با افزایش موارد آنفلوانزا در کشور، سویه‌های جدید این بیماری به یکی از اصلی‌ترین دلایل مراجعه شهروندان به مراکز درمانی تبدیل شده است. براساس پیش‌بینی‌های مقام‌های وزارت بهداشت، این روند افزایشی دست‌کم تا پایان دی‌ماه ادامه خواهد داشت و به نظر می‌رسد پس از این دوره موج شدید شیوع بیماری فروکش کند.

به گفته دکتر مهدی اکبری، دبیر گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از اوایل آذرماه موارد ابتلا به آنفلوانزا افزایش یافته است. ویروس‌های شایع شامل گونه‌های اچ۱ان۱ و اچ۳ان۲ (H1N1, H3N2) و آنفلوانزای بی است و به نظر می‌رسد این بیماری در ماه‌های آذر، دی و بهمن به اوج برسد.

یکی از نگرانی‌های اصلی شهروندان، شباهت علائم سویه‌های جدید آنفلوانزا با  کرونا است. تب، خستگی شدید، کوفتگی، درد مفاصل، بدن‌درد شدید، آبریزش بینی، گلودرد، عطسه و در برخی موارد تهوع، استفراغ یا اسهال ازجمله علائمی‌اند که در هر دو بیماری مشاهده می‌شود.

این مسئله تشخیص بیماری را بدون انجام تست‌های تکمیلی دشوار کرده و بیماران را در معرض تشخیص‌های نادرست قرار می‌دهد.

به گفته پزشکان تهران و سایر کلان‌شهرها، هم‌زمانی دوره شیوع آنفلوانزا با آلودگی شدید هوا، میزان التهاب تنفسی را افزایش داده است. این موضوع برای افرادی که سابقه بیماری‌های تنفسی مانند آسم و برونشیت دارند، خطرات مضاعفی به همراه داشته است.

دکتر قباد مرادی، سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، با اشاره به‌سرعت سرایت سویه اچ۱ان۱ تاکید کرده است: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که با اپیدمی آنفلوانزا، به‌ویژه نمونه فصلی آن، در سطح جهانی روبه‌رو هستیم. در حال حاضر، شیوع سویه اچ۱ان۱ در ایران و برخی کشورها افزایش‌یافته است. همچنین برخی کشورها با سویه‌های تیپ بی و اچ۵ان۱ مواجه شده‌اند.»

هم‌زمانی شیوع آنفلوانز با کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی

طبق نظر کارشناسان یکی از دلایل اصلی افزایش موارد ابتلا به آنفلوانزا، کاهش میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانند استفاده از ماسک، شست‌وشوی مرتب دست‌ها و پرهیز از حضور در اجتماعات با مشاهده اولین علائم بیماری است. این الگو شباهت بسیاری به شرایط پیش از همه‌گیری کرونا دارد.

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که آنفلوانزا معمولا در فصل سرما دو پیک شیوع دارد: پیک نخست با شروع موج اول سرما در آذرماه آغاز می‌شود و معمولا تا اواسط بهمن‌ماه فروکش می‌کند، پیک دوم در اسفندماه و هم‌زمان با سفرهای نوروزی رخ می‌دهد.

به گفته دکتر اکبری، متخصص بیماری‌های عفونی در ایران، پیک دوم آنفلوانزا در روزهای پایانی سال و فروردین‌ماه، به‌ویژه به دلیل افزایش ترددهای بین‌شهری، ممکن است به موج دوم این بیماری منجر شود و به همین دلیل احتمال هجوم ناگهانی بیماران به مراکز درمانی برای جامعه پزشکی نگرانی ایجاد کرده است .

هم‌زمانی شیوع سویه‌های جدید آنفلوانزا با ادامه سرایت کرونا نیز بر نگرانی‌ها افزوده است. پزشکان هشدار می‌دهند برخی بیماران به دلیل تصور اشتباه از خفیف بودن علائم، از مراجعه به‌موقع به مراکز درمانی خودداری می‌کنند. درنتیجه، در مواردی که علائم شدت می‌گیرد، بیمار با تاخیر تحت درمان قرار می‌گیرد.

علائم خطر و لزوم مراجعه فوری به پزشک

پزشکان تاکید می‌کنند با مشاهده علائمی مانند تنگی نفس، گیجی یا کاهش سطح هوشیاری، باید فورا به مراکز درمانی مراجعه کرد. این علائم ممکن است نشان‌دهنده کاهش سطح اکسیژن خون یا عفونت‌های ریوی باشد.

یکی از باورهای اشتباه رایج در میان مردم این است که آنفلوانزا به مرگ منجر نمی‌شود، اما براساس گزارش‌های منتشرشده، در موج اخیر این بیماری، مواردی از مرگ‌ومیر ناشی از عفونت گسترده ریوی و کاهش سطح اکسیژن خون در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند مشاهده شده است.

متخصصان حوزه بیماری‌های عفونی معتقدند یکی از عوامل کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی در میان شهروندان اطلاع‌رسانی ناقص و پنهان‌کاری درباره خطرات آنفلوانزا است.

در یکی از معدود آمارهای رسمی، دکتر سعید زارعیان، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان، اعلام کرده است که: «۹ بیمار مبتلا به آنفلوانزا در این شهرستان جان خود را از دست داده‌اند. موارد مرگ‌ومیر در استان‌های دیگر و تهران نیز گزارش شده است، اما آمار رسمی در این زمینه اعلام نشده است.»

دکتر مینو محرز، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، نیز با هشدار درباره سویه جهش‌یافته آنفلوانزا می‌گوید: «ویروس آنفلوانزا هر ۱۰ سال یک‌بار جهش پیدا می‌کند. نوع جهش‌یافته این ویروس در حال حاضر در حال انتشار است و میزان ابتلا در بسیاری از کشورهای اروپایی افزایش یافته است.»

شدت کشندگی سویه جدید؛ زنگ خطری جدی

برخی پزشکان معتقدند سویه جدید ویروس آنفلوانزا در مقایسه با سویه‌های قبلی کشنده‌تر است. هرچند هنوز میزان کشندگی آن با ویروس کرونا در ابتدای همه‌گیری قابل‌مقایسه نیست، اما نادیده گرفتن خطرات آن پیامدهای جدی دارد.

این در حالی است که پیش از شیوع کرونا نیز آنفلوانزا در فصل سرما یکی از عوامل مرگ‌ومیر بیماران در ایران بود.

در پاییز سال ۱۳۹۸، رئیس اداره مراقبت از بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت اعلام کرده بود که مرگ ناشی از آنفلوانزا در سه‌ماهه پاییز به ۱۰۶ نفر رسیده است. این آمار هم‌زمان با آغاز شیوع کرونا بود و به گفته برخی کارشناسان احتمال دارد تعدادی از این مرگ‌ومیرها به بیماران کرونایی مربوط باشد که در روزهای ابتدایی همه‌گیری شناسایی نشده بودند.

یکی از نارضایتی‌های اصلی شهروندان در مواجهه با موج جدید آنفلوانزا، کمبود واکسن است. این در حالی است که جامعه پزشکی واکسیناسیون را یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از ابتلا به این بیماری به‌ویژه در گروه‌های پرخطر می‌داند.

مقام‌های وزارت بهداشت در آبان‌ماه اعلام کردند که بیش از ۲.۵ میلیون دوز واکسن آنفلوانزا تامین شده است و کمبود موجود به برخی مارک‌های خاص واکسن مربوط است.

اما گزارش‌های میدانی و شکایات کاربران در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که مارک‌های معتبر واکسن آنفلوانزا در بسیاری از داروخانه‌ها یافت نمی‌شود و همین امر کاهش سطح مصرف واکسن را به همراه داشته است.

کمبود داروی تامی‌فلو و بحران درمانی

کمبود واکسن تنها چالش موجود نیست. کمبود داروی تامی‌فلو، که برای درمان آنفلوانزا استفاده می‌شود، نگرانی‌های بیشتری را ایجاد کرده است.

دکتر هادی یزدانی در شبکه اجتماعی اکس نوشته است: «هفته‌هاست با موج سنگینی از عفونت‌های حاد تنفسی مواجهیم. بیماران یک سوال واضح دارند: این بیماری کووید ۱۹ است یا آنفلوانزا؟ در غیاب داروی پکسلووید برای کرونا و نایاب بودن تامی‌فلو برای آنفلوانزا، این پرسش اهمیتش را از دست می‌دهد. برای این بیماران، چاره‌ای جز درمان علامتی باقی نمی‌ماند.»

به گفته کارشناسان، تامی‌فلو در کاهش دوره درمان و کاستن از شدت علائم آنفلوانزا نقش حیاتی دارد. همچنین این دارو می‌تواند از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کند. بنابراین، دسترسی به این دارو نه‌تنها برای بیمار که برای اطرافیان او نیز حائز اهمیت است.

سکوت مقام‌های سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت درباره دلیل کمبود داروی تامی‌فلو زمانی معنادار می‌شود که بدانیم الگوی سرایت این بیماری از ابتدای پاییز در بسیاری از کشورهای اروپایی مشهود بود. کارشناسان معتقدند که با پیش‌بینی این الگو توزیع کافی واکسن و داروهای درمانی در داروخانه‌های کشور ضروری بود.

اما بحران دارویی در ایران طی دو سال گذشته نشان داده است که کمبود دارو دیگر به داروهای خاص محدود نمی‌شود. در حال حاضر، حتی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ساده سرماخوردگی نیز در داروخانه‌های کشور کمیاب شده است. این شرایط باعث شده است که بحران دارویی در ایران از مرحله هشدار به وضعیت نگران‌کننده برسد.