شیوع همه‌گیری کرونا در جهان برای بسیاری این سؤال را مطرح کرده که این همه‌گیری کی و چگونه تمام می‌شود. 

در ماه مارس گفته شد که دولت بریتانیا امیدوار است با «عدم کنترل شیوع ویروس در میان کل جمعیت کشور ایجاد مصونیت جمعی» کرده و از شدت پیامد آن بکاهد. 

هرچند مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا بعدا چنین سیاستی را تکذیب کرد، یک سخنگوی وزارت بهداشت و خدمات اجتماعی این کشور گفت: «مصونیت جمعی نتیجه طبیعی یک همه‌گیری است.» 

در پژوهشی که سوم سپتامبر و در نشریه «بریتیش مدیکال جورنال» منتشر شد، دانشمندان ادعا کردند که احتمالا آزمایش‌هایی که در حال حاضر برای ارزیابی میزان پادتن مبتلایان به کووید-۱۹ استفاده می‌شود، تعداد واقعی آن‌ها را برآورد نمی‌کند زیرا عوارض ابتلای بسیاری از مردم آن قدر خفیف بوده که نتیجه آزمایششان مثبت نشان داده نمی‌شود. 

آن‌ها می‌گویند این روش درعوض می‌تواند «پیامد‌های مهمی بر تعیین الگوهای شیوع همه‌گیری و سرایت بیماری و درنتیجه مصونیت جمعی داشته باشد.» 

اما مصونیت جمعی دقیقا چه معنایی دارد. آیا چنین پدیده‌ای در مورد ویروس کرونا ممکن است؟ پاسخ را این جا بخوانید: 

مصونیت جمعی یعنی چه؟ 

زمانی که افراد یک جامعه به تعداد کافی علیه یک بیماری واکسینه شوند، انتشار بیماری در افراد مستعد که به دلیلی فرصت یا امکان تلقیح داشته‌اند، مشکل‌تر می‌شود. نظام درمان عمومی بریتانیا این پدیده را «مصونیت جمعی» می‌خواند. 

پروژه موسوم به «دانش واکسن» وابسته به دانشگاه آکسفورد این روند را با جزئیات بیشتر و مقایسه آن با نمونه فردی که به بیماری سرخک مبتلا شده، توضیح می‌دهد. 

این نهاد می‌گوید: «اگر یک بیمار مبتلا به سرخک با کسانی احاطه شده باشد که برای این بیماری واکسینه شده‌اند، سرخک به آسانی به دیگران سرایت نمی‌کند و به سرعت ناپدید می‌شود. 

به این پدیده مصونیت جمعی، مصونیت اجتماعی یا حفاظت جمعی گفته می‌شود که نتیجه آن دادن ایمنی به افراد آسیب‌پذیر مثل سالمندان، نوزادان و کسانی است که به علت بیماری قادر به دریافت واکسن نیستند.» 

اما این نهاد ضمن تاکید بر این که مصونیت جمعی تنها هنگامی موثر است که اکثر افراد جامعه علیه یک بیماری واکسینه شده باشند، می‌افزاید که: «این روش فرد را در مقابل کلیه بیماری‌هایی که با واکسن قابل جلوگیری هستند، حفاظت نمی‌کند.»  

پروژه دانش واکسن می‌گوید: «در تضاد با واکسن، مصونیت جمعی، آن میزان حفاظت با ضریب بالا را نداده و در نتیجه گزینه خوبی در مقابل تلقیح واکسن نیست.»  

اما پرفسور مارک وولهاوس، استاد همه‌گیری بیماری‌های عفونی در دانشگاه ادینبورگ به ایندیپندنت گفت اصل مصونیت جمعی «پایه و اساس کلیه برنامه‌های مرتبط با واکسیناسون است.»  

او گفت این روند همچنین ممکن است به طور طبیعی رخ دهد: «اگر به هرگونه عفونتی مبتلا شده‌اید و نیز با تعداد کافی کسانی در تماسید که آن‌ها هم در معرض آن قرار گرفته و پادتن آن را تولید کرده و در مقابلش مصون شده‌اند، شما از مصونیت طبیعی برخوردارید زیرا آن ویروس دیگر قادر نخواهد بود همه‌گیر شود.»  

او افزود: ««البته این (مصونیت) به معنای آن نیست که شما نمی‌توانید ویروس را در میان کسانی که مستعد ابتلا به آن هستند سرایت ندهید اما بیماری تبدیل به یک همه‌گیری نمی‌شود.» 

پرفسور پل هانتر، استاد طب در دانشگاه ایست اَنگلیا می‌افزاید مصونیت جمعی «یک شاخص از آن گروهی از مردم است که مصونیت پیدا کرده‌اند.» 

او افزود: «رابطه آن گروه از افراد مصون که برای جلوگیری از شیوع یک همه‌گیری لازم است از عفونت به عفونت تغییر می‌کند. 

در مورد چیزی مثل سرخک که به شدت واگیر دارد، ۹۰ درصد مردم جامعه باید در مقابل آن مصونیت داشته باشند، اما در مورد دیگر عفونت‌ها می‌توانید با درصد کمتری از همه‌گیری اجتناب کنید.» 

بنابه گزارشی که در سال ۲۰۱۱ در نشریه طبی «کلینیکال اینفِکشِس دیزیزِز» منتشر شد، هرچند از عبارت مصونیت جمعی «بسیار استفاده» می‌شود اما این واژه «معانی متعددی» دارد.  

کارشناسان دانشگاه بهداشت و بیماری‌های حاره‌ای لندن می‌گویند هرچند برخی مولفان از این عبارت برای توصیف شاخص افراد مصون در جامعه استفاده می‌کنند، اما دیگران آن را به عنوان یک «ضریب خاص در ایجاد مصونیت برای کسانی تلقی می‌کنند که می‌تواند به کاهش موارد ابتلا به عفونت منجر شود.» 

آن‌ها در راستای تعبیر عبارت مصونیت عمومی که توسط پروژه علم واکسن ارائه شده می‌افزایند: «استفاده معمول از این واژه این است که خطر عفونت در میان افراد مستعد در کل جمعیت به دلیل حضور و تراکم کسانی که به آن مصون‌اند، کاهش پیدا می‌کند.» 

تونیا توماس، رئیس پروژه «علم واکسن» می‌گوید افق ایجاد مصونیت از طریق ابتلا در عوض واکسن می‌تواند «به سبب احتمال بروز عوارض بعدی ناشی از بیماری» به فرد لطمه بزند. 

توماس می‌گوید: «واکسن راه ایمن‌تری برای ایجاد مصونیت در فرد است بدون آن که خطر ابتلا به عفونت را در پی داشته باشد.» 

آیا مصونیت جمعی در مورد همه‌گیری ویروس کرونا ممکن است؟ 

در ماه مارس گزارش شد که دولت بریتانیا امیدوار است با اجازه گسترش ویروس کرونا در میان مردم، علیه این ویروس در کشور مصونیت جمعی ایجاد کند.

 گفته شد که دولت قصد دارد اطمینان حاصل کند که ویروس آزادانه در میان مردم منتشر می‌شود، اما «این انتشار باید به کندی هرچه بیشتر صورت گیرد تا کسانی که دچار عوارض حاد آن می‌شوند بتوانند درمان‌های پزشکی مورد نیازشان را دریافت کنند» و از سوی دیگر خدمات درمانی «زیر فشار بیش از حد» قرار نگیرند.  

در روز ۱۵‌ مارس، مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا در بیانیه‌ای در تارنمای دولت ایجاد مصونیت جمعی را به عنوان سیاست عمدی دولت تکذیب کرد. 

او در این بیانیه گفت: «ما طرحی در دست داریم که مبنای آن اطلاعات دانشمندان برجسته جهان است. مصونیت جمعی بخشی از آن نیست. 

این یک ایده علمی است اما هدف یا راهبرد نیست. هدف ما حفاظت از جان‌ها از این ویروس است. هدف ما حفاظت از آسیب‌پذیرترین افراد جامعه و حمایت از نظام درمان عمومی از طریق کند کردن روند سرایت ویروس، پژوهش و کاهش (موارد ابتلا) است.» 

درروز سوم ماه مارس، سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای گفت که هرچند بسیاری از مردم در سراسر جهان نسبت به أنواع ویروس‌های آنفولانزای فصلی مصونیت پیدا کرده‌اند اما چنین چیزی را نمی‌توان در مورد ویروس کرونا گفت. 

در این بیانیه آمده بود که: «کووید-۱۹ یک ویروس جدید است که کسی در مقابل آن مصون نیست. به این معنا که افراد بیشتری مستعد ابتلا به آن بوده و برخی گرفتار عوارض حاد آن خواهند شد.»  

در گزارشی که سازمان بهداشت جهانی در ماه آوریل منتشر کرد، تاکید شده بود که هرچند در خون افرادی که آزمایش کرونای آن‌ها پیشتر مثبت بوده، پادتن ویروس یافت شده اما «در حال حاضر هیچ گونه مدرکی وجود ندارد که کسانی که یک بار به کووید-۱۹ مبتلا شده و در خونشان پادتن ویروس کرونا وجود دارد، از ابتلا به دومین موج عفونت در امان باشند.» 

در روز ۲۸‌ اوت، دکتر سونیا سوامیناتان در اشاره به اجازه انتشار آزادانه ویروس کرونا در میان مردم گفت این اعتقاد وجود دارد که دست کم ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت باید در مقابل ویروس مصون شده باشند که «واقعا زنجیره سرایت شکسته شود.» 

دکتر سوامیناتان گفت: «اگر اجازه بدهید این روند به طور طبیعی ادامه یابد، البته مدت زیادی طول خواهد کشید و صدمات جنبی زیادی به بار خواهد آمد. بنابراین اگر یک درصد مبتلایان نهایتا جان خود را از دست بدهند، این با در نظر گرفتن جمعیت جهان تعداد عظیمی (مورد مرگ و میر) خواهد بود. 

به همین دلیل است که ما معتقدیم دستیابی به مصونیت جمعی و رها کردن ویروس در میان مردم نظریه خوبی نیست. ما باید مصونیت جمعی را از طریق واکسیناسیون ایجاد کنیم.» 

در بخشی از تارنمای سازمان جهانی بهداشت که به «ابهامات ویروس کرونا» اشاره دارد، خاطرنشان شده است که هنوز واکسنی برای درمان ویروس کرونا تولید نشده و این که واکسن‌هایی که برای ذات‌الریه وجود دارد در مقابل ویروس کرونا مصونیت نمی‌دهد. 

این بیانیه می‌افزاید: «این ویروس جدید و متفاوت است و به واکسن خاص خود نیاز دارد. سازمان بهداشت جهانی از تلاش پژوهشگران در تولید (واکسن) علیه کوو-ان۲۰۱۹ (ویروس جدید کرونا) حمایت می‌کند.» 

سازمان بهداشت جهانی همچنین می‌گوید هرچند در حال حاضر واکسنی موثر برای ویروس کرونا وجود ندارد اما «تلقیح واکسن‌های دیگری را که برای بیماری‌های تنفسی وجود دارد قویا توصیه می‌کند.»  

در ماه مارس، شون لینترن، گزارشگر أمور بهداشتی ایندیپندنت گفت: «هیچ گونه شانسی برای ایجاد مصونیت جمعی برای ویروس کرونا وجود ندارد.» 

او گفت: «به عنوان یک ویروس کاملا جدید هیچ کس در مقابل آن مصون نیست، بنابراین همه افراد بشر مستعد ابتلا به آنند. مصونیت جمعی تنها هنگامی ایجاد می‌شود که اکثریت قابل توجه مردم به آن مبتلا شده و از آن جان سالم به‌دربرده باشند و در بدنشان پادتن آن تولید شده باشد.» 

لینترن تایید کرد که مانند بیماری سرخک برای دستیابی به «مصونیت رضایت‌بخش جمعی» حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد مردم باید از بیماری کووید-۱۹ بهبود یافته باشند که به معنای «افزایش موارد تلفات و بستری شدن مردم در بخش مراقبت ویژه بیمارستان‌هاست».

«این خطر نیز وجود دارد که ویروس کرونا مثل آنفولانزا به یک بیماری فصلی تبدیل شده و در هر فصل جهش کند که به معنی آن است که مصونیت جمعی نمی‌تواند درمورد آن ایجاد شود.» 

اما به گفته پروفسور وولهاوس با توجه به این که کووید-۱۹ یک بیماری ویروسی است که موجب تولید پادتن در بدن می‌شود، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که نهایتا موجد مصونیت جمعی شود.  

پروفسور وولهاوس می‌افزاید هرچند واکنش پادتن‌ها در بلندمدت محتاج مطالعات بیشتری است اما «می‌توان منطقا انتظار داشت افرادی که از بیماری بهبود می‌یابند در مقابل عفونت‌های بعدی تاحدی مصون باشند.» 

پروفسور وولهاوس می‌افزاید که احتمال مصونیت جمعی بیشتر خواهد بود اگر ما «یک همه‌گیری کنترل‌نشده» را تجربه کنیم. اما از آن جایی که «اقدامات بسیاری برای متوقف کردن (شیوع بیماری) اعمال شده» این امر احتمال ایجاد مصونیت جمعی را کاهش می‌دهد.  

«بنابراین هرچه بهتر شیوع عفونت را کنترل کنید، احتمال به وجود آمدن مصونیت جمعی را کاهش داده‌اید.» 

به اعتقاد پروفسور هانتر، بعید است که مصونیت جمعی تا سال آینده «که امیدواریم واکسن (کووید) تولید شده باشد» به وجود بیاید. 

او افزود: «در این مرحله حدس من در واقع تنها مبتنی بر داده‌های علمی است اما تصورم این است که ویروس کرونا در سال جاری از میان نمی‌رود.  

فکر می‌کنم این به صورت نوعی همه‌گیری درخواهد آمد که ویروس برای همیشه در آینده باقی خواهد ماند، و در آن شرایط مصونیت جمعی تاثیر بسیاری خواهد داشت.»  

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های واگیردار در ایالات متحده در تارنمایش در مورد مصونیت در مقابل کووید-۱۹ نوشت: «هنوز (این پدیده) درک نشده است و هنوز این اطمینان وجود ندارد که آیا بیمار بار دیگر به آن مبتلا خواهد شد یا نه.» 

در ماه ژوئیه، محققین دانشگاه کینگر لندن نتیجه‌گیری کردند که ممکن است بیماران مبتلا به ویروس کرونا ظرف چند ماه مصونیت خود را در مقابل آن از دست بدهند. 

پژوهشگران متوجه شدند که ۶۰ درصد مبتلایان تا دو هفته پس از نخستین علائم بیماری دارای میزان «موثر و قوی» پادتن کووید-۱۹ بوده‌اند. اما این مقدار پادتن در خون آن‌ها پس از سه ماه به کمتر از ۱۷ درصد کاهش می‌یابد.  

پروفسور استوارت نیل، از مولفان این گزارش می‌گوید: «یک چیز که در مورد ویروس کرونا می‌دانیم این است که مردم می‌توانند بارها به آن مبتلا شوند. 

این بدان معناست که مصونیتی که مردم در مقابل ویروس کرونا تولید می‌کنند، مدت زیادی دوام نمی‌آورد. به نظر می‌رسد ویروس سارس-کوو ۲ که عامل بیماری کووید-۱۹ است، در این رده قرار می‌گیرد.» 

در ماه اوت، دانشمندان دانشگاه هنگ‌کنگ گفتند برای نخستین بار به موردی برخورده‌اند که مردی که یک بار پیشتر به کووید-۱۹ آلوده  شده بود، بار دیگر پس از چند ماه  به نوع دیگری از ویروس کرونا مبتلا شده است. 

اگر این نتیجه‌گیری درست باشد، به معنای آن خواهد بود که بیمار لزوما پس از بهبود از کووید-۱۹ در مقابل ویروس مصون نخواهد بود.  

ایندیپندنت در ماه مارس و هنگامی که این مقاله نخست منتشر شد، برای اظهارنظر با وزارت بهداشت بریتانیا تماس گرفت.