نیکول بواوین، باستانشناس، به محض ورود به سایت حفاری «پانگا یا سایدی» در کنیا فهمید که این مکان، جای خاصی است. بواوین، مدیر باستانشناسی موسسه «ماکس پلانک» برای مطالعات تاریخ بشری، در جلسه‌ای توجیهی با حضور ایندیپندنت گفت: «برای رسیدن به آنجا باید از دشت ساحلی تا این منطقه مرتفع در میان جنگل‌های انبوه بالا می‌رفتیم. برای عبور از میان جنگل، از کاردهای بزرگ استفاده کردیم. هوا گرم بود و مسیر، عرقمان را در آمد، اما وقتی آن بالا رسیدیم، این غار بی‌نظیر را پیدا کردیم.»
از سال ۲۰۰۸، هدف اولیه تیم او در این قسمت از شرق آفریقا بررسی چگونگی پیدایش تجارت راه دور و ارتباطات بین قاره‌ای از طریق اقیانوس هند بود اما با کشف این غار در فاصله تقریبا ۱۵ کیلومتری ساحل کنیا، کانون توجهات تغییر کرد و با کشف قدیمی‌ترین محل دفن انسان در کل آفریقا، به اوج خود رسید.
بواین، نویسنده همکار پژوهشی که حال در مجله «نیچر» (طبیعت) منتشر شده، می‌گوید: «این یک شبکه به هم پیوسته از غارها است؛ بخش‌هایی از سقف غارها فرو ریخته و نور خورشید و شاخه‌های مو از آن عبور کرده است. برای همین مقدار زیادی گیاه و حیات وحش آنجا وجود دارد. »
این غارها از زمان آغاز عملیات حفاری در سال ۲۰۱۰ ، به عنوان بخشی از همکاری طولانی مدت پژوهشگران موسسه ماکس پلانک و موزه ملی کنیا، به گنجینه‌ای برای تحقیق در مورد ریشه‌های انسان اولیه تبدیل شد.
پژوهشگران در یکی این از غارها، حدودا سه متر پایین‌تر، گودالی کم‌عمق و دایره‌ای‌شکل پیدا کردند که حاوی تعدادی استخوان بود که محکم به هم بسته شده و به شدت تجزیه شده بودند.
باستانشناسان، پس از ماه‌ها حفاری، که نیازمند تثبیت و گچ گرفتن از نمونه‌ها بود، دریافتند که یک کودک، ۷۸ هزار سال قبل در دهانه غار در آن گودال دفن شده است. این موضوع دانش ما در مورد نحوه تعامل آفریقایی‌ها با مردگان در اواسط عصر حجر را تغییر داده است.
امانوئل ندیما از موزه ملی کنیا گفت: «ما در آن مرحله هنوز مطمئن نبودیم چه چیزی را کشف کرده‌ایم. استخوان‌ها به قدری ظریف بودند که نمی‌شد در محل روی آن‌ها مطالعه کرد. موضوع هیجان‌انگیزی کشف کرده بودیم اما مدتی طول کشید تا اهمیت آن را درک کنیم.»
دانشمندان پس از ترمیم و مطالعه روی دو دندان که پس از کاوش‌های بیشتر به مرکز تحقیقات ملی تکامل انسان یا «سنیه» (CENIEH) در شهر بورگوس در اسپانیا منتقل شدند، اطمینان حاصل کردند که این دندان‌ها به کودکی دو تا سه ساله تعلق دارند. این کودک بعدا «متوتو»، به معنی «بچه» در زبان سواحیلی، نام گرفت.
حاصل حفاری‌های بعدی و آزمون‌های غیر‌مخرب، جمجمه و صورت کودک را نشان داد؛ در حالی که آرواره، سالم بود و دندان‌ها سر جایشان بودند.
پرفسور ماریا مارتینون-تورس، مدیر مرکز سنیه (CENIEH)، می‌گوید: «ستون فقرات و دنده‌ها هم به طور حیرت‌انگیزی سالم بودند و حتی انحنای قفسه سینه حفظ شده بود و این نشان می‌دهد که محل دفن دست‌نخورده باقی مانده و بدن کودک در همان گودالی که بقایای او را پیدا کردند، تجزیه شده است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
پس از ماه‌ها مطالعه روی خاک‌های اطراف و جسمی که در طول سال‌ها در گودال تجزیه شده بود، باستانشناسان حالا معتقدند که «متوتو» عمدا مدتی پس از مرگ به خاک سپرده شده است. به گفته آن‌ها، بدن خمیده او که به پهلوی راست خوابیده و زانو‌ها را به سمت سینه کشیده است، به تدارکات کفن و دفن اشاره دارد.
به گفته مارتینون-تورس، «حالت قرارگیری و افتادن سر در گودال از وجود احتمالی یک تکیه‌گاه فاسدشدنی مانند بالش خبر می‌دهد، امری که امکان برگزاری نوعی مراسم خاکسپاری را نشان می‌دهد.»
محققان با روش «لومینسانس دیتیگ» (Luminescence dating)، تکنیکی که برای تعیین سن مواد معدنی از روی سال‌هایی که در معرض نور خورشید بوده‌اند، به کار می‌رود، سن متوتو را نزدیک به ۷۸ هزار سال تخمین زدند و آنجا را قدیمی‌ترین محل دفن انسان در آفریقا دانستند.
عملیات اکتشافی «پانگا» یا «سایدی» اولین شواهد مراسم خاکسپاری در آفریقا را نشان می‌دهد، اما به گفته محققان، محل‌های دفن نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن در اوراسیا تا ۱۲۰ هزار سال قدمت دارند و بزرگسالان و تعداد زیادی کودک و نوجوان را شامل می‌شود.
آن‌ها متعقدند که کمبود نسبی مقبره‌های نخستین در آفریقا می‌تواند به دلیل اکتشافات باستانشناسی کمتر در این قاره و تمرکز بیشتر روی منطقه اوراسیا و دیگر قسمت‌های جهان باشد. اما شاید هم دلیل آن، تفاوت مراسم خاکسپاری نزد انسان‌های باستان است.
به اعتقاد دانشمندان، دفن مردگان یک رسم فرهنگی است که احتمالا وجه مشترک انسان خردمند (هومو ساپینز) و نئاندرتال‌ها بوده است.
پروفسور مایکل پترالیا از موسسه ماکس پلانک در یینا آلمان، می‌گوید: «این کشف، سوالاتی درباره منشا و تکامل آیین مرگ میان دو گونه انسانی نزدیک به هم و میزان تفاوت رفتارها و احساسات ما با یکدیگر را پیش رویمان می‌گذارد.»
منشأ انسان مدرن به حداقل ۳۰۰ هزار سال پیش در آفریقا برمی‌گردد، در حالی که قدمت محل دفن باستانی تازه کشف شده، ۷۸ هزار سال تعیین شده است. به گفته کارشناسان، حال این سوال پیش می‌آید که چرا «چنین شکاف بزرگی این میان دو زمان وجود دارد؟»
پترالیا به ایندیپندنت گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم در آفریقا مقبره‌های قدیمی‌تر وجود دارد یا نه. اما نمونه‌برداری از مکان‌های باستانی در سراسر دنیا به طور یکسان انجام نمی‌شود. ۱۵۰ سال است که باستانشناسان بی‌وقفه در خاور نزدیک و اروپا به حفاری پرداخته‌اند؛ بنابراین تعداد محل‌های دفن شناخته شده در اروپا و خاور نزدیک، از آفریقا بیشتر است.»
وی معتقد است که در بخش‌های زیادی از قاره آفریقا باید کار‌های میدانی «جبرانی» انجام شود.
پترالیا در ادامه گفت: «اگر همین میزان كار میدانی در آفریقا صورت بگیرد، حتما محل‌های دفن بیشتر و البته قدیمی‌تری کشف خواهیم کرد. در حال حاضر می‌دانیم که اکثر مقبره‌های قدیمی‌تر، خارج از آفریقا هستند. چیزی که نمی‌دانیم این است که آیا این دریافت، جانبدارانه است یا نه.»
© The Independent
