یکی از مفاد توافق صلح میان طالبان و دولت امریکا، آزادی پنج هزار زندانی این گروه است که در زندان‌های دولت افغانستان در بندند. دولت آمریکا در ازای توافق طالبان به مذاکره با دولت افغانستان، وعده داده است که دولت افغانستان را تشویق کند تا پنج هزار زندانی این گروه را آزاد کند.

در این توافقنامه تصریح شده است که که آزادی زندانیان همزمان با آغاز گفت‌وگو‌های میان‌افغانی در بیستم اسفند سال جاری باید انجام شود. اما با گذشت پنج روز از موعد مقرر، دولت افغانستان حاضر به آزادی این افراد نشده است. دولت افغانستان در زمان امضای توافقنامه گفته بود که با بعضی از مفاد آن همراه نیست. یکی از بحث‌های جدل‌برانگیز، همین آزادی زندانیان بود.

محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، پیش از انجام مراسم تحلیف گفته بود که آزادی زندانیان طالب، خط قرمز دولت افغانستان است و هیچ نهادی جز دادگاه‌های افغانستان حق آزادی زندانیان را ندارد. اما در جریان تحلیف و در سخنرانی‌ایی که پس از آن انجام داد، تلویحا به آزادی زندانیان اشاره کرد و گفت طبق مکانیزمی که در نظر گرفته‌اند، آزادی زندانیان باعث کاهش خشونت در افغانستان می‌شود. 

با این حال دولت افغانستان تصریح کرده است که به هیچ وجه این تعداد زندانی طالب را یکباره از بند رها نخواهد کرد. 

دولت افغانستان گفته است که در مرحله اول برای نشان دادن حسن نیت آنان، ۱۵۰۰ طالب را به صورت تدریجی از بند رها می‌سازد، و ۳۵۰۰ طالب دیگر نیزدر جریان مذاکرات آزاد خواهند شد. اما این امر برای طالبان قابل قبول نیست. طالبان گفته‌اند که آزادی بدون قید و شرط پنج هزار طالب، پیش از آغاز مذاکرات، از مواد اصلی توافق صلح است. طالبان هشدار داده‌اند که آزادی تدریجی زندانیان طالب خلاف توافقنامه است و اگر پنج هزار طالب یکباره آزاد نشوند، آنان به مذاکره میان‌افغانی حاضر نخواهند شد. 

راه حل چیست؟ 

مسلما دولت افغانستان روی این اصل که طالبان را در ازای کاهش خشونت در افغانستان آزاد سازد، ایستاده است. آزادسازی طالبان چیز تازه‌ای نیست که نسبت به آن حساسیت‌هایی وجود داشته باشد. این روش، میراث دوران حامد کرزی، رئیس جمهوری سابق افغانستان است. آقای کرزی در زمان حکمروایی خود، برای نشان دادن حسن نیت و ترغیب طالبان به دست کشیدن از جنگ، هرازگاهی تعدادی از طالبان زندانی را آزاد می‌کرد. در کنار آن، او تقریبا دست نیرو‌های امنیتی را برای حمله بر طالبان بسته بود و آن نیرو‌ها را در حالت دفاعی قرار داده بود. همین امر باعث می‌شد تا تلفات نیرو‌های نظامی همواره افزایش یابد. 

رئیس جمهوری غنی نیز در کارزار‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۴ وعده داده بود که برای نشان دادن حسن نیت و اقدام برای تامین صلح در افغانستان، زندانیان طالب را آزاد کند. او بر این وعده‌اش استوار بود و هرازگاهی زندانی‌های طالب را رها می‌کرد. با توجه به این روند، بحث آزادسازی طالبان از بند نکته غیرمترقبه و خاصی نیست. با این حال، رئیس جمهوری در حال حاضر زیاد مطمئن نیست که این طالبان آزاد شده هم دوباره به سنگر‌های جنگ برنگردند.

با امضای توافق صلح میان طالبان و دولت آمریکا، ذهنیت بخش عمده‌ای از طالبان چنین است که گویا آنان آمریکا را در افغانستان شکست داده‌اند و زمینه فرار آنان را از این کشور میسر ساخته‌اند. طالبان این توافق را به عنوان سند پیروزی این گروه عنوان می‌کنند. به همین دلیل رویکرد طالبان نسبت به ادامه مذاکرات صلح تغییر زیادی یافته است. امید به تصرف دوباره سراسر افغانستان و حکمروایی در چهارچوب نظام امارتی، از آرزو‌های بزرگ طالبان است که حالا به گمان آنان، دست یافتنی‌تر از گذشته به‌نظر می‌رسد.

به همین دلیل، در میان تیم سیاسی این گروه، انگیزه کافی برای رفتن به میز مذاکره و گفت‌و گو با دولت افغانستان وجود ندارد. طالبان بر این پندارند که اگر بتوانند پنج هزار سرباز زندانی خود را از زندان‌های دولت افغانستان رها سازند، می‌توانند آنان را دوباره وارد چرخه جنگ کنند و در عین حال، با طولانی کردن مذاکرات یا ارائه خواست‌های دست نیافتنی، گفت‌وگو‌ها را کش دهند تا بتوانند به صورت نظامی افغانستان را تصرف کنند.

دولت افغانستان هم این را خوب می‌داند، زیرا تجربه تلخی از برگشت دوباره طالبان آزاد شده از زندان به سنگر‌ها خود دارد. حتی موارد متعددی از آزادسازی حمله‌کننده‌های انتحاری هست که پس از رها شدن، دوباره دست به حمله انتحاری زده‌اند و هم خود را از بین برده‌اند و هم ده‌ها تن دیگر را به خاک و خون کشانده‌اند.

به همین دلیل است که دولت افغانستان حاضر نیست بدون ضمانت اجرایی مبنی بر برگشت نگشتن به سنگر‌های جنگ، طالبان را از بند رها کند. قرار بود که روز شنبه ۱۰۰ تن از طالبان آزاد شوند. ولی به دلیل نبود ضمانت در این زمینه، هنوز هیچ یک از زندانیان طالب آزاد نشده است.