وقتی از رژیم‌ غذایی سازگار با محیط زیست سخن به میان می‌آید، ‌گیاه‌خواری معمولا در جایگاه‌ بالایی قرار می‌گیرد.

همه‌ می‌دانند که تولید گوشت، به ویژه گوشت گاو در ایجاد گازهای گلخانه‌ای کره زمین سهم چشمگیری دارد. تولید گوشت همچنین مستلزم مصرف مقادیر زیادی زمین و آب است و در نتیجه به محیط زیست آسیب بیشتری می‌زند.از همین رو است که گزارش تازه کمیسیون «ایت-لنست» به کاهش مصرف محصولات حیوانی توصیه می‌کند تا بتوانیم اثر کربن را به شکل جمعی کاهش دهیم.

البته غذاهای گیاهی برای کره زمین به مراتب بهتر از گوشت و لبنیات‌اند و مطالعات نشان داده‌ است که گیاه‌خواری می‌تواند «تنها راه موثر»‌ کاهش تاثیرات زیست‌محیطی انسان بر کره زمین باشد. با این حال بر اساس تحقیقات جدید، چند مورد از خوراکی‌های گیاهی به علت روش‌ کاشت و تامین منابعشان به اندازه‌ای که قبلا گمان می‌رفت، با محیط زیست سازگار نیستند.

از آووکادو و قارچ گرفته تا کاکائو و بادام… در اینجا پنج خوراکی گیاهی را فهرست می‌کنیم که آنقدرها که فکر می‌کردید، با ‌محیط زیست پایدار سازگار نیستند.

آووکادو

آووکادو یکی از مغذی‌ترین خوراکی‌های گیاهی است که بارها در پست‌های اینستاگرامی دیده می‌شود و در عین حال می‌تواند به علت نحوه صادراتش، به کره زمین صدمات شدیدی وارد کند.کمبود عمده این میوه در کنیا (که ششمین صادرکننده عمده آووکادو در جهان است) به علت در خطر بودن عرضه، باعث شد که سال گذشته این کشور صادرات آووکادو را ممنوع کند.

اما کمبود در واقع از مکزیک، خاستگاه آووکادو، شروع شد. در دسامبر ۲۰۱۹ مکزیک به فکر وارد کردن آوکادو افتاد و ایلدفنسو گواریاردو، وزیر اقتصاد مکزیک، گفت که به علت افزایش تقاضا، قیمت هر کیلو آووکادو اکنون با حداقل دستمزد روزانه (۸۰ پزو برابر با سه پوند) برابر است. پیش‌بینی می‌شود قیمت آووکادو در مکزیک در همین سطح باقی بماند که بر کسانی که آووکادو برایشان یک ماده خوراکی اصلی است، تاثیر عمده‌ای خواهد داشت.

Ronaldo SCHEMIDT / AFP

در حال حاضر درآمد مکزیک از صادرات آووکادو  بیش از صادرات نفت است و این امر به نگرانی‌ها از تخریب غیرقانونی جنگل‌ها برای ایجاد زمین کشاورزی و پرورش درختان آواکادو دامن زده است.

جنگل‌زدایی یکی از عوامل عمده تغییرات آب‌وهوایی جهان است؛ چرا که درختان از انباشت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر جلوگیری می‌کنند و اتحاد جنگل‌های بارانی تخمین زده است که تخریب جنگل‌ها عامل افزایش حدودا ۱۰ درصدی گازهای گلخانه‌ای است.

سازمان اتحاد جنگل‌های بارانی اعلام کرده است:‌ «وقتی جنگل‌ها را تخریب می‌کنیم، نه‌ تنها بهترین متحد خود در جذب مقدار چشمگیری از گازهای گلخانه‌ای تولید انسان را از بین می‌بریم (که در اصل با سوزاندن سوخت‌های فسیلی در تاسیسات انرژی و البته اتومبیل‌ها، هواپیماها و قطارها ایجاد می‌کنیم)، بلکه با قطع درختان گاز گلخانه‌ای هم تولید می‌کنیم: وقتی که درختان سقوط می‌کنند، تمامی کربنی را که ذخیره کرده‌اند، در هوا آزاد می‌کنند. آنچه که عوامل جنگل‌زدایی با درختان قطع شده می‌کنند -چه آن‌ها را بر زمین رها کنند تا بپوسند و چه آن‌ها را بسوزانند- گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کند.»

بادام

گیاهخواران همواره بادام و دیگر مغزهای درختی را به دلیل انعطاف‌پذیری و تطبیق بالا در آشپزی گیاهی و پروتئین بالایشان ستایش می‌کنند

محبوبیت بادام با ظهور هر چه بیشتر شیر گیاهی که حالا شیر مصرفی ۲۵ درصد از مردم بریتانیا است، افزایش یافته است.

Pexels

با این حال، جوزف پور، پژوهشگر دانشگاه آکسفورد که موضوع تحقیقاتش تاثیر محیط زیستی خوراکی‌ها است، می‌گوید که مغزهای درختی به آب فراوانی نیاز دارند.

در مجموع، درختان با میوه‌های مغزدار (از جمله بادام و بادام هندی) برای تولید هر کیلو مغز پوست‌گرفته‌ای که ما از مغازه می‌خریم، ۴.۱۳۴ لیتر آب مصرف می‌کنند.

بادام به ویژه به مقدار بالایی سموم دفع آفات و کود هم نیاز دارد که ردپای کربن درختان بادام را افزایش می‌دهد، مخصوصا در کالیفرنیا که مستعد خشکسالی است و در عین حال محل کشت بیش از ۸۰ درصد از بادام جهان است.

بادام به زمین‌ زیادی نیز نیاز دارد و بنا بر تخمین نشریه فوربز، «۲۳ هزار جریب زمین طبیعی به مزرعه بادام تبدیل شده است» که ۱۶ هزار جریب از این زمین‌ها در گذشته به عنوان تالاب طبقه‌بندی شده بود.

کاکائو

کاکائو به دلیل منیزیم بالا در میان گیاهخواران محبوبیت زیادی یافته و یکی از مواد اولیه گیاهی در شیرینی‌پزی است و برای درست کردن دسرهای شکلاتی هم استفاده می‌شود.

با این حال تولید کاکائو نیز مانند آووکادو در جنگل‌زدایی سهم بسزایی دارد و تخمین زده می‌شود که از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۸، کاشت کاکائو موجب از بین رفتن دو تا سه میلیون هکتار از جنگل‌های گرمسیری شده است.

Eduardo Soteras / AFP

به علاوه، این جنگل‌زدایی در مناطقی رخ داده است که در تنوع زیستی نقش حیاتی دارند؛ مانند آمازون، غرب آفریقا و جنوب شرق آسیا.

بنا بر اعلام بنیاد جهانی کاکائو، ساحل عاج و غنا که تقریبا دو سوم کاکائوی جهان را تولید می‌کنند، بیش از همه وضعیت نگران‌کننده‌ای دارند. در بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۹، ساحل عاج و غنا به ترتیب ۲۵ و هشت درصد از جنگل‌های خود را از دست داده‌اند و سهم عمده‌‌ای از زمین‌های به دست آمده از تخریب جنگل، به کشت کاکائو اختصاص یافته است.

در نتیجه این وضع، که تنها به علت افزایش تقاضا برای شکلات افزایش می‌یابد، موندلز اینترنشنال که صاحب بزرگ‌ترین شرکت‌ شکلات جهان مانند کدبری است، در همکاری با دیگر شرکت‌های کاکائو و دولت‌ها طرح ابتکاری «کاکائو و جنگل‌ها» (سی‌اف‌آی) را تاسیس کرده و که امیدوار است به جنگل‌زدایی مربوط به کاکائو پایان دهد.

قارچ

یکی دیگر از مواد اصلی مغذی در گیاهخواری قارچ است. قارچ که در همه‌چیز از همبرگرهای گیاهی تا وعده شام متشکل از سبزیجات کبابی استفاده می‌شود، به یکی از اعضای جدایی‌ناپذیر تمام رژیم‌های بدون گوشت بدل شده است.

Pexels

قارچ در عین حال بر محیط زیست هم تاثیر شگرفی دارد و پژوهشی در همین زمینه که با بودجه وزارت کشاورزی آمریکا انجام شده است، نشان می‌دهد که تولید یک کیلوگرم قارچ (از انواع پرطرفدار دکمه‌ای، فندقی و پورتوبلو که در هر فروشگاه مواد غذایی موجود است) ممکن است ۲.۱۳ تا ۲.۹۵ کیلوگرم دی‌اکسید‌کربن روانه هوا کند.

میزان بالای انرژی مصرفی برای تولید قارچ نیز از این حقیقت ناشی است که قارچ باید در اتاق‌های گرمی که دمایشان به ۶۲ درجه سانتیگراد می‌رسد کشت شود. همچنین قارچ هنگام تنفس و رشد گاز دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند، هرچند این میزان گاز تولیدی هنوز در مقایسه با گاز ناشی از تولید گوشت گاو به مراتب کمتر است.

توفو

 توفو به دلیل بافت گوشت‌مانند و قابلیت آن برای انواع مختلف روش‌های طعم‌دهی و طبخ، در میان گیاهخواران بسیار محبوب است. با این حال در سال‌های اخیر این خوراک بررسی شده است و شماری از محققان می‌گویند که تولید آن ممکن است حتی از گوشت قرمز هم زیان‌بارتر باشد.

دکتر گراهام مک‌اولیفی از موسسه روتامستد، در سخنانی که در اتحادیه ملی کشاورزان در سال ۲۰۲۰ ایراد کرد، گفت که تحقیقات منتشرنشده‌اش درباره توفو نشان می‌دهد که این پروتئین مبتنی بر سویا، ممکن است به دلیل ردپای کربن بالایش، تاثیر شدیدی بر کره زمین داشته باشد.

Pixabay

او گفت:‌ «بدون شک انواع نخود و بنشن در مقایسه با هرگونه محصولات به دست آمده از حیوانات، همواره تاثیر زیست‌محیطی کمتری دارند اما اگر توفو را در نظر بگیریم که یک محصول فراوی‌شده است و با در نظر گرفتن این واقعیت که پروتئین آن در مقایسه با محصولات گوشتی قابل‌هضم نیست، می‌بینیم که انرژی بیشتری صرف تولید آن می‌شود و ممکن است بیش از هر حیوان مونوگستریک (تک‌شکمی) تاثیر بالقوه بیشتری در گرمایش جهانی داشته باشد. از نظر تامین پروتئین مساوی، توفو گزینه بدتری است.»

پیش از اظهارات او در سال ۲۰۱۰ گزارشی که صندوق جهانی طبیعت (دبلیودبلیواف) تهیه کرده بود، درباره خطرات این تفکر که تولید اندک گازهای گلخانه‌ای محصولات سویامحور را امری تضمین‌شده تلقی می‌کند، هشدار داده بود.

این گزارش می‌گوید: «تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که جایگزین کردن مستقیم محصولات حیوانی در رژیم غذایی با محصولات پروتئینی مثلا سویامحور، افزایش وابستگی به واردات آن را در پی دارد.»

بر اساس گزارش فوق، « پی گرفتن این استراتژی احتمالا مصرف کلی سویا در زنجیره غذایی بریتانیا را افزایش می‌دهد.»

با این حال وقتی که بحث توفو و محیط زیست در میان است، میزان ردپای کربنی آن بر محیط زیست همواره موضوعی پرمناقشه است چرا که تقریبا ۸۰ درصد از دانه‌های سویا در جهان برای تولید گوشت گاو، مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات، خوراک دام‌ها و طیور می‌شود.