مناسب دیدند، دست به دست هم دادند و با یورش به سمت پایتخت، حکومت بشار اسد را سرنگون کردند.
به‌رغم پیروزی بر رژیم اسد، دولت جدید سوریه با چالش‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، نظامی، امنیتی، منطقه‌ای و بین‌المللی متعدد مواجه است که آینده آن را در هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد. با این حال، انعطاف‌پذیری و میانه‌روی دولت جدید سوریه، به‌ویژه تعهد آن به حفظ وحدت سوریه، آزادی‌های مذهبی و مدنی، انحصار سلاح در دست دولت، انحلال گروه‌های مسلح و مهم‌تر از همه کوتاه کردن دست جمهوری اسلامی از مداخله در امور سوریه نشان می‌دهد که برای برون‌رفت از بحران تلاش‌های جدی جریان دارد.
اکنون که سوریه از شر رژیم بعثی اسد رهایی یافته، لازم است رهبران سیاسی این کشور به افراد و گروه‌های مغرض، از جمله نیابتی‌های جمهوری اسلامی اجازه ندهند که سوریه را بار دیگر به میدان درگیری‌های فرقه‌ای و خشونت بکشانند. احمد الشرع، فرمانده عملیات نظامی سوریه، هم باید ثابت کند که سوریه از این پس هرگز مانند گذشته نخواهد بود و با پایان یافتن ۵۳ سال دیکتاتوری خانواده اسد، دولت جدید سوریه با تلاش برای عبور از چالش‌ها، این کشور را به سوی آینده‌ای روشن که صلح، رفاه و آسایش را برای همه مردم سوریه به ارمغان آورد، سوق خواهد داد.
