دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات‌متحده با اشاره به آزادی مایکل وایت، عضو سابق نیروی دریایی آمریکا از ایران آن را نشان‌دهنده امکان‌پذیر بودن توافق توصیف کرد. او با پیش‌بینی اینکه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پیروز خواهد شد، به تهران توصیه کرد تا پس از انتخابات صبر نکند، چرا که «اکنون توافق بهتری» به دست می‌آورد.

ترامپ هفت ماه قبل در جریان آزادی ژیائو وانگ، دانشجوی آمریکایی متهم به جاسوسی نیز ضمن تشکر از ایران برای مذاکرات «بسیار عادلانه» در توییتر نوشته بود: «ببینید ما می‌توانیم با هم توافق کنیم!»

اما آزادی شهروندان خارجی یا دوتابعیتی از زندان‌های ایران نه نشانه آمادگی برای توافق است و نه به معنی دست کشیدن از گروگانگیری که سابقه‌ای طولانی در ایران پس از انقلاب اسلامی دارد.

دانشجویان خط امامی ۴۱ سال قبل در اقدامی که امروز آن را هماهنگ با «حال و هوای روزهای انقلاب» توصیف می‌کنند، ۵۲ عضو سفارت آمریکا در تهران را گروگان گرفتند تا محمدرضا شاه پهلوی را تحویل بگیرند.

اگر آن روز گروگانگیری «اقدامی از سر هیجان» بود که پیامدهای آن برخی عاملانش مانند ابراهیم اصغرزاده را به ابراز پشیمانی واداشت، امروز بازداشت شهروندان خارجی یا دوتابعیتی یک استراتژی است.

از همین رو محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی بدون پرده‌پوشی «پکیج»ی از زندانیان را برای مبادله با هر آنچه که قابل معامله باشد، روی میز می‌گذارد: از ایرانیانی که معمولا به اتهام نقض تحریم‌ها در خارج از ایران به زندان افتاده‌اند تا بدهی بریتانیا بابت قرارداد تانک‌های «چیفتن».

ظریف پس از آزادی مجید طاهری، پزشک ایرانی-آمریکایی همزمان با بازگشت مایل وایت به آمریکا در توییتر نوشت: «نیازی به دست‌چین کردن نیست، این اتفاق می‌تواند برای همه زندانیان رخ دهد.»

با فرض آزاد شدن سه زندانی ایرانی-آمریکایی دیگر در ایران (سیامک و باقر نمازی و مراد طاهباز) و آزادی زندانیانی که تهران فهرست ۲۰ نفره آنها را به واشینگتن ارایه داده،‌ و همچنین حصول توافقی که ترامپ وعده آن را می‌دهد، آیا در آینده بازداشت‌هایی که ژان ایولودریان، وزیر امور خارجه فرانسه آنها را «دارای انگیزه سیاسی» می‌داند، تکرار نخواهد شد؟

سابقه جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که چنین نیست.

جیسون رضائیان، خبرنگار روزنامه واشینگتن‌پست در حالی بازداشت شد که توافق هسته‌ای مقدماتی بین ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا،فرانسه، چین، روسیه و آلمان) به دست آمده بود. هرچند او در روز اجرای برجام آزاد شد، سیامک و باقر نمازی که پس از توافق هسته‌ای و در حالی که آمریکا هنوز عضو برجام بود، بازداشت شده بودند،‌ همچنان در ایران زندانی‌اند.

فریبا عادلخواه، شهروند ایرانی-فرانسوی و استاد دانشگاه پاریس که امروز وزیر امور خارجه فرانسه بار دیگر درخواست آزادی او را مطرح کرده نیز سال گذشته باوجود عضویت فرانسه در برجام در تهران بازداشت شد.

این بازداشت‌ها در طول چهار دهه گذشته گاهی در شرایط متشنج و بحرانی اتفاق افتاده و گاهی در زمانی که سطح تنش‌ها به حداقل رسیده بود. این الگو در مورد مبادله‌های انجام شده نیز صادق است. مسعود سلیمانی، استاد دانشگاه زندانی در آمریکا و وانگ در حالی مبادله شدند که برخی ناظران بین‌المللی هرلحظه در انتظار یک رویارویی بین تهران و واشینگتن بودند. اما مبادله مایکل وایت و مجید طاهری در شرایط آرام‌تر امروز انجام شده است.

ایران و آمریکا شاید در روزهای پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به سوی نوعی توافق حرکت کنند، اما این نه به معنی پایان دشمنی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی با «شیطان بزرگ» و یک تغییر بنیادین در روابط دوجانبه است و نه دست کشیدن از استراتژی گروگانگیری که باوجود پیامدهای‌اش برای تهران، بدون منفعت نبوده است.

از همین رو در حالی که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا آزادی زندانیان آمریکایی را به عنوان یکی از سرفصل‌های دوازده‌ گانه توافق با ایران قرار می دهد، تهران به مبادله زندانیان با دیگر کشورها-شامل آمریکا- به عنوان یک اهرم برای پیشبرد سیاست‌های خود نگاه می‌کند.