کمتر از دو سال پس از هشدار باستان‌شناسان درباره پیامدهای آبگیری سد چپرآباد در استان آذربایجان غربی و غرق شدن روستای مجاور آن با پیشینه‌ای هفت‌هزارساله، بقایای نوزادی ۶۵۰۰ ساله در جریان این آبگیری کشف شد؛ کشفی که نزدیک بود برای همیشه در آب غرق شود.
اسکلت این نوزاد در عملیات نجات‌بخشی محوطه باستانی چپرآباد، پیش از آبگیری سد، کشف و به موزه ملی ایران منتقل شد. این تدفین نوزاد کف اتاقی در یک روستا بود که با تاج سد چپرآباد تنها ۵۰۰ متر فاصله داشت.
باستان‌شناسان بارها درباره ارزش تاریخی این منطقه هشدار داده بودند، اما با آبگیری سد، این محوطه ارزشمند برای همیشه زیر آب رفت. این محوطه در ۸هشت کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اشنویه، در استان آذربایجان غربی، قرار دارد.
حنان بحرانی‌پور، باستان‌شناسی که بقایای این نوزاد را کشف کرد، به خبرگزاری ایسنا گفت که این نوزاد در اواسط هزاره پنجم پیش از میلاد، یعنی حدود ۶۵۰۰ سال پیش دفن شده است.
مطالعات انسان‌شناسی دکتر مهدی علیرضازاده، باستان‌شناس، نیز نشان می‌دهد که این نوزاد در هفته سی‌وهشتم زندگی خود قرار داشته و دو یا سه هفته زودتر به دنیا آمده است. او کف یکی از اتاق‌ها و داخل ظرفی سفالی دفن شده بود. علاوه بر استخوان‌های جنین، بقایای استخوان گوسفند نیز در این ظرف یافت شد که به گفته علیرضازاده، نشان‌دهنده سنت قرار دادن خوراک برای مردگان در دوران باستان است.
باستان‌شناسان این نوزاد را یکی از کامل‌ترین تدفین‌های دوران پیش از تاریخ فلات ایران می‌دانند، چرا که بیش از ۹۰ درصد استخوان‌های آن سالم باقی مانده است.
ماجرای زیر آب رفتن روستای هفت هزار ساله
در خردادماه ۱۴۰۲، پس از سفر ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، به اشنویه، علی ترابی، فرماندار این شهر، اعلام کرد که دولت برای اتمام سد چپرآباد ۱۲۳ میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده است و این سد در تیرماه به بهره‌برداری خواهد رسید. او بدون اشاره به محوطه باستانی منطقه، ادعا کرد که آبگیری سد چپرآباد، آب آشامیدنی مردم و نیازهای کشاورزان را تامین خواهد کرد.
پس از انتشار این خبر، باستان‌شناسان هشدار دادند که آبگیری سد چپرآباد موجب غرق شدن محوطه باستانی گرگرو خواهد شد که در میان مردم محلی با نام «تپه چپرآباد» شناخته می‌شود. آن‌ها تاکید کردند این محوطه سرنوشتی مشابه محوطه‌های باستانی حوضه آبگیر سد چم‌شیر در خوزستان خواهد داشت. در همان زمان، سرپرست دومین فصل کاوش‌های نجات‌بخشی چپرآباد تایید کرد که این محوطه تاریخی تنها ۵۰۰ متر با تاج سد فاصله دارد و با اولین مرحله آبگیری، زیر آب خواهد رفت.
روستای پیش از تاریخ چپرآباد به فاز انتقالی دو دوره مهم دالما و پیزدلی در توالی فرهنگی شمال غرب ایران مربوط می‌شود. این محوطه باستانی نخستین بار سال ۱۴۰۰ کاوش شد. در فصل دوم کاوش نیز بخش‌هایی از معماری استقرار پیش از تاریخ بیرون آمد. طی این کاوش‌ها، ۱۱۱ شیء تاریخی متعلق به دوره‌های مس و سنگ، مفرغ، عصر آهن و اسلامی هم کشف شد.
فصل سوم کاوش تپه چپرآباد هم‌زمان با آبگیری سد چپرآباد، در مهر ۱۴۰۲ (به مدت ۵۰ روز) انجام شد. در این فصل در ادامه بخش‌های کاوش‌شده دو فصل پیش، ۱۰ ترانشه (فرورفتگی) به ابعاد گوناگون کاوش شد که در نتیجه آن بیش از ۲۳۰ مترمربع از بقایای معماری این استقرار پیش از تاریخ بیرون آمد.
اکنون گوشه‌ای از آنچه باستان‌شناسان پیش از آبگیری سد توانسته‌اند نجات دهند، در کنار این تدفین نوزاد در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است.
با وجود اینکه کاوش‌های باستانی در این محوطه به پایان نرسیده بود و ادامه پژوهش‌ها می‌توانست به استخراج داده‌های ارزشمندی از زندگی، جامعه و فرهنگ و سنت‌های هفت هزار سال پیش منجر شود، پافشاری دولت بر آبگیری سد چپرآباد به زیر آب رفتن کامل این محوطه باستانی منجر شد.
اهمیت محوطه چپرآباد در آن است که به گفته بحرانی‌پور، تا پیش از این کاوش‌ها، مرحله گذار بین دوره‌های دالما و پیزدلی در هیچ محوطه‌ای شناسایی نشده بود و در صورت امکان کاوش‌های بیشتر، اطلاعات ارزشمندی از این دوره ناشناخته پیش از تاریخ شمال غرب ایران به دست می‌آمد.
با وجود ناتمام ماندن کاوش‌ها و تاکید باستان‌شناسان بر ضرورت حفاظت از این محوطه، مسئولان استان آذربایجان غربی بر آبگیری سد پافشاری کردند. این در حالی بود که اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اشنویه نیز هشدار داده بود که با آبگیری این سد، دست‌کم ۱۳ محوطه باستانی غرق خواهد شد.
این نخستین‌بار نیست که محوطه‌های باستانی ایران به بهانه‌هایی مانند سدسازی و توسعه شهری تخریب می‌شوند. پیش‌تر، محوطه باستانی سد چم‌شیر نیز سرنوشتی مشابه محوطه باستانی چپرآباد پیدا کرد. با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان، این سد نیز در گچساران آبگیری شد، در حالی که پژوهشگران هشدار داده بودند با این اقدام، دست‌کم ۱۴۰ محوطه باستانی با قدمتی حدود ۱۶ هزار سال زیر آب خواهد رفت، اما مقام‌های دولتی، بی‌توجه به این هشدارها، آبگیری سد چم‌شیر را آغاز کردند و آن را «بزرگ‌ترین طرح برق و آب کشور» نامیدند.
