هرچند دولت‌های ایالات متحده در دوران روسای جمهوری دموکراتیک به طور معمول توجه بیشتری را به مسایل داخلی معطوف می‌کنند و تحولات جهانی که آمریکا در آن نقش داشته باشد در سایه سیاست رهبران دموکرات‌ کاهش می‌یابد، اما چنین به نظر می‌رسد که دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن تفاوت بسیاری با دولت‌های پیشین دموکرات‌ها دارد و تحولات بی‌پیشینه ناشی از تصمیم‌گیری‌های غیر منتظره بایدن، هر روز افزایش می‌یابد.

هنوز چند ماه از ورود بایدن به کاخ سفید نگذشته بود که او اعلام کرد قصد دارد نیروهای آمریکایی مستقر در خاورمیانه را زودتر از زمان تعیین‌شده به کشور بازگرداند و خاطرنشان کرد که سعی دارد به جنگ‌های بیهوده و نافرجام آمریکا در خارج از کشور پایان دهد.

چندی بعد، خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان آغاز شد، اما این روند چنان شتاب‌زده و سریع بود که فرصت تصمیم‌گیری در مورد دوره پسا خروج و مدیریت بحران ناشی از خلاء قدرت برای هیچ طرفی فراهم نشد. حتی جنبش طالبان که در پی توافق دوحه با ایالات متحده آمادگی خروج نیروهای آمریکایی را داشت، هرگز تصور نمی‌کرد که آمریکا با چنین شتابی افغانستان را ترک می‌کند و همین امر باعث شد که طالبان نیز نتواند برای وضعیت بعد از خروج نیروهای خارجی تصمیم مشخصی بگیرد.

به همین ترتیب و با ترک شتاب‌زده پایگاه‌ها و مراکز نظامی در پایتخت و سایر شهرهای افغانستان و خروج روزافزون نیروهای آمریکایی و ناتو، افغانستان به شدت دستخوش بی‌ثباتی و ناامنی شد و نگرانی همه‌جا را فراگرفت. در تلاطم این آشفتگی، ارتش و نیروهای امنیتی افغانستان که ساختار شکننده و نامنسجمی داشتند و هرگز انتظار چنین وضعیت دشواری را نداشتند، خود را به شدت در معرض تهدید و خطر یافتند و نتوانستند در برابر تهاجم طالبان ایستادگی کنند.

در نتیجه‌ دولت افغانستان با سرعتی تصورناشدنی از مواضع خود عقب‌نشینی کرد تا اینکه سرانجام به پرتگاه سقوط افتاد و جنگجویان طالبان بدون برنامه‌ریزی قبلی وارد کابل شدند و این تحول غیر مترقبه، نه‌تنها برای مردم افغانستان بلکه برای سراسر جهان ناامیدکننده و باورنکردنی بود.

علاوه بر آن، عملیاتی را که آمریکا برای خارج کردن شهروندان خارجی و افغان‌هایی که در معرض خطر بودند از فرودگاه کابل آغاز کرد، هنگامه و غوغای دیگری برپا کرد؛ به ویژه اینکه انتقال این افراد با چنان شتاب، بی‌نظمی و هرج و مرجی انجام می‌شد که بعید است در عصر کنونی ابرقدرتی مانند آمریکا دست به چنین اقدام وحشتناک و مخاطره‌آمیزی بزند.

به هرحال پس از ۲۰ سال مبارزه علیه تروریسم که منجر به کشته و زخمی شدن صدها هزار نفر شد، هزاران خانواده افغان داغدار و آواره شدند، هزینه‌های میلیاردها دلاری به هدر رفت و همه تلاش‌ها برای تحقق دموکراسی و حمایت از حقوق زنان و اقلیت‌ها نقش بر آب شد و این کشور بار دیگر تسلیم همان گروه تروریستی شد که آمریکا برای مبارزه با آن در سال ۲۰۰۱ به آنجا لشکرکشی کرده بود.

اکنون رویکرد بایدن در قبال افغانستان و پیامدهای وحشتناک تصیمم کاخ سفید برای خروج شتاب‌زده و غیرمسئولانه نیروهای آمریکایی از افغانستان، بسیاری از کشورهای منطقه و جهان، به ویژه کشورهایی را که متکی به ایالات متحده‌اند، دچار نگرانی و دلواپسی کرده است. در این میان برخی از کشورهای خاورمیانه ابراز نگرانی می‌کنند که ممکن است آن‌ها نیز به زودی در همان وضعیت دشواری قرار بگیرند که افغانستان دچار آن شد.

بی‌اعتمادی به سیاست‌های آمریکا به حدی افزایش یافته است که کشورهای مصر، اردن و لبنان برای اطمینان از عبور خط لوله گاز عرب از قلمرو سوریه، از واشینگتن ضمانت کتبی می‌خواهند. در حالی‌که مقامات آمریکایی در موارد متعددی به صورت شفاهی موافقت خود را با این طرح ابراز داشته و به کشورهای عربی یادشده اطمینان داده‌اند که از این طرح اقتصادی حمایت می‌کنند.

از سوی دیگر تصمیم استرالیا برای فسخ قرارداد خرید زیردریایی هسته‌ای از فرانسه که منجر به بروز تنش میان واشینگتن و پاریس شد، تحول تصورناشدنی دیگری است که در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن در زمینه پیمان‌های راهبردی به وقوع می‌پیوندد. این در حالی است که با توجه به همکاری‌های پایدار آمریکا و فرانسه، پاریس هرگز انتظار چنین رفتاری را از واشینگتن نداشت.

البته تاثیر کشمکش پرونده زیردریایی‌ها بین فرانسه و استرالیا تنها محدود به مسایل اقتصادی نیست، زیرا تحول اخیر می‌تواند تغییرات بنیادینی را در ائتلاف‌های بین‌المللی و پیمان‌های راهبردی جهانی ایجاد کند، به ویژه این‌که قدرت و نفوذ چین با شتاب بسیاری در حال گسترش است و کشورهای قدرتمند جهان را به شدت نگران کرده است.

بنابراین تصمیم‌های عجولانه و اقدامات غیرمنتظره واشینگتن در برابر تحولات و چالش‌هایی که جهان با آن‌ها روبه‌رو است‌ می‌تواند ساختار ائتلاف‌ها و پیمان‌های راهبردی بین‌المللی را در معرض تغییر و تحول قرار دهد و در نتیجه جهان وارد عصر نوینی از تقابل‌ها و تنش‌هایی شود که پیش‌بینی آن‌ها در حال حاضر فراتر از تصور است.