نشست آینده بین دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در عربستان سعودی به نتایج مذاکرات جاری بین دو دولت در ریاض بستگی دارد. آیا این نشست یک یالتای جدید خواهد بود که نظم نوین جهانی را شکل می‌دهد یا به مذاکرات سران در بحران موشکی کوبا و پایان دادن به جنگ اروپا، روسیه و آمریکا و خطرات هسته‌ای آن شباهت خواهد داشت؟

حرکت به سمت این نشست بدون توجه به اعتراض مخالفان آغاز شد و روسای هیئت‌های دو کشور در کاخ تاریخی درعیه در ریاض با هم دیدار کردند و تیم‌های فنی مربوط به مذاکرات بین این دو قدرت به کار برای ایجاد هماهنگی‌های این رابطه ادامه می‌دهند؛ رابطه‌ای که پس از بحران حمله روسیه به اوکراین به وخامت گراییده است.

انتخاب عربستان سعودی به‌عنوان محل برگزاری اجلاس اقدامی است که توجه بسیاری را به خود جلب کرد و شاید برای برخی هم موجب نگرانی شد. دلیل اصلی این است که مذاکرات در جایی انجام شود که هم برای روس‌ها و هم برای آمریکایی‌های قابل‌پذیرش باشد. عمده‌ترین انگیزه برگزاری این نشست در عربستان سعودی این است که سران هر دو کشور با ولیعهد عربستان سعودی روابطی بسیار صمیمانه دارند؛ آنچه روند آغاز مذاکرات را تسهیل و امکان‌پذیر کرد و به همین دلیل بود که نخستین دیدارهای مقام‌های ارشد دو دولت، چند روز پیش در ریاض انجام شد.

در واقع، شاهزاده محمد بن سلمان از همان زمان روی‌ کار آمدن ترامپ در سال ۲۰۱۷، رابطه‌ای قوی و مبتنی بر اعتماد با او برقرار کرد. او همچنین روابطش را با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به شکلی بی‌سابقه توسعه داد و توانست علی‌رغم اختلاف‌ها میان دو رهبر، این ارتباطات را حفظ کند.

یادآوری می‌کنیم روسیه و ایالات متحده از سه سال پیش در اوکراین درگیر جنگی تقریبا مستقیم‌اند که اولین رویارویی غرب و مسکو از زمان جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود.

سایر قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه اروپا و چین هم نشست موردانتظار را که با فوریت در حال آماده‌سازی است، به‌دقت دنبال می‌کنند. این نشست با هدف حل مسئله اصلی، یعنی تنظیم روابط بین مسکو و واشینگتن، برگزار می‌شود و تنها بر مسئله اوکراین متمرکز نیست، بلکه موضوع‌های متعددی از جمله جنگ در اوکراین، رقابت‌های بین‌المللی و رقابت‌های نوظهور و متضاد سیاسی و اقتصادی را هم دربرمی‌گیرد.

آخرین نشستی که چارچوب نظم جهانی را تعیین کرد، نشست یالتا در سال ۱۹۴۵، اواخر جنگ جهانی دوم، بود که نتایج مستقیم آن پایان جنگ جهانی دوم، تقسیم آلمان بین قدرت‌های پیروز و ظهور مسکو به‌عنوان قطبی موازی در نظم جهانی بود. اما نشست بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ عملا به این رویارویی پایان داد، زیرا مسکو موشک‌های هسته‌ای خود را از کوبا خارج کرد و واشینگتن هم تعهد داد که به همسایه‌اش کوبا حمله نکند و سپس موشک‌هایش را از ترکیه خارج کرد.

نشست سران روسیه و آمریکا در عربستان سعودی با امیدها و نگرانی‌های جهانی همراه است. اول اینکه در حال حاضر، جهان در معرض تحولات سیاسی گسترده‌ای قرار دارد، زیرا ترامپ از زمان ورود به کاخ سفید، تصمیم گرفته است سیاست ایالات متحده را با رویکردی متفاوت اداره کند. دوم اینکه روسیه در جنگ اوکراین پیشروی کرده و ائتلاف‌های جدیدی تشکیل داده که کره شمالی و ایران را هم در بر می‌گیرد و روابطش را با پکن هم مستحکم‌تر کرده است.

اروپایی‌ها نیز نگران‌اند، چرا که با تحولاتی مواجه‌اند که ممکن است در روابطشان با واشینگتن و در نظم جهانی، تحولی تاریخی ایجاد کند. به همین دلیل است که طبق اظهارات مقام‌های فرانسوی، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی که میزبان این نشست است، تماس گرفت و مواضع و دیدگاه‌های برخی کشورهای اروپایی را در قبال مسائل احتمالی که ممکن است در نشست عربستان سعودی مطرح شود، بیان کرد.

چین تاکنون در این زمینه موضع‌گیری سیاسی مشخصی نداشته است اما بدون شک به این تحول جدید در حل اختلاف‌ها میان واشینگتن و مسکو و پیامدهای آن برای خود توجه خواهد داشت. این در حالی است که ترامپ در عین حال که دست دوستی به سمت شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری، چین دراز کرده و گشودن صفحه‌ای جدید در روابط و مذاکره بر سر یک توافق سیاسی و اقتصادی میان دو کشور را خواستار شده،  هم‌زمان از طرح محدودیت‌ها و تعرفه‌های اضافی بر صادرات چین به ایالات متحده خبر داده است.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که برگزاری نشست میان ترامپ و پوتین در عربستان سعودی چه معنایی خواهد داشت؟

در پاسخ می‌توان گفت فارغ از اهمیت این نشست برای روابط بین این دو قدرت جهانی و کاهش تنش‌ها، خاورمیانه یکی از مناطقی است که گرفتار درگیری‌های بین‌المللی و مداخلات قدرت‌های بزرگ در بحران‌های متعدد آن است. اگر نشست آشتی میان مسکو و واشینگتن موفق باشد، می‌تواند زمینه‌ساز کاهش درگیری‌های بزرگ شود و شاید در آینده، حتی به پایان جنگ اروپا هم منجر شود.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط