روحانیون سرشناس در افغانستان توانایی زیادی در نقد روایت ضد دولتی طالبان و بسیج همگانی در دفاع از دولت دارند.

با وجود کاهش خشونت در افغانستان، در کمتر از ده روز گذشته دو ملا امام برجسته سنی داخل مسجد پیش از نماز و هنگام نماز در بمب‌گذاری کشته شده‌اند. این بمب‌گذاری‌ها در پایتخت کشور و آن هم در منطقه به اصطلاح سبز وزیراکبر خان و کارته چهار که از امنیت نسبی برخوردار است، زنگ هشدار را به صدا درآورده است.

شورای امنیت ملی کشور می‌گوید در این دو هفته ۸۹ غیرنظامی به دست طالبان کشته و ۱۵۰ نفر دیگر مجروح شده‌اند.

اما طالبان که بزرگ‌ترین گروه با توانایی انجام عملیات تخریبی در افغانستان است، نه تنها دست داشتن در ترور روحانیون افغان را رد کرد، بلکه آن را محکوم هم کرده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، می‌نویسد:‌ «امارت اسلامی این قتل را به شدیدترین الفاظ تقبیح نموده و آن را جنایت بزرگ می‌پندارد.»

 اما چه جریان‌هایی از آب گل‌آلود ترور عالمان دینی افغانستان ماهی می‌گیرند؟‌

این حملات در زمان حساس و هدفمندانه برنامه‌ریزی شده‌اند. افغانستان تا شروع مذاکرات بین‌الافغانی فقط چند قدم فاصله دارد و بحث اساسی در این مذاکرات بین دولت و طالبان، مشروعیت نظام و آینده سیاسی کشور است.

دو طرف در پی بن‌بست ۱۹ ساله جنگ به طرف مذاکرات مستقیم می‌روند تا آن چه از راه جنگ حاصل نشد، با غلبه بر منطق یکدیگر و تضعیف طرف مقابل در گفت‌وگوهای صلح، از میز مذاکره به دست آورند. بدون شک طالبان با ادعای امارت اسلامی و دولت افغانستان با داعیه نظام جمهوری اسلامی فصل مذاکرات را خواهند گشود.

با این وصف حمله به مسجد در کشور عمیقا مذهبی افغانستان ماهیت و زشتی جنگی را نشان می‌دهد که تمام قوانین پذیرفته شده بین‌المللی را نقض می‌کند و هیچ نوع ارزش بشری و سنت افغانی هم برایش مهم نیست. در قوانین جنگی عملیات در محلات غیرنظامی مانند بیمارستان و عبادتگاه جنایت بشری قلمداد می‌شود.

در نگاه اول ترور مولوی ایاز نیازی و مولوی عزیزالله مفلح و دیگر روحانیون برجسته حنفی در راستای حذف روایت حاکم اعتدالی اسلام و گسترش ترس در دل روحانیون برای وادار کردن آنها به سکوت در این جنگ پیچیده بررسی می‌شود.

الهام غرجی، پژوهشگر افغان، در واکنش به این قتل‌های هدفمند می‌نویسد:‌ «حمله دیگر به مسجدی در کابل که در آن یکی از امامان بانفوذ حنفی هدف قرار گرفت تکان‌دهنده است. امامان حنفی سدهای فرهنگی محکم در برابر رشد سلفی‌گری در افغانستان‌اند. حملات سلفی‌های خشونتگرا به امامان حنفی در شبکه‌های اجتماعی گسترده است. پشت قتل‌های هدفمند هم می‌توانند آنها باشند.»

گرچه علاوه بر داعش که به سلفیگری معتقد است، در میان طالبان عمدتا پیرو شاخه حنفی اسلام هم گروه‌های وابسته به جریان سلفی کم نیستند. اما فراتر از تفاوت در دیدگاه مذهبی، به نظر می‌رسد عاملان قتل این روحانیون، می خواهند بنیاد مشروعیت دینی نظام جمهوری اسلامی افغانستان را هدف قرار دهند.

این روحانیون نقش عمده ای در بسیج افکار عمومی در محور دولت داشتند. افغانستان بیش از ۱۱۰ هزار مسجد دارد و ده‌ها هزار روحانی در آن فعالیت می‌کنند. دولت اشرف غنی کوشیده فاصله بین مسجد و ارگ را کاهش دهد. علمای دینی سرشناسی مانند مولوی مفلح و نیازی توانایی زیادی در به چالش کشیدن روایت ضددولتی طالبان و بسیج قشر مذهبی و جوانان در دفاع از دولت داشتند.

آقای مفلح پیش از ترورش در یک سخنرانی که از تلویزیون پخش شد، گفت:‌ «اگر وضعیت بسیار بد شود، این علمایی که می‌بینید همه به صفوف اردو (ارتش) خواهند رفت. همه دریشی نظامی (لباس نظامی) ‌خواهند پوشید و از وجب به وجب این سرزمین با سر خود دفاع خواهند کرد. دیگر ملت سکوت نخواهد کرد. علمای امت سکوت نخواهند کرد و در برابر هر قلدر و زورگوی تاریخ جواب زور را به زور و شمشیر را با شمشیر و منطق را با منطق خواهند داد.»  

این روحانیان که از فهم سیاسی زیادی برخوردار بودند، به عنوان پرچم‌داران دفاع از مشروعیت دینی نظام جمهوری اسلامی افغانستان، آن هم در زمان حساس جنگ منطق با طالبان عمل می‌کردند. و سوای میز مذاکره نیز می‌توانستند جوانان آسیب‌پذیر در مقابل بنیادگرایی افراطی را به فکر نقادانه تشویق کنند، اسلام میانه‌رو را معرفی کرده و افراطیت را به چالش بکشند.

برای آنها دفاع از نیروهای امنیتی مهم بود و می‌توانستند به راحتی بر اساس منابع و احادیث قابل قبول برای جامعه در برابر طالبان که با آمریکا توافق امضا کرده و تنها علیه نیروهای افغان می جنگند، ایستادگی کنند.