مسعود پزشکیان روز پنجشنبه ۲۵ بهمن، در جریان سفرش به استان بوشهر، در جمع فعالان اقتصادی این استان گفت که شیوه نادرست مصرف مردم علت اصلی مشکل برق، بیکاری، فقر، گاز و آب در ایران است.

او گفت: «مهم‌ترین مسئله این است که خیلی بد مصرف می‌کنیم؛ سه‌چهار برابر کشورهای ثروتمند اروپایی برق و گاز و انرژی مصرف داریم. اگر مردم مصرفشان را به اندازه اروپایی‌ها و کشورهای ثروتمند کاهش دهند، فقر و گرفتاری در جامعه از بین خواهد رفت و با پولی که دست جمهوری اسلامی خواهد ماند ما مشکل امنیت غذایی و بیکاری را حل می‌کردیم.»

شاید این حرف عجیب به نظر برسد ولی این شیوه چند سال اخیر مقام‌های جمهوری اسلامی برای توجیه بحران‌های اقتصادی و اجتماعی است. دو سال پیش که جمهوری اسلامی قصد داشت ارز ترجیحی کالاهای اساسی را حذف و قیمت نان و گوشت و دارو را گران کند، یک فرمانده ارشد سپاه گفت که دلیل اصلی این تصمیم آن است که مردم زیاد نان می‌خورند.

رسول سنائی‌راد، سردار سپاه و معاون دفتر عقیدتی‌ـ‌سیاسی فرمانده کل قوا، در سرمقاله روز شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران، از تصمیم دولت ابراهیم رئیسی برای گران کردن نان و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی به‌شدت دفاع کرد و گفت سرانه مصرف نان مردم ایران بالا است و با اجرای نرخ‌گذاری جدید مصرف نان ۵۰ درصد کاهش خواهد یافت.

او در بخشی از این سرمقاله مدعی شده بود که سرانه مصرف نان در ایران دو برابر متوسط جهانی است و همین زیاد مصرف کردن نان باعث شده که جمهوری اسلامی مجبور شود گندم وارد کند: «سرانه مصرف ماهانه افراد باید حدود ۷ تا ۷/۵ کیلو آرد باشد، به هر فرد ایرانی حدود ۱۴ کیلو آرد دولتی اختصاص می‌یابد. به عبارتی درحالی که می‌توان با مصرف درست و بهینه‌سازی تولید از همان محل تولید گندم در داخل، جوابگوی نان مصرفی کشور بود، اما ناچار سالانه مقادیر زیادی گندم به کشور وارد می‌شود.»

مقام‌های جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته در برابر هر معضل بنیادین در کشور، از دارو تا آب و برق و گاز و آلودگی هوا، توپ را به زمین مردم انداخته‌اند و گفته‌اند که مردم ایران زیاد و غیربهینه مصرف می‌کنند و خواسته‌های نادرست دارند.

مردم با نان بازی می‌کنند و برق می‌نوشند!

عجیب‌ترین جنبه صحبت پزشکیان در بوشهر همین ادعای پرمصرفی مردم ایران و ارتباط آن با مشکل فقر و بیکاری و قطع برق و آب و گاز بود.

گزارش‌های متعددی در سال‌های گذشته منتشر شده است که نشان می‌دهد ادعای مقام‌های جمهوری اسلامی در این مورد نادرست است. اما شاید ارجاع به یک آمار رسمی و معتبر جهانی کار را آسان‌تر کند.

این گزارش مقایسه‌ای که منبع آن آمارهای اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده و داده‌های رسمی مصرف انرژی و جمعیت جهان در سال ۲۰۲۴ است، نشان می‌دهد که ایرانی‌ها نه‌تنها از کشورهای ثروتمند کمتر انرژی مصرف می‌کنند که حتی از همسایگانشان در منطقه یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، عمان و کویت هم به‌مراتب کم‌مصرف‌ترند. برای نمونه، مصرف سالانه انرژی هر فرد در امارات متحده عربی حدود ۱۵۰ هزار کیلووات ساعت است. این رقم در کویت ۱۰۰ هزار کیلووات ساعت و در عربستان سعودی و عمان حدود ۹۰ هزار کیلووات ساعت است. در ایران این رقم چیزی کمتر از ۴۰ هزار کیلووات ساعت است.

per-capita-energy-use-(1).jpg

وقتی می‌گویند مصرف سرانه یک کشور ۴۰ هزار کیلووات ساعت است، یعنی هر فرد در آن کشور به‌طور میانگین سالانه ۴۰ هزار کیلووات ساعت انرژی الکتریکی یا معادل دیگر انواع انرژی را مصرف می‌کند.

این مقدار با تقسیم کل مصرف انرژی یک کشور بر جمعیت آن محاسبه می‌شود و نشان‌دهنده سطح مصرف انرژی در بخش‌های خانگی، صنعتی و تجاری برای هر نفر است. کشورهای با مصرف سرانه بالاتر معمولا صنایع بزرگ، سیستم‌های گرمایش و سرمایش گسترده و فناوری‌های پرمصرف بیشتری دارند.

در کشورهای ثروتمند مانند آمریکا، سرانه انرژی حدود ۸۰ هزار کیلووات ساعت است و در ایسلند که رکورددار مصرف سرانه انرژی است این رقم به حدود ۱۷۰ هزار کیلووات ساعت می‌رسد.

اما نکته مهم در محاسبه این آمارها آن است که در آن میزان انرژی تولیدشده براساس جمعیت محاسبه می‌شود و سهم اتلاف انرژی در شبکه توزیع و زیرساخت‌های انتقال در نظر گرفته نمی‌شود. براساس آمار رسمی وزارت نیرو در ایران، به‌دلیل فرسوده بودن خطوط انتقال، اتلاف برق در شبکه توزیع ایران معادل ۴۰ درصد برق تولیدی کشور است. این رقم در کشورهایی که به‌شکل منظم و دوره‌ای خطوط انتقال و توزیعشان را به‌روزرسانی می‌کنند حدود ۵ درصد است.

در انتقال آب هم وضعیت به همین شکل است. ۳۲ درصد آب تصفیه‌شده در ایران در خطوط توزیع هدر می‌رود. نشت آب به‌دلیل فرسوده بودن لوله‌های انتقال آب یکی از دلایل اصلی این اتلاف منابع است.

جمهوری اسلامی در دو دهه گذشته بخش بزرگی از منابع حاصل از فروش نفت و محصولات پتروشیمی را صرف توسعه برنامه هسته‌ای، موشکی و تقویت نیروهای نیابتی‌اش در کشورهای منطقه کرده است. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، پس از سقوط بشار اسد گفت که ایران تنها در سوریه ۳۰ میلیارد دلار برای حفظ اسد خرج کرده است.

تخمین زده می‌شود که ۲۰ میلیارد دلار هم در دو دهه گذشته در لبنان صرف تقویت حزب‌الله شده باشد. در عراق این رقم بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار و در یمن پنج تا هفت میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

گفتنی است که هزینه‌های نظامی مستقیم جمهوری اسلامی برای توسعه برنامه پهپادی و موشکی و هزینه‌ها و عدم‌النفع ناشی از تحریم‌های بین‌المللی به دلیل برنامه هسته‌ای در این ۷۰ میلیارد دلار محاسبه نشده است.

طبیعی است که کشوری با این میزان اتلاف منابع دیریاب دلاری با چنین حجم گسترده‌ای از ویرانی اقتصادی، فقر و فلاکت عمومی مواجه شده باشد، ولی برای مقام‌های جمهوری اسلامی همچنان در بر روی پاشنه مقصر دانستن مردم می‌چرخد: مردم ایران فقیر و مستاصل‌اند چون بیشتر از کشورهای اروپایی و ثروتمند با نان بازی می‌کنند و برق می‌نوشند.