حزب کمونیست چین دشمن جدیدی پیدا کرده است: ستاره‌های صنعت سرگرمی در چین و هواداران‌شان. طبق گزارش‌هایی که در روزهای گذشته منتشر شده است، پکن سیاست سرکوبگرانه‌ای در مورد این قشر از جامعه پیش گرفته است. 

چند روز پیش شاهد بودیم که نهاد مبارزه با فساد در چین سراغ فرهنگ چهره‌های مشهور فضای مجازی رفت. «کمیسیون مرکزی بازرسی انضباطی» با انتشار بیانیه‌ای در تارنمای خود، به‌خصوص به چند چهره حمله کرد: ژنگ شوآنگ، سفیر سابق نشان تجاری «پرادا» که متهم به نپرداختن مالیات است، و کریس وو، ستاره چینی-کانادایی، که اخیرا به اتهام تجاوز دستگیر شده است. خانم ژنگ روز جمعه به پرداخت ۴۶ میلیون دلار مالیات محکوم شد. 

شبکه «سی ان ان» در روز دوشنبه، ۳۰ اوت، گزارشی در این مورد منتشر کرد و نوشت:‌ «صنعت سرگرمی چین در هفته گذشته آخرین قربانی حزب حاکم کمونیست شده است. این وضعیت در پی اقدام شی ژینپینگ (رئیس‌جمهوری چین) در مسیر سرکوب مخالفان سیاسی، کنشگران اجتماعی، ایدئولوژی لیبرالیسم، و شرکت‌های خصوصی، ایجاد شده است.»

یکی از چهره‌هایی که انگار یک‌شبه از اینترنت ناپدید شدند، خانم ژائو وی است. صفحه هواداران او در «ویبو»، نسخه چین از توییتر که به‌شدت سانسور می‌شود،‌ تعطیل شد. فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی که او در آن‌ها بازی می‌کند (و بعضی‌ از آن‌ها ۲۰ سال پیش ساخته شده‌اند) از تارنما‌های پخش فیلم حذف شدند و نام او نیز از فهرست بازیگران آن فیلم‌ها حذف شد.

کارهای خانم ژنگ از شبکه‌های تلویزیونی و تارنما‌های پخش ویدیو هم حذف شدند. او چند ماه پیش درگیر جنجالی مربوط به بارداری بود و شریک زندگی‌اش که از او جدا شده است، متهمش کرد که دو فرزند نوزادشان را در آمریکا رها کرده و رفته است.

ژائو، ژنگ، و کریس وو اما تنها نیستند. روز پنجشنبه فهرستی از افراد مشهور «بد رفتار» در رسانه‌های اجتماعی پخش شد که شامل چندین نفر، از جمله این سه نفر، می‌شد. هنوز دلیل حضور ژائو در این فهرست معلوم نیست.

سرکوب چنین چهره‌هایی در چین البته سابقه دارد، اما شدت سرکوب و تلاش برای پاک‌سازی کامل حضور این ستاره‌ها در اینترنت، این بار بسیار چشمگیر است. این «پاک‌سازی» چنان کامل است که برخی کاربران در اینترنت آن‌ را به تشکیل «سیاه‌چاله» در پی سقوط یک ستاره تشبیه می‌کنند.

به نظر می‌رسد که محبوب بودن این ستاره‌ها بین جوانان، دلیل اصلی سرکوب است. اداره فضای سایبری چین روز جمعه ۱۰ مورد مقررات جدید برای «پاک‌سازیِ آشوب» باشگاه‌های هواداران چهره‌های مشهور اعلام کرد. از جمله این مقررات، ممنوعیت هرگونه رده‌بندی ستاره‌ها بر اساس محبوبیت است. آژانس‌های مدیریت ستاره‌ها و صفحات باشگاه‌های هواداران این چهره‌ها در اینترنت، نیز با محدودیت‌های جدیدی مواجه شده‌اند. یک روز پیش از این، تارنمای محبوب «ای چی ئی» که ویدیو پخش می‌کند و نسخه چینی «یوتیوب» به‌شمار می‌رود، تمام برنامه‌های آوازخوانی مبتدیان را لغو کرد و آن‌ها را «ناسالم» خواند.

کاربران رسانه‌های اجتماعی در چین این سرکوب‌ها را یادآور «انقلاب فرهنگی» چین دانسته‌اند؛ اوج دوره زمامداری مائو تسه‌تونگ، اولین رهبر چین کمونیست، که از سال ۱۹۶۶ تا مرگ او در ۱۹۷۶ ادامه یافت و طی آن، هنرمندان و روشنفکران به شدت سرکوب شدند. 

بعد از پایان دوران «انقلاب فرهنگی»، میزان سانسور و سرکوب عرصه فرهنگ در چین هرگز به اندازه آن ده سال تاریک نبوده است، اما هیچ‌وقت آزاد هم نبوده و در سال‌های ریاست‌جمهوری آقای شی، به بدترین وضع خود در چند دهه اخیر رسیده است. در عین حال اما حکومت حزب کمونیست چین ضمن سانسور و کنترل، مشوق رشد صنعت سرگرمی داخلی چین نیز بوده است و از تولید فیلم در کشور حمایت کرده است تا فیلم‌های چینی رقیب فیلم‌های هالیوودی و ساخته‌های سایر کشورها شوند.

بخشی از کارزار «ضد فساد» آقای شی و تشویق آن‌چه «رفاه عمومی» می‌نامد، برخورد با چهره‌های ثروتمند کشورش است و افراد مشهور صنعت سرگرمی هم جزو این قشر هستند. افرادی که در چند روز گذشته سرکوب شدند، اکثرا به این دسته از ثروتمندان تعلق دارند. گفته می‌شود خانم ژنگ برای دو ماه و نیم بازی در یک درام‌ عاشقانه ۲۴ میلیون دلار دریافت کرده است؛ یعنی دستمزد روزانه‌‌اش بالای ۳۰۰ هزار دلار بوده است.

این وضعیت، یادآور نابرابری آشکار طبقاتی در چینِ مثلا «کمونیست» است. لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین، سال گذشته اعلام کرد که ۶۰۰ میلیون نفر از شهروندان چین تنها ماهی ۱۴۰ دلار درآمد دارند.

«سی ان ان» در گزارش خود می‌نویسد: «حزب کمونیست از منظر ایدئولوژیک می‌خواهد افراد مشهور الگوی تشویق ارزش‌هایی همچون میهن‌پرستی و عشق به دولت باشند. خیلی‌ها هم به این فراخوان پاسخ داده‌اند.»

این گزارش به شمار گسترده بازیگران، خواننده‌ها و چهره‌های اینترنتی اشاره می‌کند که اغلب در فضای سایبری از سیاست‌های دولت چین دفاع می‌کنند؛ از جمله سرکوب جنبش دموکراسی‌خواهی هنگ‌کنگ در سال ۲۰۱۹، و تحریم نام‌نماهای تجاری غربی به دلیل موضع‌شان علیه اردوگاه‌های کار اجباری در منطقه مسلمان‌نشین سین‌کیانگ در غرب کشور. بسیاری از بازیگران موفق نیز در فیلم‌ها و سریال‌های طرفدار حکومت بازی می‌کنند و هنگام بروز سوانح طبیعی، میلیون‌ها دلار از ثروت خود را اهدا می‌کنند.

با این همه، حزب حاکم به روشنی می‌خواهد با سبک زندگی تجملی این ستاره‌ها نیز برخورد کند. جالب این‌جا است که حزب کمونیست با وجود ادعای مترقی بودن،  به حفظ بسیاری از باورهای سنتی علاقه‌مند است. مثلا یکی از اعتراضات به برخی ستاره‌های مرد، این است که «رفتاری زنانه» دارند.

اداره ضد فساد چین روز شنبه در بیانیه خود فرهنگ «زهرآگین» حول افراد مشهور در چین را به نقد کشید، و «تشویق ارزش‌های غلط» در میان جوانان چین را محکوم کرد. در آن بیانیه آمده است: «این فرهنگ اگر مورد راهنمایی و تغییر قرار نگیرد، تاثیر ویرانگر عظیمی بر زندگی آینده جوانان و اخلاقیات اجتماعی خواهد داشت.»

تحلیل‌گران اما می‌گویند دلیل واضح سرکوب این چهره‌های مشهور و محبوب، آن است که حکومت دیکتاتوری تک‌حزبی هیچ‌گونه رقیبی را برنمی‌تابد و قدرت بسیج اجتماعی این چهره‌ها باعث نگرانی آن شده است. 

در روزهای اخیر البته شاهد موج وسیع‌تری از سرکوب بوده‌ایم که از «استارت‌آپ»‌ها تا شرکت‌های قدیمی‌تر و کاربران کامپیوتری را نیز دربرگرفته است. مقامات حکومتی روز دوشنبه اعلام کردند که بازی‌کنان زیر ۱۸ سال باید فقط روزی یک ساعت، آن هم تنها در جمعه‌ها، آخرهفته‌ها، و روزهای تعطیل به بازی اینترنتی بپردازند. اداره فضای سایبری روز جمعه گفته بود شرکت‌ها باید از اصول انصاف پیروی کنند و از الگوهای الگوریتمی که کاربران را به خرج زیاد پول تشویق می‌کند، استفاده نکنند.

در ماه آوریل، «اداره دولتی کنترل بازار» شرکت اینترنتی «علی‌بابا» را با جریمه بی‌سابقه ۲.۷۵ میلیارد دلاری مواجه کرد. اتهام این شرکت، اتخاذ این سیاست بود که فروشنده‌های عضو آن، حق فروش در جایی جز «علی‌بابا» ندارند. شرکت «جی دی دات کام» هم در ماه مه ۳۰۰ هزار یوآن چین جریمه شد، چون اطلاعات غلطی راجع به محصولات غذایی خود منتشر کرده بود. این نوع برخورد با شرکت‌ها بنیان مشخصی دارد و با سرکوب ستاره‌های عرصه سرگرمی متفاوت است، اما منتقدان می‌گویند که این کار نیز با خواست تمرکز انحصاری قدرت سیاسی انجام می‌شود.