برخلاف انتخابات ریاست جمهوری قبلی آمریکا، خاورمیانه به عنوان یک موضوع عمده سیاست خارجی در مناظره‌های انتخاباتی و لفاظی‌های غیرمعمول دونالد ترامپ جمهوریخواه و جو بایدن دموکرات در انتخابات ۲۰۲۰، به شکل قابل توجهی مطرح نشده است.

محمد المزل از دبیران روزنامه گلف‌نیوز در مقاله‌ای با این مقدمه نوشت، به دلیل اثرات ویرانگر و مداوم همه‌گیری ویروس کرونا، مباحثات انتخاباتی به طرز قابل درکی بر روی مسائل داخلی، به ویژه مهار ویروس، بیکاری و ترمیم اوضاع اقتصادی، متمرکز شده است.

وی با بیان این که خاورمیانه در هر حال همواره یک بخش مهم در سیاست خارجی دولت‌های ایالات متحده خواهد بود، این پرسش را مطرح می‌کند که با این حساب انتخاب دوباره ترامپ یا پیروزی بایدن در انتخابات سوم نوامبر آمریکا چه معنایی برای منطقه خواهد داشت؟

با وجود آن که مواضع هر دو نامزد در بیشتر مسائل مربوط به خاورمیانه، به خصوص در مورد اختلاف بین اعراب و اسرائیل، چندان تفاوتی با هم ندارد، اما وقتی پای ایران به میان می‌آید، دیدگاه‌های دو طرف کاملا متفاوت می‌شود.

دونالد ترامپ دوره اول ریاست جمهوری خود را با خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای که تیر ۱۳۹۴ در دولت باراک اوباما بین ایران و شش قدرت جهانی حاصل شد و از آن با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یاد می‌شود، آغاز کرد.

او نقض مداوم شرایط توافق، اقدامات بی‌ثبات کننده منطقه‌ای، و کارنامه حقوق بشری ایران را دلیل خروج از توافق و اجرای سیاست «فشار حداکثری» بر جمهوری اسلامی عنوان کرد و تحریم‌های سنگینی را بر تهران اعمال کرد که اقتصاد ایران را به آستانه فروپاشی کشانده است.

کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط ارتش آمریکا در دی ماه گذشته در عراق، که به فرمان ترامپ انجام شد، ضربه بزرگی به ارتباطات بین ایران و عوامل نیابتی آن در خاورمیانه، از جمله در لبنان، سوریه، عراق و یمن، وارد کرد.

سیاست ترامپ در برابر ایران اثرات مثبتی در منطقه داشته و از سوی سران کشورهای عرب، که از رویکرد باراک اوباما انتقاد می‌کردند و می‌گفتند به تقویت ایران و توانمندسازی همفکران افراطی آن در منطقه مانند حزب‌الله و اخوان المسلمین می‌انجامد، مورد ستایش قرار گرفته است.

مساله فلسطینی‌ها

به عقیده نویسنده مقاله گلف‌نیوز، ترامپ در مورد مساله فلسطینی‌ها کار خود را با یک گام اشتباه آغاز کرد و آن انتقال سفارت ایالات متحده به اورشلیم بود؛ اقدامی که عصبانیت جهان عرب را بر انگیخت و محکومیت جهانی در پی داشت. با این حال، چند ماه پیش وقتی که دو کشور عرب منطقه، یعنی امارت متحده عربی و بحرین، توانستند با میانجیگری آمریکا برای عادی سازی روابط خود با اسرائیل به یک توافق تاریخی برسند، وی توانست به یک پیروزی دیپلماتیک دست یابد.

این توافق که برای نخستین بار از سال ۱۹۹۴ و پیمان صلح اردن و اسرائیل حاصل شده است، برنامه‌های اسرائیل برای الحاق بخش‌های بزرگی از اراضی کرانه باختری به خاک خود را به حالت تعلیق در آورد و در را برای توافق‌های مشابه بین اسرائیل و دیگر کشورهای عرب در منطقه بازتر کرده است.

اگر ترامپ برنده انتخابات آتی شود و بتواند برای یک دوره چهار ساله دیگر در کاخ سفید بماند، انتظار می‌رود بتواند تهران را وادار کند سیاست متعادل‌تری را در منطقه در پیش بگیرد. او ممکن است تلاش کند برای رسیدن به یک توافق سخت‌گیرانه تر که هم فعالیت‌های هسته‌ای و هم برنامه موشکی بالیستیک ایران را دربرگیرد مذاکره کند.

دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ می‌تواند این فرصت را به او بدهد که برای توافق‌های بیشتر اقدام کند و مسیر را برای تحقق پیمان صلح خاورمیانه بین اسرائیل و فلسطینی‌ها و تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی هموار سازد؛ توافقی که او از آن با عنوان «توافق قرن» یاد می‌کند.

به حداقل رساندن شمار نیروهای نظامی آمریکایی در منطقه و مهار تهدیدهای ایران و ایجاد ائتلافی از کشورهای میانه‌رو عربی جهت تضمین صلح و ثبات منطقه، عمده کارهایی است که ترامپ به ادامه آن خواهد پرداخت و از این رو دور دوم او تفاوت چندانی به دنبال نخواهد داشت؛ که این از دید بسیاری یک پیامد مثبت خواهد بود.

رویکرد بایدن

پیروزی جو بایدن در انتخابات سیزدهم آبان، شاید به یک تغییر رویکرد اساسی در برابر ایران منجر شود؛ هر چند او احتمالا سیاست‌های ترامپ در مورد اعراب و اسرائیل را ادامه خواهد داد. وقتی امارات و اسرائیل در ماه اوت از توافق خود برای عادی سازی روابط خبر دادند، بایدن در اقدامی کم‌سابقه از این ابتکار ترامپ حمایت کرد.

با این حال نامزد دموکرات‌ها روشن کرده است که در صورت راهیابی به کاخ سفید، به توافق هسته‌ای ایران باز خواهد گشت.

او گفته است یک رویکرد سیاسی را با ایران ترجیح می‌دهد. از این رو، منطقه ممکن است شاهد بازگشت بخش‌هایی از سیاست‌های دلجویانه اوباما برای راضی کردن ایران و متحدان آن باشد؛ امری که باعث می‌شود تهران به ایفای نقش قبلی خود در تفرقه اندازی قومی و حمایت از شبه‌نظامیان خودسر و سرکش ادامه دهد و این موجب یک نگرانی واقعی در منطقه خواهد شد.