این رقم عجیب درباره یک اختلاس در ایران نیست، بلکه رقم بدهی باشگاه‌های ایرانی به بازیکنان و مربیان خارجی است. در پی اعلام این رقم، دوباره در فوتبال ایران سقف قرارداد برای بازیکنان تعیین شد.

صادق درودگر، رئیس کمیته اقتصادی سازمان لیگ فوتبال ایران درباره بدهی‌های باشگاه‌ها به بازیکنان و مربیان خارجی از رقمی حرف می‌زند که تا امروز شنیده نشده بود: «فوتبال ایران حدود ۴۵ میلیون دلار به خارجی‌ها بدهی دارد. تمام این مشکلات به نظام فوتبالی ما برمی‌گردد. باشگاهی را نمی‌بینید که چنین مشکلی نداشته باشد.»

۴۵ میلیون دلار رقمی هولناک در اقتصاد فوتبال ایران است. با محاسبه نرخ امروز دلار در ایران (حدود ۲۳ هزار تومان) با مبلغی بیش از هزار میلیارد تومان مواجه می‌شویم، رقمی که هرگز از محل درآمدهای باشگاه‌ها در فوتبال ایران قابل پرداخت نیست. اگرچه افزایش سرسام‌آور نرخ دلار در ایران باعث شده که بدهی‌های انباشته ارزش ریالی بیشتری پیدا کنند اما فارغ از افزایش اخیر نرخ دلار در ایران نیز این رقم بدهی نشان‌دهنده لاابالی‌گری مالی در فوتبال ایران است.

در لیگ برتر فوتبال ایران به‌غیراز تراکتور، ماشین‌سازی، شهرخودرو و نساجی، بقیه تیم‌ها مالکیت دولتی دارند. تیم‌های پرشمار در لیگ دسته اول و دوم فوتبال ایران نیز دولتی هستند. دولت در واقع مالک اصلی فوتبال ایران است و از مدیریتش بر باشگاه‌ها بدهی هزارمیلیاردی به‌جا گذاشته است. دولت را می‌توان مالک ورشکسته فوتبال ایران دانست.

این مبلغ تمام بدهی انباشته فوتبال ایران نیست. به‌غیراز ۴۵ میلیون دلار بدهی به بازیکنان و مربیان خارجی، چند صد میلیارد تومان بدهی به بازیکنان و مربیان ایرانی هم انباشته‌شده و برای باشگاه‌ها قابل پرداخت نیست. باشگاه‌های کوچک در فوتبال ایران حتی به هتل‌ها و رستوران‌های محلی بدهکارند و این مثال، بی‌اعتباری باشگاه‌ها را نشان می‌دهد که بسیاری از هتل‌ها از پذیرفتن تیم‌های فوتبال خودداری می‌کنند. بازیکنان و مربیان ایرانی طی بارها شکایت در کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال، منتظر دریافت مطالبات خود می‌مانند و خود خبردارند که هرگز موفق به دریافت طلب خود نخواهند شد.

در فوتبال ایران ممنوعیت را راه‌حل هر بحرانی می‌شناسند و ایده دیگری برای تغییر رفتار در فوتبال ایران پیدا نمی‌کنید. بعد از اعلام سازمان لیگ مبنی بر ممنوعیت استخدام بازیکنان و مربیان خارجی جدید برای باشگاه‌ها، خبر تازه این است که نه‌تنها جذب بازیکن و مربی خارجی ممنوع شده، بلکه تأکید شده همه قراردادهای جدید به ریال بسته شود. پیش‌تر برخی از ستاره‌های ایرانی لیگ برتر برای حفظ ارزش مالی قرارداد خود در بازار پر نوسان ارز در ایران، باشگاه‌ها را مجبور به عقد قرارداد دلاری می‌کردند. تعیین سقف مبلغ قراردادها در نقل و انتقالات فصل جدید نیز آخرین تصمیم در سازمان لیگ است. البته سپس روشن می‌شود که این تصمیم به خواست سازمان بازرسی کل کشور در سازمان لیگ گرفته‌شده است.

چند بند از مصوبات جدید سازمان لیگ را مرور کنیم:

۱- تصویب سقف نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال در فصل آتی.

۲- ممنوعیت جذب بازیکن و مربی خارجی برای فصل آتی در کلیه باشگاه‌های کشور با توجه به عدم در اختیار داشتن منابع ارزی و محدودیت‌های نقل‌وانتقال ارز.

۳- ادامه قرارداد بازیکنان و مربیان خارجی که از فصول قبل با باشگاه‌ها قرارداد داشته‌اند بلامانع است و درصورتی‌که قرارداد آن‌ها به اتمام رسیده باشد فقط با باشگاه فعلی خود می‌توانند تمدید کنند و با باشگاه ثالث دیگر نمی‌توانند تفاهم کنند یا قراردادی به امضا رسانند.

۴- کلیه بازیکنان و مربیان داخلی بدون استثنا که دارای قرارداد ریالی با باشگاه خود هستند می‌بایست در سایر مواد قرارداد نیز با واحد پول ملی (ریال یا تومان) به تفاهم برسند و لا غیر.

اما حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور در مصاحبه‌اش نشان داد که این تصمیمات با نظر سازمان بازرسی اتخاذشده‌اند: «با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی سازمان بازرسی کل کشور، سازمان لیگ به‌کارگیری سرمربی و بازیکن خارجی در سال جاری را ممنوع اعلام کرده و همچنین باشگاه‌ها ملزم به حذف سفر‌های تدارکاتی غیرضروری به خارج از کشور و برگزاری آن‌ها در داخل کشور شده‌اند.»

این ممنوعیت‌ها در فوتبال ایران سوابق چندان مؤثری ندارد. در سالیان گذشته ممنوعیت حضور دروازه‌بان خارجی، ممنوعیت استخدام بازیکنان و مربیان خارجی، تعیین سقف قرارداد ۴۰۰ میلیون تومانی تجربه‌شده‌اند و هیچ‌کدام توان قرار دادن باشگاه‌ها در مسیر درست را نداشتند. این بار اما با بدهی بیش از هزار میلیارد تومانی باشگاه‌ها انگار راهی باقی نمانده است.

هنوز مشخص نیست که رقم سقف قرارداد چقدر تعیین شود و سازمان لیگ چگونه می‌تواند بر قراردادها نظارت داشته باشد. در سال‌های گذشته که سقف قرارداد تعیین شد، باشگاه‌ها خارج از قرارداد به ستاره‌های موردنظر خود پول پرداخت می‌کردند یا حتی حواله فروش آهن و حواله واردات خودرو به بازیکنان می‌دادند و قراردادهایی با رقم دروغین در سازمان لیگ ثبت می‌شد. سازوکار نظارت بر قراردادها این بار نیز روشن نیست اما ولع عجیب دولت برای ورشکستگی بیشتر در فوتبال مثل روز روشن است.