سی‌وپنج سال پس از فاجعه‌بارترین حادثه هسته‌ای جهان، یکی از متخصصان برجسته بریتانیایی در حوزه زباله‌های هسته‌ای از سفرهای یک‌روزه به منطقه ممنوعه چرنوبیل در اوکراین حمایت کرده است.
دکتر کلِر کرکهیل، دانشیار حوزه «خوردگی مواد هسته‌ای» در دانشگاه شفیلد، می‌گوید: «[در اینجا] مطالب زیادی در موضوع‌های مهندسی هسته‌ای، تاریخ تفکر هسته‌ای، نقش انرژی هسته‌ای در زندگی آینده بشر و نیز تاریخ اتحاد جماهیر شوروی برای یادگیری وجود دارد.»
این دانشمند، با همکاری پژوهشگران حاضر در چرنوبیل، درباره سوخت هسته‌ای باقی‌مانده در رآكتور منفجرشده در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ (۶ اردیبهشت ۱۳۶۵) پژوهش می‌کند.
در تعطیلات آخر هفته، خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین پروازی تفریحی بر فراز محوطه رآکتور اجرا کرد. به باور کسانی که در این شرکت هواپیمایی به کار مشغول‌اند، این محوطه «یکی از مشهورترین نقاط گردشگری جهان» است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
یکی از واکنش‌ها در فضای مجازی به این پرواز تفریحی چنین بود: «برقراری پروازهای تفریحی بر فراز منطقه فاجعه‌‌زده‌ای که بسیاری در آن جان خود را از دست داده‌اند تا مطمئن شوند که یک فاجعه به فاجعه بدتری ختم نخواهد شد، آن هم به بهانه کسب قدری درآمد، واقعا سخیف و نابخردانه است.»
نخستین‌بار، یک دهه پیش، یعنی ۲۵ سال پس از وقوع فاجعه چرنوبیل، اجازه برگزاری تورهای گردشگری زمینی در این منطقه صادر شد. البته فقط تورهایی اجازه بازدید از این منطقه را دارند که با حضور راهنمایان گردشگری برگزار می‌شوند. سفر یک‌روزه معمولی از پایتخت اوکراین، کی‌یف، به این منطقه حدود ۱۱۰ پوند هزینه دارد.
در گفت‌وگو با پادپخش (پادکست) «باید آن‌جا می‌بودید» (You Should Have Been There) که موضوعش سفر است، دکتر کرکهیل بیان کرد: «بازدید شما زمینه‌ساز پاک‌سازی چرنوبیل پس از آن فاجعه تاریخی است و به اقتصاد محلی کمک خواهد کرد.»
او گفت: «تا زمانی که رآکتور هسته‌ای پاک‌سازی نشود، به‌هیچ‌وجه نمی‌توان از منطقه ممنوعه اطراف چرنوبیل استفاده کرد.»
دکتر کرکهیل افزود: «شما اجازه ندارید در آن‌جا زندگی کنید، زیرا میزان تابش‌های رادیواکتیو بسیار زیاد است و نمی‌توان زمان زیادی آن‌جا ماند. با وجود این، به نظر من مکان بسیار جذابی برای بازدیدهای کوتاه‌مدت است.»
برنامه تورهای گردشگری شامل بازدید از شهر همسایه چرنوبیل، یعنی پریپیات، هم می‌شود. این شهر اندکی پس از فاجعه چرنوبیل تخلیه شد.
دکتر کرکهیل گفت: «می‌توانید حال‌و‌روز شهری بتنی را که ۳۵ سال هیچ بشری در آن زندگی نکرده است با چشمان خودتان ببینید. درخت‌هایی در گوشه‌وکنار خیابان‌ها روییده‌اند و سگ‌های وحشی همه‌جا پرسه می‌زنند. واقعا شبیه [داستان‌های] پساآخرزمانی است.»
به گفته دکتر فیلیپ استون (Dr Philip Stone)، استاد دانشگاه سنترال لنکشر (University of Central Lancashire)، «حس همیشگی گردشگرانی که به چرنوبیل می‌آیند بازدید از محل وقوع فاجعهای زیست‌محیطی است که شکست فناوری و فروپاشی سیاسی را به یاد آدمی می‌اندازد».
در مقاله‌ای علمی، دکتر استون که مدیر اجرایی یک موسسه پژوهشی فعال در زمینه گردشگری سیاه است، چنین نوشته است: «چرنوبیل یادگار پنهان‌کاری‌ها و شکست‌های جنگ سرد و هشدار تاریخی آرمان‌شهر‌ی است که سودای انرژی هسته‌ای در سر داشت.»
«گردشگران... در این منطقه مرده پرسه می‌زنند، به میل خودشان شمارشگرهای گایگری در دست دارند که میزان تشعشع رادیواکتیو را نشان می‌دهند و صدای سوت‌مانند خفیف این شمارشگرها هشداری برای بیماری‌های قریب‌الوقوع است.»
برخی بازدیدکنندگان آینده‌نگر در مورد خطرهای احتمالی ناشی از قدم زدن در محل وقوع فاجعهای هسته‌ای نگران‌اند.
اما به گفته دکتر کرکهیل، «میزان اشعه‌ای که از قدم‌زدن در منطقه چرنوبیل جذب بدنتان می‌شود، در واقع از مقدار اشعه‌ای که هنگام پرواز از لندن به کی‌یف جذب بدن مسافر می‌شود کمتر است. وقتی در هواپیمایی که در ارتفاع ۳۳ هزار پایی پرواز می‌کند نشسته‌اید، چگالی لایه‌های جو زمین آن‌قدری نیست که بتواند از شما در برابر پرتوهای ساطع‌شده از خورشید محافظت کند و آن‌ها جذب بدن می‌شوند».
چارلی اسمیت (Charlie Smith)، یکی از بازدیدکنندگان بریتانیایی که از لندن آمده بود، درباره سفر یک‌روزه‌اش گفت: «بازدید از چرنوبیل تجربه‌ای فوق‌العاده و مبهوت‌کننده است. فراواقعی است، تجربه‌ای تیره‌وتار که برخی لحظاتش مو بر تن آدمی راست می‌کند. پر از احساس‌های هراس‌انگیز است و تجربه‌ای واقعا غیرعادی محسوب می‌شود.»
(سایمون کالدِر از مجریانِ پادپخش «باید آن‌جا می‌بودید» که موضوعش سفر است)
چرنوبیل: چگونه یک آزمایش ایمنی آغازگر فاجعه شد؟
همه نیروگاه‌های هسته‌ای در اتحاد جماهیر شوروی ملزم به انجام آزمایش ایمنی بودند تا تعیین کنند آیا رآکتور می‌تواند در صورت از بین رفتن ناگهانی مایع خنک‌کننده، عملکردی ایمن داشته باشد.
اساس آزاد شدن انرژی هسته‌ای شکافته شدن اتم‌های اورانیوم است. شکافت اتم‌ها گرمای فوق‌العاده زیادی تولید می‌کند که از آن در تولید بخار استفاده می‌شود. این بخار توربین‌ها را می‌چرخاند و از این چرخش، برق تولید می‌شود. سوخت هسته‌ای را باید خنک نگه داشت.
به چند دلیل، روند آزمایش ایمنی در چرنوبیل خیلی بد پیش رفت. اپراتورها نتوانستند از داغ شدن وحشتناک و بیش از اندازه سوخت هسته‌ای جلوگیری کنند.
پیامدش انفجار عظیمی بود که سقف رآکتور را از جا کند. گرمای سوخت هسته‌ای باعث شد که رآکتور ذوب و همانند گدازه‌های آتشفشانی جاری شود و در نهایت، آتش بگیرد.
تا آن روز، چنین اتفاقی در هیچ رآکتوری سابقه نداشت. این آتش‌سوزی ۱۰ روز طول کشید و سبب انتشار گسترده مواد رادیواکتیو در سراسر اوکراین و بلاروس و بسیاری از دیگر بخش‌های اروپا شد.
© The Independent
