در فقیرترین شهر لبنان، گرسنگی مردم را مجبور به نقض قرنطینه می‌کند

گرسنگی بر خانواده ۵ نفره انتصار خیمه زده است که خانه رنگ و رو رفته‌شان در شهر طرابلس لبنان آنقدر کوچک است که آشپزخانه نیم بند آن در داخل یک دستشویی خرابه برپا شده است.

مادر مجرد این خانواده لبنانی نشسته بر کاناپه ای تخت‌شو و نخ‌نما که کل اتاق را پر کرده است، توضیح می‌دهد چگونه برای زنده ماندن به «این صدقه تا صدقه بعدی» محتاج هستند.

اینجا در فقیرترین منطقه دومین شهر بزرگ لبنان، احتمال ابتلا به ویروس کرونا بعد از عدم قطعیت درباره گرسنگی و قحطی اهمیت می‌یابد.

فروپاشی بی‌سابقه اقتصاد کشور که به خاطر این بیماری عالم‌گیر تسریع نیز یافت، باعث شده گرسنگی در این محلات دامان‌گیر همه شود.

این وضعیت باعث شده ساکنان شهر طرابلس که از نظر آماری فقیرترین شهر کشور است، قوانین قرنطینه را زیر پا گذاشته و با به جان خریدن خطر ابتلا به بیماری، در تظاهرات‌های عمده شرکت کنند. معترضان خشمگین بانک‌ها را به آتش کشیده و با نیروهای امنیتی درگیر شده‌اند. در تظاهرات هفته گذشته، نیروهای امنیتی یک معترض ۲۶ ساله را کشتند.

گرچه فقر طاقت‌فرسا در این شهر شمالی سابقه‌ای دیرینه دارد، ساکنان و کارکنان خیر می‌گویند تورم قیمت‌ها و بی‌ارزش شدن وجه رایج کشور باعث شده گروه‌های عمده ای از مردم به زیر خط فقر کشیده شوند و باعث بروز التهاب و تنش‌های اجتماعی شده که بسیاری می‌ترسند به جنگی تمام‌عیار تبدیل شود.

خانم انتصار، از خانه کوچک خود در محله "غبه" که ساختمان‌هایش در تپه‌ای با شیب زیاد و به سان ردیف قوطی‌هایی لرزان ساخته شده‌اند، می‌گوید مشکل اینجاست که صدقات و کمک‌هایی که بسیاری به آنها وابسته هستند در حال خشک شدن است و حتی پول سازمان‌های خیریه رو به اتمام است.

او در حالی که ۴ فرزند احاطه‌اش کرده و از صرف اولین غذای گرم خود در هفته هیجان زده‌اند، گفت: «این محله باید محله بی‌نوایان نام گیرد.»

به غیر از خورشت گوشتی که گاهگاه از داوطلبان سازمان خیریه‌ای محلی دریافت می‌کنند، این اولین بار طی هفته‌های گذشته است که ساکنین منطقه به کمکی خارج از محله خود دست یافته‌اند.

خانم انتصار گفت: «سال گذشته غذاهایی این چنینی به طور مرتب به ما داده می‌شد اما امسال به خاطر افزایش قیمت‌ها هیچکس امکان انجام هیچ کار خیری ندارد. وضعیت کشور در هم پاشیده و به مردم معترض شلیک می‌شود، فقر تعمیق یافته و قیمت‌ها سر به فلک گذاشته‌اند. ما هیچ آینده‌ای نداریم، هیچ امیدی نداریم.»

طرابلس که در ۳۰ کیلومتری جنوب سوریه قرار دارد زمانی قطب اقتصادی لبنان بود، با بندر شلوغی در ساحل مدیترانه که  مجموعه‌های صنعتی و کارخانه‌هایی متعدد داشت. این شهر حتی در دوران جنگ داخلی ۱۵ ساله کشور هم به خاطر تجارت قاچاق پرسود و فراوان از این منطقه به شکوفایی خود ادامه داد.

اما دهه‌ها غفلت دولت و درگیری نظامی خونین بین ساکنان سنی و علوی این شهر که در سال ۲۰۱۵ فروکش کرد، باعث شده بسیاری از مناطق این شهر به چنگال فقر بیفتد.

به گزارش سازمان ملل، در محله غبه که هنوز زخم شلیک‌های دوران جنگ داخلی و جنگ‌های قبیله‌ای بعد از آن را به تن دارد، نرخ بیکاری پیش از فروپاشی اخیر اقتصاد کشور، ۶۰ درصد بود. نرخ واقعی فقر در شهر طرابلس که محل زندگی ۷۳۰ هزار نفر است دقیقا مشخص نیست ولی گفته می‌شود بالاترین نرخ فقر کل کشور را دارد.

ساکنان دیرینه طرابلس، از جمله روزنامه‌نگارانی که جنگ داخلی و درگیری‌های متعاقب آن را در خانه خود پوشش دادند می‌گویند تا کنون شاهد شهری به این شدت افسرده نبوده‌اند.

آلیا ابراهیم، روزنامه‌نگاری که در همین شهر زاده و بزرگ شده است و سایت خبری مستقل Daraj.com را به راه انداخته، گفت: «سطح فقر در اینجا اصلا قابل مقایسه با گذشته نیست. اگر به مردم بگویید «یا به خاطر خطر ابتلا به ویروس بیرون نرفته یا در غیر این صورت حتما گرسنه خواهید ماند، آنگاه انتخاب آنها این خواهد بود که به جنگ گرسنگی بروند. به همین خاطر آمار ابتلا به شدت افزایش خواهد یافت.»

در اعتراضی بزرگ در روز یکشنبه گذشته خشم در میان معترضان حاضر در میدان نور طرابلس موج می‌زد که با نقض محدودیت‌های قرنطینه گرد هم آمده بودند تا در مراسم عزای فواز فواد السمان شرکت کنند که در اعتراضات روز ۲۷ آوریل به ضرب گلوله ماموران امنیتی جان باخت.

آنها با بالا گرفتن عکس این پدر جوان به سمت خانه او راهپیمایی کرده و برای سرنگونی رژیم شعار دادند، در حالی که نیروهای امنیتی تا دندان مسلح راهپیمایان را زیر نظر داشتند.

فاطمه، خواهر جوان‌تر فواز که ۲۴ سال دارد و خود یک انقلابی دو آتشه است به ایندیپندنت می‌گوید دولت و بانک‌ها دهه‌های گذشته را صرف دزدی از مردم کرده‌اند و به همین خاطر جنبش اعتراضی آنها خواستار تغییر کامل رژیم است. او نسبت به درگیری‌های شدیدتر پیش رو هشدار داد.

او ایستاده کنار پوستری که به تصویر چهره برادرش مزین بود، گفت: «این یکی از فقیرترین شهرهای کشور است، برادرم قادر نبود برای دخترش غذا به خانه ببرد، برای همین به اعتراضات پیوست و با شلیک گلوله کشته شد. ترس من این است که قتل برادر من مرحله جدیدی را در این انقلاب رقم زده که ممکن است باعث بروز خشونت بیشتر شود. مردم دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند.»

در میان جماعت معترض، رامی هادی ۴۱ ساله که شش ماه است از کار بیکار شده می‌گوید کشور توسط «شبه نظامیان و سیاستمداران فاسد» اداره می‌شود.

او گفت: «نمی‌دانم سرانجام این اعتراضات چه خواهد شد. ما به سرحد قحطی رسیده‌ایم. ما می‌توانیم و باید صدای خود را به گوش برسانیم.»

وضعیت اقتصادی لبنان به خاطر دهه‌ها مدیریت ناکارآمد، رانت‌خواری و فساد در طول سال‌های گذشته بد و بدتر شده تا جایی که در اکتبر سال گذشته میلادی باعث وقوع اعتراضاتی در کشور شد.

شیوع ویروس کرونا نیز تنها وضعیت اقتصادی بد کشور را بدتر کرد چرا که مرزها و فعالیت های تجاری کشور تعطیل شدند تا با شیوع این بیماری عالم‌گیر مقابله شود.

این کشور میزبان جمعیتی بیش از ۶ میلیون نفر از جمله صدها هزار پناهنده سوری و فلسطینی است و تا کنون تنها ۷۴۰ مورد ابتلا و ۲۴ مرگ حاصل از کووید-۱۹ را گزارش کرده است.

بسیاری هراس آن را دارند که بحران مالی مرگ‌آورتر از این بیماری باشد.

به همین خاطر خشم شدیدی متوجه بانک‌ها است و دستگاه‌های خودپرداز و ورودی بانک‌ها هدف مکرر و متناوب کوکتل مولوتوف‌ها قرار می‌گیرد.

بانک مرکزی که توسط دولت متهم به تحریک ابرتورم جاری در کشور شده نیز دسته‌ای از تمهیدات بعضا ضد و نقیض را به کار بسته تا با کمبود فلج‌کننده ذخایر ارزهای خارجی در کشور مقابله کند. این تمهیدات که شامل اقداماتی تنبیهی برای کنترل سرمایه مردم و محدود کردن میزان دریافت و انتقال دلار است نیز فشار شدیدتری بر شهروندان وارد کرده است.

از آنجایی که وجه رایج کشور بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده، قیمت مواد غذایی سر به فلک گذاشته است. قیمت بعضی مواد مانند برنج طی یک سال تقریبا سه برابر شده است. نرخ بیکاری هم صعودی سرسام‌آور دارد.

این بحران آنقدر وخیم است که سازمان ملل در دوشنبه هفته جاری از طریق شورای امنیت وارد عمل شده و تاکید کرد مقامات لبنان «شدیدا لازم است اصلاحت اقتصادی معناداری» را در کشور اعمال کنند.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل نیز نسبت به «افزایش سریع آمار» افرادی که به فقر مطلق درمی‌افتند، اخطار داد.

حسن دیاب، نخست وزیر تحت فشار لبنان نیز با ناامیدی اعتراف کرد اقتصاد کشور «در سقوط آزاد» به سر می‌برد و روز پنجشنبه گذشته به طور رسمی از صندوق بین‌المللی پول درخواست کمک مالی کرد.

او در همین زمان همچنین طرح اقتصادی خود برای نجات کشور که شهروندان مدت‌ها چشم‌ انتظارش بودند را نیز ارائه کرد که ده‌ها میلیارد دلار خسارت بر نظام اقتصادی کشور را پیش‌بینی می‌کند که طی دهه‌های گذشته به رهایی دولت از چنگ کسری عظیم در بودجه یاری رسانده است.

این طرح مورد نظر مثبت کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول قرار گرفت که آن را «گامی مهم» نامید. حزب‌الله، گروه قدرتمند شیعه در لبنان که یک شاخه شبه‌نظامی و یک شاخه سیاسی هم دارد نیز از این اقدام حمایت کرد و حسن نصرالله، رهبر این گروه از کشور خواست به طرح نخست‌وزیر فرصتی بدهند.

اما این طرح می‌تواند توسط بانک‌های خود لبنان شکست بخورد چرا که پیشنهاد آن را رد کرده‌اند. اتحادیه بانک‌های کشور که به خاطر مورد مشورت قرار نگرفتن در تنظیم این طرح عصبانی است، گفت طرحی ۵۳ صفحه‌ای تنها باعث عدم اعتماد شهروندان به کشور می‌شود.

جر و بحث‌های سیاستمداران در پایتخت کشور هم تنها به آتش اعتراضات در خیابان‌های طرابلس هیزم ریخته است. بسیاری در پایتخت هشدار داده‌اند که این فقط قشر فقیر کشور نیست که از این وضعیت آسیب خواهد دید، بلکه طبقه متوسط که معمولا در حمایت از افراد آسیب‌پذیر فعال بود نیز اکنون خود به زیر خط فقر کشیده شده است.

سحر مینکارا، شهروند ۴۵ ساله طرابلس و از معترضانی که تا همین هفته گذشته طرحی خیریه برای تامین غذای ده‌ها خانواده را در دوران قرنطینه سراسری اداره می‌کرد گفت: «من شاهد چیزهایی بوده‌ام که تا به حال در زندگی خود ندیده‌ام، مانند این که افرادی خوش‌لباس در سطل‌های زباله به دنبال غذا می‌گردند.» با تشدید بحران اقتصادی، نهر صدقات و کمک‌های مردمی نیز خشک شده است.

سحر، علی رغم آن که از نزدیک شاهد جنگ داخلی و درگیری‌های متعاقب آن بوده که شهرش را ویران کرده، می‌گوید تا به حال اینقدر برای آینده شهرش هراس نداشته است.

او گفت: «ما در ورطه فروپاشی کامل، خشونت بیشتر، درگیری‌های داخلی شدیدتر میان اقلیت‌ها و افسردگی سراسری هستیم. این اولین باری است که وحشت سراسر وجودم را فرا گرفته است.»