مارشال عبدالرشید دوستم، بلندرتبه‌ترین مقام نظامی افغانستان بار دیگر برای سرکوب طالبان در استان شمالی فاریاب لشکرکشی کرده‌است. هرچند او بلندرتبه‌ترین مقام نظامی کشور است اما عملا هیچ پست دولتی ندارد و این لشکرکشی در آستانه تشدید حملات طالبان به مناطق شمالی کشور که زادگاه آقای دوستم است، از چند جهت مهم است.

حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان به رهبری آقای دوستم اعلام کرد که در درگیری بین طالبان مسلح و محافظان مارشال دوستم، تلفات سنگینی به طالبان وارد شده است. این نبرد در واقع خارج از چارچوب دولت افغانستان و بین دو طرفی انجام می‌شود که از سازوکارهای دولتی خارج‌اند. هرچند یکی طرفدار دولت و دیگری مخالف آن قلمداد می‌شود.

جنگ پس از آن پای مارشال دوستم را به فاریاب کشاند که پیشروی طالبان به شهرستان قرمقول فاریاب ادامه یافت و نیروهای دولتی نتوانستند آن‌ها را عقب برانند و امنیت را تامین کنند. اهمیت راهبردی فاریاب به قدری زیاد است که در گذشته هر وقت که این استان دست به دست شده‌است، تاثیرات آن بر تمام مناطق شمال کشور بوده‌است. طالبان در گذشته از همین گذرگاه مهم راهبردی شبرغان و مزارشریف و بغلان را تصرف کردند. در جریان جنگ برای پس گرفتن این مناطق از طالبان هم هر وقت که فاریاب سقوط کرد، عقب‌نشینی اجتناب‌ناپذیر بوده‌است. بنابراین مارشال دوستم ولایت فاریاب را عقبه مهم نظامی خود می‌داند.

در بیش از دو ماه گذشته این دومین سفر مارشال عبدالرشید دوستم به شهرستان قرمقول ولایت فاریاب است که طالبان با ضربان سنگین نیروه‌ای امنیتی روبه‌رو و از نواحی این شهرستان فراری شد. اما آن‌ها با جست‌وجوی فرصت دوباره توانسته‌اند با بسیج نیرو به این شهرستان رخنه کنند.

دفتر مطبوعاتی جنبش ملی اسلامی افغانستان با انتشار بیانیه‌ای می‌گوید: «شام روز یکشنبه پس از تشدید حملات گروه طالبان در برابر شهرستان قرمقول ولایت فاریاب، الحاج مارشال عبدالرشید دوستم، رهبر و بنیان‌گذار حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان بلافاصله برای حمایت از نیروهای امنیتی و دفاعی وارد خط نبرد در این شهرستان شد و رهبری جنگ را علیه طالبان به دست گرفت.»

دفتر مطبوعاتی حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان اعلام کرد: «در این عملیات که تا پیش از چاشت روز دوشنبه ادامه پیدا کرد، ۱۳ تن از افراد گروه طالبان کشته شدند و هشت تن دیگر این گروه به دست نیروهای محافظتی مارشال عبدالرشید دوستم دستگیر شدند.»

اما با تمام آرامشی که عقب زدن طالبان برای مردم محل به همراه دارد، این اقدام مارشال دوستم یک مشکل دارد و آن این که آقای دوستم از سوی هیچ مقام امنیتی و سیاسی کشور نه ریاست جمهوری و نه وزارت دفاع برای پس زدن طالبان گماشته نشده‌است. بنابراین، در شب و روزهایی که بحث مذاکرات طالبان و تغییر نظام مطرح است، حرکت مارشال دوستم این پیام را می‌رساند که او همچنان در شمال کشور به عنوان یک قدرت مهم مطرح است که اگر لازم ببیند بدون هماهنگی و اجازه دولت مرکزی می‌تواند وارد عمل شود.

آقای دوستم در این چهل سال گذشته همواره یک طرف اصلی قضیه افغانستان بوده‌است. هم اکنون نیز باتور دوستم، فرزندش عضو هیات مذاکرات صلح نظام جمهوری است و سرگرم گفت‌وگو با طالبان در قطر تا بلکه نقشه راه آینده سیاسی کشور را تعیین کنند. رابطه مارشال دوستم با رهبران سیاسی کشور در کابل همواره در نوسان بوده است. اما اخیرا به نظر می‌رسد بعد از انتصاب دخترش راحله دوستم در مجلس سنا، این روابط با اشرف غنی رو به بهبود است.

آقای دوستم که ۶۷ سال سن دارد، با تمام این فراز و نشیب‌ها توانسته است خود را به عنوان رهبر یکه‌تاز ترک‌تباران أفغانستان مطرح کند و حالا هم با یورش به طالبان این پیام را می‌دهد که دوستم سال ۲۰۲۱ با دوستم دهه ۹۰ و سال‌های ۲۰۰۰ میلادی فرق نکرده‌است.

نیروهای مانند مارشال دوستم در افغانستان به عنوان جزایر قدرت شناخته می‌شوند و آن‌ها در روز مبادا با بسیج نیروهای جوان اقوام خویش کوشیده‌اند از قلمروی خود محافظت کنند و با ایجاد دولت مرکزی هم تا حدود زیادی سیطره خود بر این مردم و مناطق را حفظ کرده‌اند. فروپاشی نظام در افغانستان در گذشته تاوان سنگینی برای این کشور داشت اما پشتوانه فرماندهان قدرتمند مانند مارشال دوستم را تقویت کرده‌است. از این رو است که تمام تلاش جامعه مدنی و نظام جمهوریت در مذاکرات صلح حول این محور است که اجازه ندهد تا دستاوردهای بیست سال گذشته در زمینه دولت‌مداری از بین برود.