چه کسي بايد از پاسداران پاسداری کند؟ در آستانه مبارزات انتخاباتی برای انتخابات ریاست‌جمهوری تابستان آینده، ایران با نظامی شدن نهادهای سیاسی خود مواجه است. قوی‌ترین نامزدها برای جایگزینی حسن روحانی در ماه ژوئن، از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قدرتمند‌ترین بازوی نظامی این کشور هستند.

بلومبرگ در تحلیلی به قلم بابی گوش، به تحلیل گزینه‌های رهبر ایران برای انتخابات آینده ریاست‌جمهوری پرداخته است. این مطلب ترجمه‌ای از این تحلیل است.

نشانه‌های اولیه حاکی از آن است که حسین دهقان به عنوان یک مدعی پیشروی ریاست جمهوری مطرح است. از جمله رقبای احتمالی او می‌توان به پرویز فتاح و سعید محمد اشاره کرد. هر سه مردانی از سپاه هستند: دهقان، وزیر دفاع سابق و مشاور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است؛ فتاح، بنیاد مستضعفان را اداره می‌کند که یک نهاد تجاری و مالی تحت کنترل خامنه‌ای است؛ محمد، ریاست خاتم النبیاء، بخش ساخت و ساز و مهندسی سپاه را برعهده دارد.

حتی علی لاریجانی، مدعی قدیمی ریاست‌جمهوری و رئیس سابق مجلس، پیشینه سپاهی دارد، اما بر خلاف سه نفر دیگر، تصور نمی‌شود که او به جمع فعلی نزدیک باشد.

رسیدن یک نظامی به ریاست‌جمهوری یکی از معدود تردیدهای باقیمانده درباره سپاه را از بین خواهد برد. همچنین خصومت جمهوری اسلامی با آمریکا را که سپاه را به عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرد، عمیق‌تر خواهد ساخت. بسیاری از فرماندهان ارشد این نهاد مشمول تحریم‌های آمریکا هستند.

سپاه در حال حاضر در بیشتر بخش‌های دولت ایران دست دارد. این نهاد، کنترل مجاری اقتصاد، از جمله فعالیت‌های تجاری غیرقانونی مانند قاچاق نفت و مواد مخدر را در دست دارد.

محمدباقر قالیباف رئیس مجلس از فرماندهان سابق نیروی هوایی سپاه است. سپاه همچنین بر هیئت‌رئیسه مجلس تسلط دارد. قدرت آنها تنها محدود به امور داخلی نیست: قاسم سلیمانی که فرماندهی نیروی قدس را بر عهده داشت، پیش از کشته شدن در حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا در آغاز سال جاری، در تصمیمات سیاست خارجی تاثیرگذار بود.

خامنه‌ای از نیروهای سپاه برای سرکوب معترضان در داخل و تهدید دشمنان خارج از کشور استفاده می‌کند. اما رهبر، که خود دو دوره رئیس‌جمهور بوده، تمایل داشته که روحانیون را برای ریاست‌جمهوری برگزیند.احمدی‌نژاد تنها استثنا در این سنت بوده‌است.

با وجود نفوذ روزافزون سپاه، خامنه‌ای به دنبال آن است که اطمینان حاصل کند که به هر حال از نظر تئوری، ریاست‌جمهوری به جای یک فرد خسته، به یک مرد سیاهپوش می‌رسد.

رهبر جمهوری اسلامی بر شورای نگهبان که مسئول تعیین صلاحیت نامزدهای انتخاباتی است، سلطه دارد و از این شورا استفاده می‌کند تا اطمینان یابد که رای‌دهندگان فقط می‌توانند از بین نامزدهایی که او مناسب می‌داند، یکی را انتخاب کنند. به مدد همین نقش خامنه‌ای است که تندروهای مورد حمایت و یا وابسته به سپاه، برنده انتخابات پارلمانی اوایل سال جاری میلادی شدند.

اما استفاده از شورای نگهبان به عنوان ترفندی برای ورود پاسداران به ریاست جمهوری دشوارتر خواهد بود. به یک دلیل، هیچ مدعی مشخصی از سوی روحانیت وجود ندارد. محتمل‌ترین کاندیدا، ابراهیم رئیسی است که در دور قبل، انتخابات را به روحانی باخت. او اکنون ریاست قوه قضاییه را بر عهده دارد؛ جایی که به نظر می‌رسد او را برای جانشینی خامنه‌ای آماده می‌کند.

رئیسی که چشم به مناصب بالاتر دارد، بعید است که بخواهد دوباره برای پست کوچک‌تر ریاست‌جمهوری برنامه‌ریزی کند، به‌خصوص اگر احتمال برخورد تحقیرآمیز دیگری از سوی رای‌دهندگان وجود داشته باشد. (رهبر جمهوری اسلامی توسط مجلس خبرگان انتخاب می‌شود که جمعی از وفاداران به خامنه‌ای هستند.)

هیچ رقیبی از جناح موسوم به اصلاح‌طلبان جمهوری اسلامی وجود ندارد که رقبای ریاست‌جمهوری آینده را به چالش بکشد. اصلاح‌طلبان در دو انتخابات گذشته سرمایه‌گذاری زیادی روی روحانی انجام دادند. تحقق نیافتن وعده‌ها، اعتبار جناح اصلاح‌طلب را در بین مردم عادی ایران از بین برده است. جواد ظریف، وزیر امور خارجه، روزگاری پرچمدار احتمالی اصلاح‌طلبان بود، اما فروپاشی توافق هسته‌ای برجام این گزینه را هم از دور خارج کرد.

همانطور که احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ نشان داد، همیشه این امکان وجود دارد که فردی از خارج [این جناح‌بندی‌های سیاسی معمول] بیاید. در واقع، به نظر می‌رسد او علاقه‌مند است که دوباره نامزد شود. اما به احتمال خیلی زیاد مانند سال ۱۳۹۶ توسط شورای نگهبان ردصلاحیت خواهد شد.

خامنه‌ای که رویارویی ایران با آمریکا برایش تنها یک حرف نیست، ممکن است خواهان حضور یک فرد جنجگو به عنوان رئیس‌جمهور باشد. رهبر جمهوری اسلامی یک غیرنظامی (احمدی نژاد) و دو روحانی-سیاستمدار (محمد خاتمی و روحانی) را امتحان کرده‌است. ایران همچنان در حوزه بین المللی طرد خواهد شد و ایرانیان مدت‌هاست که باور خود را به انقلاب اسلامی از دست داده‌اند. از دید خامنه‌ای، دادن یک شانس به سپاهیان برای حفاظت از میراثش ممکن است منطقی‌ترین کار باشد.