در همان روزی که محمدرضا شجریان را در غسالخانه بهشت زهرا شست و شو می‌دادند و بر پیکرش نماز می‌خواندند، در گوشه‌ای دیگر از بهشت زهرا و در قطعه هنرمندان گروهی از یاران و دوستان و علاقمندان یکی از چهره‌های نامدار عرصه سینما و تئاتر کمدی ایران گرد آمده‌ بودند تا با پیر دیر نمایش‌های کمدی وداع گویند. نصرت‌الله وحدت که عمری به کمال یافت و در ۹۴ سالگی درگذشت بر دوش برخی از دوستان و اقوام به خاک سپرده شد. در حالی که به گزارش ایسنا برای این مراسم و به دلیل شیوع کرونا و رعایت محدودیت‌های بهداشتی، هیچ‌گونه اطلاع رسانی نشده بود، حضور جمعیتی نسبتا بالا در این مراسم تعجب برانگیز بود و نشان می‌داد این کمدین شیرین سخن همچنان در حافظه جمعی علاقمندانش حضور دارد.

نمایشی که اجرا نشد

وحدت سال ۱۳۰۶ در محله چهارسوق شیرازی‌های اصفهان به دنیا آمد و از زمانی که وارد عالم سینما و تئاتر شد، با بهره‌گیری از لهجه شیرین و طناز اصفهانی، استفاده از طنز‌ها و شوخی‌های جنسی، آثاری را تولید کرد که برای نسلی از ایرانیان خاطره‌انگیز شد. همین شوخی‌های جنسی و ساخت‌ فیلم‌هایی که با برداشت‌های اعتقادی دوران بعد از انقلاب در تضاد بود، پاشنه آشیل وحدت شد تا او وقتی ۵۱ سال داشت، بیکار و خانه نشین شود. سرنوشتی که نصیب بسیاری از هنرمندان سینما و تاتر پیش از انقلاب شد، با این تفاوت که بسیاری از این هنرمندان که به نوعی در سینمای قبل از انقلاب بازی می‌کردند، ترجیح دادند کشور را ترک کنند تا کار خود را در ینگه دنیا ادامه دهند،‌ اما وحدت در کشور ماند و بیش از ۴۰ سال پاسوز این ماندن شد. اگر چه خود در یکی از معدود گفت وگوهایش با نشریات گفته بود" مردم وقتی مرا می‌بینند از من می‌پرسند که چقدر خوب مونده‌ام. من هم برای پاسخ به این پرسش‌ها نمایشنامه‌ای نوشتم به نام "برای مردن وقت ندارم"در خانه نشسته‌ام. کتاب می‌خوانم، فیلم می‌بینم، و به مسافرت می‌روم. به این طرف و آن طرف. به دیدن دوستان می‌روم. این چیزهاست که ما را خوب نگه داشت و تا اطلاع ثانوی فعلا زنده‌ایم"(مجله تازه،دی‌ماه ۱۳۸۶). وحدت در سال‌های بعد از انقلاب، چنانکه خود گفته است،‌هیچ‌گاه موفق نشد به صحنه تاتر یا سینما بازگردد. تنها در اردیبهشت ۱۳۹۷ در جشن خانه تاتر از او به پاس عمری فعالیت در تاتر تقدیر به عمل آمد و این شاید نخستین باری بود که او به صحنه تالار وحدت آمد، آن هم نه برای بازی که برای دریافت تقدیرنامه.

استقبال کم‌نظیر از نمایش‌ها

وحدت کار هنری را با تئاتر شروع کرد و بعدها در سینما هم در مقام بازیگر و هم کارگردان و هم نویسنده فیلمنامه فعالیت‌های مستمری انجام داد، اما هیچ‌گاه صحنه تاتر را رها نکرد.

وحدت را با یار دیرینش ارحام صدر می‌شناسند، بازیگری که سینما و تاتر کمدی اصفهان با نام او شهرت و اعتبای ویژه یافت. اما وحدت تنها بازیگر نقش‌های کمدی نبود. در همان گفت و گو از بازی در نمایشی سخن می‌گوید که نقشی جدی و بدون لهجه اصفهانی را ایفا کرده بود." بازی در نمایش زورق بی‌صاحب و در یک نقش جدی سبب شد تا روزنامه‌های تهران نوشتند که ما تا امروز فکر می‌کردیم وحدت فقط می‌تواند کار کمدی بکند و آن هم با لهجه اصفهانی و نمی‌دانستیم که می‌تواند یک نقش متفاوت غیر کمدی را این قدر خوب بازی کند"(از گفت وگو با مجله تازه)

حضور او در تهران به یک اتفاق مرتبط بود. نمایش جاده زرین سمرقند یک تماشاگر ویژه داشت به نام معزالدیوان فکری، که از بنیانگذاران تئاتر کمدی تهران بود. فکری نمایش را دید و بازی روان و صمیمی وحدت مورد پسندش واقع شد و بلافاصله دعوتش کرد تا آن نمایش را در تهران نیز به صحنه ببرد. وحدت می‌خواست برای مدتی کوتاه به تهران بیاید، اما آمد و ماندگار شد.

برخی از نمایش‌هایی که او در تاترهای لاله‌زاری تهران به صحنه برد، گاه در یک روز و به دلیل استقبال مردم، تا سه نوبت تکرار می‌شد. او توانست در بازی‌هایش یک تیپ از شخصیتی ارائه کند که بعدها به باوری عمومی از مردم اصفهان تبدیل شد، باوری که البته در فضایی طنز‌گونه و در دیالوگ‌های دوستان غیراصفهانی با اهالی اصفهان به طنز وکنایه تکرار می‌شود.

حضور وحدت در سینما ؛ ۴۲ فیلم در مقام بازیگر و کارگردان

در کارنامه فعالیت‌های سینمایی وحدت ۴۲ فیلم به چشم می‌خورد که در ۱۷ فیلم به عنوان بازیگر و در ۲۵ فیلم در قامت بازیگر و کارگردان فعالیت داشت. از معروفترین آن‌‌ها فیلم "یک اصفهانی در نیویورک" بود. از فیلم‌های دیگر او می‌توان به"شوهر پاستوریزه، خوشگذران، آسمون‌جل، پنجمین ازدواج اشاره کرد.

همانند تاتر وحدت در عالم سینما نیز توانست نوع خاصی از تیپ و شخصیت را ارائه کند. شخصیت یک اصفهانی رند و زرنگ و حتی تا اندازه‌ای آب زیرکاه و حاضر جواب که با شوخی‌های جنسی، به چهره‌ محبوب سینماروهای فیلمفارسی‌هایی از این دست تبدیل شد. این تیپ البته در سال‌های پس از انقلاب اسباب دردسر و محرومیت تمام وجه او در همه این سال‌ها شد.

عباس بهارلو، منتقد و مورخ سینما به او لقب لاندابوزانکای(بوتسانکا) ایران داده بود. بازیگری ایتالیایی که تقریبا فیلم‌هایی مشابه وحدت بازی کرد و البته ۱۰ سالی هم از او کوچکتر است. اما تفاوت بوزانکا در این است که همچنان و در ۸۵‌سالگی نیز فعالیت می‌کند، ولی وحدت به رغم آنکه سال‌ها به این در‌ و آن در زد، نتوانست در سینمای ایران فعالیتی دوباره را سامان ببخشد و در نهایت آرزو بر دل در ۱۵ مهر ۱۳۹۹ دل به خاک سپرد تا به قافله دیگر دوستانی بپیوندد که از تمامی آنچه در جمهوری اسلامی به دست آورد، قبری دو در دو، در گوشه‌ای از قطعه هنرمندان بهشت زهرا باشد.