پاتوق‌های فرهنگی تهران که با شیوع ویروس کرونا به صورت موقت بسته شده بودند، به دلیل ضررهای مالی یک به یک دارند تعطیل می‌شوند. یکی از پر طرفدارترین پاتوق‌ها، «کافه تهرون» در خیابان ویلای تهران بود که روز ۳۱ فروردین از طریق صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که مالک ساختمان کافه را برای تغییر کاربری از موجر پس گرفته است.
کتاب فروشی«هنوز» نیز از دیگر پاتوق‌های فرهنگی بود که در شرایط بحران اقتصادی کرونا قادر به ادامه حیات نشد و اعلام تعطیلی کرد. احسان رستمی‌پور، خبرنگار حوزه میراث فرهنگی و گردشگری، در توییتر خود با اعلام خبر تعطیلی کتابفروشی «هنوز» نوشت: «هنوز جزو کتابفروشی‌های محبوبم بود، اعلام کردند که ملک رو به مالک پس دادن و فعلا تعطیل شدند تا جای جدید پیدا کنند. موج تعطیلی پاتوق‌های فرهنگی شهر آغاز شده و به نظر ادامه خواهد داشت.»
جز خانه «کافه تهرون»، «كافه كارفه» نیز با مديريت عليرضا شجاع نوری، به دلیل مشکلات اقتصادی و درخواست مالک برای پرداخت اجاره بها یا تخلیه، تعطیل شد.
با بحران کرونا، رستوران و کافه‌ها در بسیاری از کشورهای دنیا به دلیل قرارداشتن در فهرست مشاغل پرخطر، تعطیل شدند. اما تعطیلی بسیاری می‌توانست موقتی باشد، مگر آنهایی که مالک اجاره بها را نبخشیده یا خواستار استرداد ملک شده باشد. غیر از هزینه اجاره‌بها و مواد غذایی خریداری شده که به گفته کافه‌دارها عمدتا دورریخته شده‌اند و نگهداری آنها ممکن نبوده است، هزینه‌های پنهان ديگری چون ماليات و تعرفه‌های آب و برق که در چهارچوب «ملک تجاری» برای کافه‌دارها محاسبه می‌شود، بخش دیگری از ضرر و زیانی است که گریبان آنها را گرفته است.
«کافه تهرون» که در یک خانه قدیمی در خیابان ویلا برپا شده بود، نیز از جمله پاتوق‌های پرطرفدار در تهران بود که در ۳۱ فروردین بعد از حدود یک دهه فعالیت، در آن برای همیشه به روی همه کسانی که در آن مکان «خاطره‌بازی» کرده بودند، بسته شد. این کافه نخست در باغ نگارستان شروع به کار کرد و بعد از مدتی به یکی از خانه‌های قدیمی در خیابان ویلا نقل مکان کرد، ولی کرونا در آن را برای مدتی نامعلوم بست.
مدیران این کافه با اعلام این خبر، در صفحه اینستاگرام خود نوشتند: «با توجه به روزگار تلخ کرونایی، مالک خانه پلاک ۳۹ تصمیم به بازپس‌گیری خانه جهت فعالیتی دیگر گرفته و ادامه کار در شرایط کنونی برای کافه تهرون ویلا میسر نیست تا یار که را خواهد و میلش به که باشد.»
«کافه تهرون» واقع در خیابان ویلا در پی ایجاد پاتوق‌های فرهنگی در گوشه و کنار تهران و بیشتر هم در بناهای قدیمی، پاگرفت.
بحران تمام می‌شود، اما ظرفیت‌هایی که در مواجهه با بحران از دست رفته‌اند، گاهی قابل جبران نیستند. شاید کافه‌های بسیاری پس از بحران کرونا دیگر پا نگیرند. برای همین، کافه‌دارها روزهای سختی را از سر می‌گذارنند.
کرونا کمر کافه‌ها را شکست
بهاره (این نام به انتخاب «ایندیپندنت فارسی» است)، کافه‌دار قدیمی در تهران، با بیان آن که کافه‌ها در جریان کرونا بسیار مظلوم واقع شده‌اند، می‌گوید: «کافه‌دارها عموما مستاجرند و صاحب ملک نیستند، به همین دلیل بزرگترین چالش را با موجر خود دارند و خیلی از مالکان قبول نمی‌کنند که اجاره نگیرند و این داستان زنجیروار ادامه دارد.»
وی با اشاره به نقش اتحادیه کافه‌دارها با نام «اتحادیه آبمیوه، بستنی و کافی‌شاپ‌ها» می‌گوید: «این اتحادیه هیچ کاری برای کافه‌ها و زیرمجموعه صنف خودش انجام نمی‌دهد. فقط حق‌عضویت سالانه دریافت می‌کند و من به جرات می‌گویم که بارها به یکی از اعضای هیات رئیسه اتحادیه چندین بار زنگ زدم، ولی هیچ کاری از آنها برنمی‌آمد. تماس گرفتم و گفتم در ابتدای اسفند تعطیل شدیم و فروردین و اردیبهشت هم این روند ادامه دارد و جزو مشاغل پرخطر هستیم، چرا واکنشی نشان نمی‌دهید؟ یک بیانیه صادر کنید یا پیامک کوتاه بفرستید تا تکلیف‌مان را بدانیم. هنوز انتخابات آنها برگزار نشده است و اعضای هیات مدیره قبلی فعلا سرپرست اتحادیه محسوب می‌شوند. در تماس‌های ما می‌گویند این مسئله مستقیم مربوط است با ستاد مقابله با کرونا و از دست ما خارج است و باید اخبار آن را از طریق اصناف پیگیری کنید.»
به گفته این کافه‌دار: «کافه‌ها به لحاظ سیاسی مکان‌های استراتژیکی هستند و اتفاقاتی که افتاده است، خیلی بر روند کار کافه‌دارها تاثیر داشته‌اند. اتفاقات آبان ماه موجب شد حدود یک ماه فضا امنیتی باشد و کسب و کار ما تحت تاثیر قرار گرفته بود. بحران کرونا هم تاثیر داشت. همچنان، کافه‌ها جزو مشاغل پرخطری هستند که حق بازگشایی ندارند. ماه رمضان هم شروع می‌شود و اگر هم کافه‌ها باز شوند، مشتری ندارند.»
وی با اشاره به مشکلات مالی پیش روی آنها توضیح می‌دهد: «در زمان انتشار اخبار کرونا تقریبا تعدیل نیرو داشتیم. در صورت باز شدن هم اگر سبک کاری ما تغییر کند، اطمینان نداریم که بتوانیم به کارمان ادامه بدهیم و ممکن است مجبور به تعطیلی باشیم.»
بهاره با اشاره به این که صاحبخانه هنوز اجاره نگرفته است، اضافه می‌کند: «البته در این شرایط مالک نباید از کسب و کارهای ما اجاره دریافت کند، ولی بازدارنده‌ای وجود ندارد. در واقع کمر کافه‌ها شکست.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بهاره بیش از ۵ سال در این حوزه فعال بوده است و با توجه به سابقه‌ای که در این کار دارد، به بحران‌های کافه‌داری که بیشتر هم سیاسی بوده‌اند، عادت کرده است. ولی کرونا تجربه متفاوتی برای او بوده است.
بهاره می‌گوید: «دوستان و هم‌صنفی‌های من که تازه‌تاسیس بودند، شرایط سخت‌تری را از سر می‌گذرانند.»
برای بهاره و بسیاری از کافه‌داران، تعطیلی همیشگی کافه‌هاشان دور از ذهن نیست، اما بهاره می‌گوید: «من همه تلاشم را می‌کنم که حتی شده با ضرر و زیان سرپا بایستم و ادامه دهم. تا الان که خیلی ضرر کرده‌ایم و کلی از مواد غذایی فاسد شده و دور ریخته‌ایم. هیچ پس‌اندازی برای خودمان نمانده و هر چه داشته‌ایم، حقوق و عیدی کارکنان را داده‌ایم.»
گردن کافه‌دارها زیر تیغ اجاره
سحر خانم، کافه‌دار دیگری در تهران که کافه بسیار پر رفت وآمدی در یکی از خیابان‌های پرتردد تهران دارد، به ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «تکلیف کافه‌داران هنوز خیلی مشخص نیست و اجازه بازگشایی هم به آنها داده نخواهد شد، چرا که رعایت فاصله اجتماعی در کافه‌ها ممکن نیست. در کافه می‌روید که گپ بزنید، خب فاصله مفهومی ندارد. اگر قرار است دومتر فاصله داشته باشید که نمی‌توانید گپ بزنید. ما حتی برای پیاده‌روی دوستانه هم در خیابان با دومتر فاصله از هم راه می‌رویم و با صدای بلند حرف می‌زنیم تا حرف یکدیگر را بشنویم.»
هرچند کافه وی از کافه‌های خیلی قدیمی در تهران نیست، ولی عمر کوتاهی هم ندارد، اما او در بستن کافه پیشقدم بوده است و توضیح می‌دهد: «خیلی از مشتری‌های قدیمی من آگاهی زیادی نداشتند که کافه می‌تواند در شرایط بحرانی کرونا برای آنها خطرناک باشد و زمانی که کافه را بستم، تعجب کردند.»
به گفته این خانم کافه‌دار، در حال حاضر گلوی کافه‌دارها زیر تیغ اجاره است. کافه یک ملک تجاری است که طبیعتا اجاره آن هم خیلی بالاست. مالک خصوصی قرار نیست با کافه‌داران همکاری کند. نمونه آن، بسته شدن «کافه تهرون» است که به گفته سحر اجاره آن خیلی زیاد بود: «مالک درخواست اجاره دارد و کافه‌دار قدرت پرداخت ندارد و صحبت از یک ماه نیست که بتوانید پول را پرداخت کنید. از ابتدای اسفند تعطیل شده‌ایم. ما اسفند و فروردین درآمدی نداشته‌ایم و چشم‌اندازی هم برای اردیبهشت نداریم. ما با ویروسی طرف هستیم که نزدیک بودن را تهدید می‌کند و ما سبک جدیدی برای کافه‌داری ابداع نکرده‌ایم، چنانچه سبک جدیدی برای مهمانی‌هامان هنوز ابداع نکرده‌ایم. نمی‌دانیم چطور مهمانی برگزار کنیم. حتی خانوادگی هم نمی‌توانیم دور هم جمع بشویم.»
او همچنین توضیح می‌دهد: «کافه‌ها از جمله مشاغلی بودند که در شرایط بحرانی کرونا صدمات زیادی را متحمل شدند، چرا که کسب و کار آنها تعطیل شد»، و تاکید دارد: «باید فکر اساسی برای شغل‌هایی مثل کافه‌داری شود تا این ظرفیت اجتماعی نابود نشود.»
وضعیت کارکنان کافه‌ها نیز در شرایط خوبی نیست، چرا که به گفته بیشتر کافه‌داران، بسیاری از آنها نیروهای جوان و بی‌تخصص یا کم‌تخصص هستند. سحر در این مورد توضیح می‌دهد: «کارکنان کافه در بهترین شرایط اگر بیمه بوده باشند، برای یک بار در عمر کاری خود می‌توانند بیمه بیکاری دریافت کنند. بسیاری از کافه‌دارها هم خوش باور بودند و فکر می‌کردند کافه تا یک ماه آینده باز خواهد شد. فکر می‌کردند کشور یک ماه در قرنطینه کامل رفته و بعد از یک ماه بیماری کنترل می‌شود و به کار برمی‌گردند. پس سعی کردند حقوق یک ماه کارکنان خود را در زمان تعطیلی کافه بدهند و الویت را هم با حقوق گذاشتند و تا جایی که خبر دارم، خیلی از کافه‌دارها اجاره را ندادند، ولی حقوق کارکنان را پرداخت کرده‌اند. بیمه بیکاری بی‌حدومرز نیست و یک سهمی از بیمه بیکاری دارید. اگر الان که مجرد و ۲۳ ساله هستی از آن استفاده کنی، در آینده که دوتا بچه داشتی و در سن بالاتر نیاز به بیمه بیکاری داشتی، می‌خواهی چه کار کنی؟ پس هیچ جوان عاقلی الان از بیمه بیکاری استفاده نمی‌کند. در حال حاضر با تعداد بسیار زیادی جوان بیکار طرف هستیم که در کافه کار می‌کردند. خیلی از کسانی که در کافه کار می‌کرده‌اند، همان کارگرهای ساده‌ای هستند که اگر در کافه کار نمی‌کردند، باید در کارهایی در همین رسته مثل نظافت مشغول به کار می‌شدند، چرا که تخصص خاصی نداشتند.»
وی با توضیح این که بیشتر صاحبان کافه به این افراد روابط اجتماعی و برخورد با مشتری را یاد می‌دهند و می‌کوشند که این افراد را برای پذیرایی از مهمان آموزش دهند، می‌گوید: «ما در واقع با یک گروه جوان کم‌تخصص یا بدون تخصص طرف هستیم و کاری برای آنها وجود ندارد.»
اجاره ملکی بدون آینده
اجاره کافه‌ها به موقعیت جفرافیایی و متراژ آنها بستگی دارد. ودیعه‌ای که برای اجاره باید نزد مالک به عنوان «پول پیش» قرار داد، مبلغ کمی نیست و معمولا از ۱۵۰ میلیون به بالا شروع می‌شود.
حدود ماهی ۷ میلیون تومان، کف اجاره برای معمولی‌ترین و کوچک‌ترین کافه در تهران است. به گفته سحر، علیرضا عالم نژاد، مدیر «کافه تهرون»، ماهانه ۳۵ میلیون تومان اجاره می‌پرداخته است.
سحر می‌گوید: «وقتی ساختمانی را تحویل می‌گیریم، برای تبدیل کردن آن به کافه باید کلی هزینه تاسیسات کرد؛ از لوله‌کشی تا برق‌کاری کافه که با برق‌کاری ساختمان‌های دیگر فرق دارد. از دکوراسیون که بسیار هزینه‌بر است که بگذریم، زیرساخت‌های بسیاری نیز نیاز است که همه اینها نیازمند هزینه کردن است. برای نمونه، کافه تهرون شاید باید حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون در خوشبینانه‌ترین حالت، هزینه کند تا یک خانه را به کافه تبدیل کند. منظورم فقط هزینه تاسیسات است.»
طبق گفته اسکندر آزموده، رئیس اتحادیه فروشندگان بستنی، آبمیوه و کافی‌شاپ‌ها به ایسنا: «چیزی حدود ٢٥٠ کافه در تهران فعالیت می‌کنند که اگر بخواهیم کافه‌های سیار خودرو را هم به این مجموعه اضافه کنیم، می‌توانیم بگوییم حدود ٣٠٠ کافه در تهران فعالیت می‌کنند.»
در شرایط فعلی تمام این کافه‌ها تعطیلند و معلوم نیست که کدام‌یک بتوانند از پس اجاره ملک و سایر هزینه‌های خود در دوران تعطیلی برآیند و با پایان روزهای رکود، دوباره پا بگیرند.
با شیوع بحرانی که کسی پایانی برای آن متصور نیست و نمی‌توان به درستی و با قطعیت از روز رهایی حرف زد، زندگی طور دیگری می‌گذرد. ویروس کرونا که ارتباطات اجتماعی را نشانه رفته است، بدون تردید ختم تعاملات اجتماعی نخواهد بود. اما به زودی باید راه و تمهیدات و ترتیبات تازه‌ای برای ادامه تعاملات پیدا کرد. ارتباطات اجتماعی باید از سر گرفته شود و باید دید که کافه‌داری و رستوران‌داری باید تابع چه قوانینی شود تا بتوانند بار دیگر به عرصه تعاملات اجتماعی بدل شوند.
