تعداد زنان مبتلا به ویروس کرونا بیش از مردان است

در نشست مجمع ملی فضا که اوت ۲۰۱۹ برگزار شد، به من فرصت دادند در باب اهمیت نوآوری جنسیتی برای آن برنامه فضایی صحبت کنم. دبیر آن نشست، معاون ریاست جمهوری، مایک پنس بود که حالا رئیس ستاد بحران مبارزه با ویروس کرونا است. از من دعوت کرده بودند تا در مورد ضرورت نوآوری جنسیتی در اکتشافات فضایی سخنرانی کنم. سخنانم را با جمله‌های زیر آغاز کردم:

«جنسیت و نقش‌های جنسیتی بر همه جنبه‌های زندگی ما در زمین و فضا اثر می‌گذارد. این اثرگذاری صرفاً این نیست که لباس فضانوردی به تن فضانوردان زن نمی‌خورد. این نکته را در زمینه‌های مختلف، از کفش و لباسی که می‌پوشیم تا وسایل الکترونیکی مورد استفاده خود، و از خودروهامان تا حتی دارو و روش‌های درمانی، مشاهده می‌کنیم. اصلاح ظاهر محصولات یا راهکار "زنانه‌تر کردن رنگ و اندازه کالاها" به عنوان نوآوری جنسیتی، هرگز در هیچ زمینه‌ای، از جمله در فضا، میدان جنگ، جاهای خطرناک و در خانه، کارساز نبوده است.»

تأکید این بیانیه بر این است که چرا طراحی تجهیزات حفاظت شخصی و متناسب بودن آن‌ها با نیازهای زنان مهم است و باعث جلوگیری از ابتلای آن‌ها به بیماری‌های واگیردار در هنگام شیوع این بیماری‌ها می‌شود.

با شیوع کووید ۱۹ در سراسر جهان، کم‌کم فهمیده‌ایم که با آن که زنان نیز به آن مبتلا می‌شوند و حتی در بعضی جاها تعداد مبتلایان زن بیش از مردان است، آمار مرگ و میر آنان شاید نصف آمار مرگ و میر مردان در رده‌های سنی و ناحیه‌های جغرافیایی مختلف باشد. حالا که در به در به دنبال تأمین تجهیزات حفاظت شخصی برای همه هستیم، دیگر وقتی باقی نمانده تا این تجهیزات را طوری بسازیم که پاسخگوی نیازهای زنان هم باشد. پس باید بفهمیم که چرا آمارهای مرگ و میر زنان و مردان متفاوت است.

نخست، واکنش دستگاه ایمنی زنان و مردان به عوامل بیماری‌زا با یکدیگر تفاوت دارد. به طور کلی بدن زنان در برابر ابتلا به عفونت‌ها مقاوم‌تر است، اما وقتی هم که مبتلا شود، واکنشی پویا از خود نشان می‌دهد که ممکن است از آن در برابر عفونت محافظت کند.

طبق مشاهدات ما، تفاوت جنسیتی در واکنش دستگاه ایمنی ممکن است گاهی به زنان آسیب بزند، چون احتمال ابتلای زنان به بیماری‌های خودایمنی ۸۰ درصد بیش از مردان است. به علاوه، بدن زنان هنگام ابتلا به بیماری‌های عفونی ممکن است بیش از حد سلول‌های التهابی تولید کند. این عارضه در عفونت‌های آنفلوآنزایی دیده می‌شود و به «توفان سیتوکینی» می‌انجامد. به این پدیده، بیش‌فعالی دستگاه ایمنی می‌گوییم که باعث می‌شود ریه‌ها پر از مایع و چرک شود و ممکن است منجر به اختلال ناراحتی حاد تنفسی (آردز)، و در نهایت مرگ شود.

پس میان حفاظت و دفاع بیش‌فعال از بدن، نقطه بهینه‌ای وجود دارد و این ممکن است یکی از علت‌های شمار کمتر مرگ و میر زنان در شیوع کرونا باشد. وجود این، واکنش تلفیقی دستگاه ایمنی نیز ممکن است راز مقاومت بیشتر زنان در برابر این عفونت باشد.

نکته حائز اهمیت این است که زنان باردار ممکن است هم‌چنان در برابر ابتلا به عفونت‌ها مقاوم باشند، اما شاید بدن‌شان همان واکنش شدید را نسبت به این بیماری‌ها از خود نشان ندهد، چون بدن آموخته است که نباید جنین را پس بزند. گذشته از آن، با رشد جنین، ممکن است تنفس مادر دشوار شود و کشیدن نفس‌های عمیق سخت‌تر شود. هنگام شیوع آنفلوآنزای اچ‌یک ان‌یک (خوکی) در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰، نرخ ابتلا و مرگ و میر زنان باردار بیشتر بود. هم‌اکنون پژوهش‌هایی در دست انجام است تا مشخص شود که آیا این وضعیت در دوران شیوع ویروس کرونا نیز به‌چشم می‌خورد، یا نه. نتایج پژوهش‌های محدودی که تا به حال انجام شده است، وجود این اثر منفی‌ را تأیید نمی‌کند.

علاوه بر این‌ها، باید تأثیر جنسیت و عوامل خطرآفرین را هم بر سلامت افراد در نظر بگیریم، مثلاً اثر کشیدن سیگار عادی یا الکتریکی (چه حاوی نیکوتین باشد و چه مواد و گیاهان مخدر)، اثر بازه زمانیِ رجوع به مراکز درمانی، و نیز این عامل را که آیا مردان از قبل به بیماری پیشرفته‌ای مبتلا هستند یا نه. در بیشتر کشورها احتمال این که مردان سیگاری باشند، بیش از زنان است. هم‌چنین، مردان هنگام بیماری‌های سخت، دیرتر به مراکز درمانی رجوع می‌کنند.

برای نجات جان انسان‌ها، دانستن چگونگی واکنش دستگاه ایمنی بدن مردان و زنان ضروری است. سویه مثبت آن این است که شاید تفاوت جنسیتی دستگاه ایمنی، باعث شود که بدن زنان و دختران به مقدار کمتری از واکسن‌ها و سایر داروها نیاز داشته باشد و بدین ترتیب، مازاد این مواد را بتوان صرف باقی مردم دنیا کرد.

دکتر سارالین مارک، پزشک است و پیش از این، مشاور ارشد کاخ سفید، ناسا و وزارت بهداشت و تأمین اجتماعی در زمینه پزشکی و سیاست‌گذاری بوده است. او هم‌چنین بنیان‌گذار و رئیس مؤسسه غیرانتفاعی «آی‌جاینت» (اثر جنس/جنسیت بر نوآوری و فناوری‌های نوین) و نویسنده کتاب «طب بینا‌‌ستارگانی: سفری به جهان سلامت زنان» است.