باستان‌شناسان یک جام منحصر به فرد قرن پنجم را در نزدیکی دیوار «هادریان» کشف کرده‌اند که با اولین نمونه نقوش مسیحی بریتانیا (بر یک شئ)  پوشیده شده است. 

این ظرف سربی تنها نمونه شناخته شده درنوع خود از آن دوره است که در ۱۴ قطعه مدفون شده زیر بقایای متعلق به کلیسای قرن پنجم و یا ششم، در حین حفاری باستان‌شناسی در قلعه رومی «ویندولاندا» در نورتمبرلند، کشف شده است. 

اگرچه این قطعات در شرایط نامطلوبی کشف شده‌اند اما با نمادهایی مشهور از کلیساهای اولیه مسیحی، نظیر کشتی‌ها، صلیب‌ها، اشکال چیرو (ازاولین اشکال نام مسیح)، ماهی، نهنگ، یک کشیش خوشحال، فرشتگان، حضار کلیسا و نامه‌هایی به زبان لاتین، یونانی و احتمالا اوگام (حروف الفبای قدیمی)  پوشیده شده‌اند. 

به گفته دکتر اندورو بیرلی مدیر کاوش ویندولاندا، ترکیب این حکاکی‌ها و تاریخ گذشته این کشف باعث می‌شود این اثر باستانی «نوعی از نمونه متعلق به این دوره تاریخی بریتانیا و در واقع تاریخ اروپا است». 

او به ایندیپندنت گفت: «تا به حال وقتی نقوش حکاکی شده بر سنگ‌های کلیساها و یا کف‌های موزاییکی را پیدا می‌کردیم (مگر آن که بخشی جدایی‌ناپذیر از بنا باشند) فکر می‌کردیم آن‌ها توسط عبادت‌کنندگان و یا یک هنرمند مسیحی اولیه، معادل بنکسی (هنرمند معاصر) به جا مانده است، اما این اثر ساخته دست بشر ماجرا را کاملا تغییر می‌دهد. 

این حکاکی‌ها به صورت تصادفی صورت نگرفته‌اند و جام یک وسیله مسیحی مقدس است. این شئ تنها اثر باستانی قابل حمل از آن دوره با نقوش تزئین شده و یا حکاکی است و تاکنون چنین اثری کشف نشده بود. 

این نمادها به نوعی یک رمز مسیحی است، سازوکاری که از طریق آن مسیحیان شناخته می‌شدند و داستان‌های خود را برای یکدیگر روایت می‌کردند. به یاد داشته باشید این اثر مدت‌ها قبل از آن که هر چیزی مانند کتاب مقدس (انجیل) عموما در دسترس باشد، وجود داشته است.» 

تصور می‌شود این علامت‌ها توسط یک هنرمند یکسان در داخل و خارج این جام به وجود آمده است و البته مشاهده آن‌ها با چشم غیرمسلح در حال حاضر دشوار است، این نشانه‌ها به دقت و به کمک عکاسی حرفه‌ای ثبت شده‌اند. 

دکتر بیرلی گفت، چیروها (یکی از اولین اشکال نام مسیح) و صلیب‌ها را می‌توان به وضوح مشاهده کرد، همچنین می‌توان چهره یک روحانی خندان، فرشتگان، یک نهنگ و یک ماهی را که همگی به داستان‌های کتاب مقدس (نظیر غذا دادن عیسی به پنج هزار نفر و یا تبدیل آب به شراب) اشاره دارد مشاهده کرد. 

وی افزود: «این نشانه‌ها داستانی را بیان می‌کند که تقریباً ۱۵۰۰ سال پیش و درست پس از سقوط بریتانیای رومی (نام منطقه‌ای در بریتانیا که تحت فرمانروایی روم بود)  برای حضار کلیسا مهم بود.» 

کلیسایی که جام در آن پیدا شده است به گونه‌ای فرو ریخته بود که این اثر باستانی در کف ساختمان مدفون شده بود. 

اعتقاد بر این است که این حادثه توانست از جام و کلیسا در برابر کشاورزی مدرن و سرقت محافظت کند. 

آن چه از این کلیسا باقی مانده، نشان می‌دهد که این کلیسا به اندازه کافی بزرگ بوده است تا بتواند جماعتی ۵۰ تا ۶۰ نفره را در خود جای دهد. 

دکتر دیوید پتس، از دانشگاه دورهام، که تحقیق در مورد این جام را رهبری می‌کند، گفت: «این اثر یک کشف واقعاً هیجان‌انگیز از دوره‌ای از تاریخ بریتانیاست که کمتر درک شده است.

ارتباط آشکار این اثر با این کلیسای مسیحی اولیه فوق‌العاده اهمیت دارد و این ظرف نادر در تاریخ بریتانیا، منحصربه‌فرد است.» 

ویندولاندا برای اولین بار توسط ارتش روم، و قبل از شروع ساخت و ساز دیوار ۷۳ مایلی هادریان برای حفاظت از مرزهای جنگلی شمال غربی امپراتوری روم، ساخته شد. 

این سازه به یک ساختمان مهم و مقر پادگان برای این دیوار تبدیل شد و حداقل ۹ بار تخریب و بازسازی شده است. 

این گروه باستان‌شناسی قبلا در ویندولاندا آثار باستانی مانند کتیبه‌های جوهری، دستکش بوکس، چکمه و کفش را در منطقه‌ای مهم کشف کرده است. 

این جام از روز دوشنبه به عنوان بخشی از یک نمایش جدید با برجسته‌سازی مسیحیت و آخرین دوره‌های اشغال در این منطقه، در موزه ویندولاندا به نمایش در خواهد آمد.