برای نشان دادن وسعت و غنای زبان عربی، اغلب گفته می‌شود که شتر در زبان عربی دارای صدها نام است و از این منظر عربی از هر زبان دیگری در جهان غنی‌تر است.

مشتاق احمد یوسفی با بهره‌گیری از این روایت، در کتاب «داستان چراغ» خود نوشته است که «یک تن از دانشمندان دوراندیش دینی به شاگردان با استعداد خود ترفند عبور را چنین یاد می‌داد، که اگر معنای کلمۀ دشوار یا غامض را نفهمیدید، پس بدانید که مراد از آن "شتر" است.»

آیا این درست است؟

ما همین پرسش را از پژوهشگر زبان عربی، پروفسور حبیب الرحمن عاصم پرسیدیم و او در پاسخ گفت: «این درست است، نام‌های زیادی از شتر به زبان عربی وجود دارد؛ از نظر سن، رنگ، قد، توانایی؛ همچنین از نظر سرعت با تغییر ویژگی‌های شتر، عرب‌ها نام‌های جدیدی را بر آن می‌گذارند.»

با این حال، پروفسور حبیب الرحمن گفت که این موضوع خیلی منحصر به فردی نیست و در سایر نقاط جهان و همچنین در زبان‌های دیگر، نام اشیا و چیزهایی که افراد با آن‌ها ارتباط زیادی دارند، نیز بیشتر است.

او با اشاره به بزرگ‌ترین ویژگی زبان عربی گفت که این تنها زبان در جهان است که طی یک و نیم هزار سال گذشته تغییر نکرده است و اگر کسی از قرن ششم یا هفتم میلادی به امروز بیاید و روزنامه‌ای به او داده شود، اساسا در درک معانی مشکل بزرگی نخواهد داشت. هیچ زبان دیگری در جهان نمی‌تواند این ویژگی را ادعا کند، زیرا در مدت زمان طولانی زبان‌ها دچار تحول و تغییر شده‌اند، گذشته از این زبان‌هایی چون لاتین و سانسکریت از بین رفته‌اند.

پروفسور حبیب الرحمن، ضمن اصلاح یک سوءتفاهم دیگر گفت که بیشتر مردم تصور می‌کنند، زبان عربی به بسیاری از زبان‌های دیگر تقسیم شده است و در هر کشور – از ممالک عربی- زبان جداگانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی افزود که زبان معیار عربی یکسان است و در هر کشور عربی، زبان رسانه‌ها یا ادبیات یکی است و اگر شخصی از پاکستان با فراگیری این زبان معیار «فُصحه» به هر کشور عربی برود، هیچ مشکلی از لحاظ افهام و تفهیم نخواهد داشت، اما در گویش‌ها و لهجه‌هایی که عامه مردم صحبت می‌کنند، برخی از واژه‌ها و تلفظ آن‌ها واقعاً متفاوت خواهد بود.

زبان عربی یکی از زبان‌های بزرگ جهان است و به عنوان یکی از شش زبان سازمان ملل متحد شناخته می‌شود. هم‌اکنون زبان عربی از سوی بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در ده‌ها کشور در سراسر جهان صحبت می‌شود و زبان دینی و مذهبی نزدیک به یک و نیم میلیارد مسلمان نیز هست.

ویژگی خاص دیگر عربی این است که در دنیای دیجیتال نمایندگی بسیار خوبی دارد و استفاده از رایانه و سامانه عامل‌های تلفن همراه به زبان عربی در جهان عرب رایج است؛ همچنین توییتر و فیس‌بوک نیز به این زبان تغییر می‌کنند. ترجمه‌ها در مقیاس زیادی از زبان‌های غربی به عربی انجام می‌شود و در این زمینه جوایز میلیونی نیز اهدا می‌شود.

علاوه بر این، نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف، آثار و کتاب‌های کلاسیک عربی را به صورت دیجیتالی و آنلاین درآورده‌اند و تخمین زده می‌شود که ۶۰ الی ۷۰ درصد از کل کتاب‌های عربی که تاکنون نوشته شده‌اند، در اینترنت موجود است.

نام‌های شتر

با اندکی جست‌وجو و تفحص در این مورد، چندین اسم عربی این حیوان به دست آمد. در زبان عربی شتر را معمولاً «اِبِل» یا «بَعِیر» می‌نامند، اما نام‌های بسیار دیگری وجود دارد، حتی در قرآن مجید برای شتر ۱۱ نام مختلف به کار گرفته شده است.

در این جا چند نام شتر را به زبان عربی به عنوان مشت نمونۀ خروار ذکر می‌کنیم:

•        شتر نر: أَلجمال

•        شتر ماده: أَلناقه

•        شتر قوی: صائل

•        شتر باربر: حفض

•        شتری که زود تشنه می‌شود: الملواح

•        شتر وحشی: أَلهامل

•        شتر چهارماه باردار/ حامله: أَللقحه

•        شتری با نوزادی شش ماهه: أَلعشرا

•        شتری که به دیگر نوزدان شیر می‌دهد: أَلمضیره

•        شتری که نمی‌گذارد شیرش دوشیده شود: أَلنحوس

•        شتری که زود می‌ترسد: أَلجفول

•        شتری که از صاحبش فرار می‌کند: أَلشرود

•        شتری که به دلیل ضعف نمی‌تواند بایستد: أَلثاوی

•        شتری سفید با دم رنگارنگ: أَلأَشعل

•        شتر سفید: أدم

تأثیر زبان عربی بر سایر زبان‌ها

عربی قرن‌ها زبان علم و دانش جهان بوده است، بنابراین واژه‌های عربی به وفور در بسیاری از زبان‌های بزرگ دنیا یافت می‌شوند. به علاوه زبان‌های اردو، فارسی، ترکی، پنجابی، پشتو، بسیاری از کلمات روزمره به زبان‌های اسپانیایی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و سایر زبان‌های اروپایی وجود دارد که ریشۀ عربی دارند. در این جا با ذکر شماری از کلمات انگلیسی که اصلاً از عربی وارد این زبان شده‌اند، بسنده می‌کنیم:

Alcohol, Cotton, Satin, Candy, Sofa, Tariff, Admiral, Syrup, Average, Lemon, Orange, Giraffe, Almanac, Nadir, Sofa, Mattress, Monsoon, Kohl, Mascara, Talcum, Mummy, Safari, Arsenal

از آن جایی که عربی زبانی علمی است، بسیاری از نام‌های علمی و فنی رایج در سراسر جهان ریشۀ عربی دارد:

Chemistry, Alchemy, Zero, Cipher, Algebra, Algorithm, Caliber, Azimuth, Alkaline, Elixir

ماه گذشته طی خبرنامه‌ای اعلام شد که ستاره‌ای به نام «بیتل‌جوس» در حال کم‌سویی و مرگ است، وقتی بیشتر بررسی کردیم، فهمیدیم که این نام نیز عربی است و از «ید الجوزا» گرفته شده است.