زندگی روی آب و فاضلاب، سهم مردمی است که در پایتخت پتروشیمی ایران زندگی می‌کنند و حتی سهم سه درصدی وعده داده شده از فروش طلای سیاه را ندارند. باز هم بارش باران و باز هم آب‌گرفتگی و زیر آب رفتن خانه مردمی که زیر پایشان طلا است ولی خودشان باید روی آب زندگی کنند.

بارش‌های چند روز گذشته در اهواز که اداره کل هواشناسی خوزستان نسبت به آن هشدار داده بود، به حدی بحرانی شده است که روز چهارشنبه، رئیس بهداشت غرب اهواز اعلام کرد آب‌گرفتگی‌های ناشی از بارندگی و پس‌زدگی فاضلاب، سبب افزایش ابتلا به بیماری‌های گوارشی و عفونی خواهد شد. به گفته مهران احمدی بلوطکی، این اتفاق می‌تواند زمینه ابتلا به بیماری کرونا را فراهم کند.

در شهری که به دلیل شرایط قرمز کرونا، دومین هفته محدودیت‌های رفت‌وآمدی را پشت سر می‌گذارد، بیش از ۷۰ درصد از معابر شهر دچار آبگرفتگی شده و طبق برآورد اولیه فرمانداری اهواز حدود ۵۰۰ واحد مسکونی دچار آبگرفتگی شده است.

مقام‌های بهداشتی استان می‌گویند پس‌زدگی‌های فاضلاب، آب‌های آلوده و روان آب‌ها، یکی از علل شیوع بیماری‌های عفونی است و همزمانی آن با همه‌گیری بیماری آلتور یا وبا، بیماری‌های روده‌ای، پوستی و اسهال، در این فصل از سال، سبب ایجاد نگرانی در بین مردم می‌شود؛ شرایطی که در شیوع کرونا و بحران این بیماری، احتمال دارد غیرقابل مهار باشد.

چرا اهواز را آب برد؟

ضعف و فرسودگی شبکه دفع فاضلاب، نبود زهکشی مناسب برای دفع آب‌های سطحی و همچنین خطوط آبرسانی نامناسب و حتی به گفته برخی، اشتباه در ساخت شهر اهواز روی تالاب‌های بزرگ خشک‌شده، از جمله معضل‌های ریشه‌دار شهر اهواز و استان خوزستان است که هر ساله در فصل بارش‌های پاییزی، شهر را به گنداب تبدیل می‌کند. امسال اما خطر بزرگ‌تر و کشنده‌تر است: همزمانی بدشگون سیلاب و کرونا و بی‌خانمانی در استانی که شهروندانش باید در قرنطینه باشند.

در آذرماه سال ۹۸ که بارش باران موجب زیر آب رفتن مناطق زیادی از اهواز و خسارت دیدن مردم این شهر شد، مسئولان شهری و استانی، دستورهای یک‌شبه برای رسیدگی به معضل آب و فاضلاب استان را صادر کردند. اکنون ولی با گذشت یک‌سال، برای بار چندم اهواز و ماهشهر زیر آب رفته و پساب و فاضلاب به سطح خيابان‌ها سرازیر شده است. میزان آب‌گرفتگی در روزهای بحرانی کرونا به قدری بوده است که مردم به ناچار زندگی خود را رها کرده و آواره بلندی‌‌ها شده‌اند.

معاون عمرانی استانداری خوزستان در شهریور امسال، اجرای طرح جامع فاضلاب مطابق با طرح جامع شهری را جزو اولویت‌های عمرانی در استان عنوان کرد. گفته می‌شود به دلیل خشکسالی‌های ۱۵ ساله در استان خوزستان، مشکلات حوزه فاضلاب، مورد توجه مدیران این استان قرار نگرفته است اما سیل سال ۹۸ در این استان، مشکلات شبکه فاضلاب اهواز را مشخص کرد.

در سیل سال ۹۸، به گفته استانداری خوزستان، ۲۲۰ نقطه از شبکه فاضلاب اهواز ریزش کرد و آب‌گرفتگی‌های بعد از سیل در آذرماه ۹۸ که ناشی از بارش‌های شدید بود، ۱۸ هزار میلیارد ریال خسارت به شبکه فاضلاب اهواز وارد کرد؛شهری که طرح جامع فاضلاب آن، تکمیل نشده است.

در شهریور امسال، فاضل عبیات، معاون امور عمرانی استانداری خوزستان از اختصاص ۵۰ میلیون یورو برای امسال و ۵۰ میلیون یورو برای سال بعد، از صندوق توسعه ملی، برای اجرای طرح جامع فاضلاب اهواز، خبر داد. مقرر بود این بودجه از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران، به شبکه عمرانی فاضلاب اهواز اختصاص پیدا کند. با گذشت ۴ ماه از این خبر، هنوز گزارشی از اختصاص بودجه مورد نظر به سیستم عمرانی اهواز منتشر نشده است.

پیشتر در سال ۱۳۸۳، یعنی ۱۶ سال پیش نیز قرارداد پرداخت وامی به مبلغ ۲۷۹ میلیون دلار از سوی بانک جهانی، به منظور توسعه شبکه فاضلاب شهری شهرهای اهواز، امضا شد که خبری در خصوص عملیاتی شدن آن گزارش نشد.

در سال ۱۳۹۵ نیز در پی سفر حسن روحانی، رئیس جمهور به استان خوزستان، مصوبه‌ای مبنی بر ساماندهی فاضلاب شهری استان، کنترل ریزگردها، بوته‌کاری و انتقال آب برای زمین‌های کشاورزی شرق استان تنظیم شد ولی اجرایی شدن آن مصوبه نیز در محاق ماند.

در شهریور امسال نیز محمدباقرقالیباف، رییس مجلس ایران، در سفر به استان خوزستان و در جمع‌بندی از مشکلات استان اعلام کرد: «اشتغال جوانان، تامین آب شرب، کشاورزی و فاضلاب شهری از جمله بیشترین دغدغه‌ها و مطالبات مردم استان خوزستان است». ولی اظهار امیدواری رییس مجلس انقلابی نیز که قول برنامه‌ریزی صحیح استانی برای رفع مسائل استان را داده بود، گره‌ای را باز نکرد؛ آنهم در استانی که با بیش از ۲۰ پتروشیمی بزرگ فعال در بندر ماهشهر به پایتخت پتروشیمی ایران معروف است، استانی که مرکز انرژی ایران است ولی با ابتدایی‌ترین مشکلات شهرنشینی مواجه است.

آنچه ناگفته پیداست، مشکلات حل‌نشده استان خوزستان، نبود بودجه و مصوبه نیست و تنها ضعف عملکرد مسئولان، سبب نابسامانی‌های لاینحل استان ثروتمند خوزستان است.

در بودجه سال ۱۳۹۷ مقرر شد که ۳ درصد درآمد نفتی، به استان‌های نفت‌خیز، گازخیز و کمتر توسعه‌یافته اختصاص پیدا کند. بر همین اساس نمایندگان مجلس، بانک مرکزی را موظف کردند که ۳ درصد از کل صادرات نفت و میعانات گازی را به استان‌های نفت‌خیز، گازخیز و کمتر توسعه‌یافته اختصاص دهد؛ قانونی که به نظر نمی‌رسد تاکنون اجرا شده باشد.

در فهرستی از مشکلات استان نفت‌خیز خوزستان، می‌توان بخشی‌نگری و نبود الویت یا الویت‌بندی نامناسب را تشخیص داد.

تاخیر در ساماندهی فاضلاب شهر‌های استان خوزستان، به ویژه شهرهای اهواز، ایذه و بهبهان که در سال‌های گذشته به کرات به آن اشاره شده است، چیزی نیست جز ضعف عملکرد مسوولان شهری.

هجوم هرساله ريزگردها، نبود آب شرب مناسب در بیش از ۷۰۰ روستای آن، آلودگی‌های زیست‌محیطی به دلیل فعاليت صنايع بالادستی و پايين‌دستی نفت و پتروشیمی و خطوط لوله و نرخ بالای بيكاری و حاشيه‌نشينی، همه و همه در استانی است که مرکز انرژی ایران است ولی سهمش از این ثروت شاید حتی یک قران هم نیست.