نمکی که سر سفره غذای ماست ماجراهای عجیب تاریخی را از سر گذرانده، از نقشش در پایان استعمار بریتانیا بر هند گرفته تا جنگ‌های داخلی در اروپا؛ اما این بلور سفید فقط در میان میدان جنگ قربانی نگرفته است. پزشکان می‌گویند نمک یکی از تهدیدهای جدی سلامتی در حال حاضر است هرچند نبودش هم برای ما خطر جانی دارد!

نمک رایج‌ترین شکل سدیم است و در طول تولید صنعتی غذا، آشپزی خانگی یا سر میز به غذا اضافه می‌شود تا به طعم آن افزوده یا عمر مفید آن ماده‌ غذایی را افزایش دهد.

اکثر مردم توصیه‌ها به کاهش نمک مصرفی را شنیده‌اند. این توصیه‎‌ها به این دلیل است که مصرف زیاد سدیم همراه می‌شود با بالا رفتن فشارخون که یک عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی عروقی، حملات قلبی و سکته مغزی است.

یک قاشق چای‌خوری نمک حدود ۵ گرم وزن دارد و حاوی ۲ گرم سدیم است. توصیه فعلی بهداشتی برای محدود کردن مصرف سدیم به ۲٫۳ گرم در روز برای اکثر مردم در دراز مدت غیرقابل دستیابی است اما اکثر ما می‌توانیم میزان نمک مصرفی خود را کاهش دهیم.

استرالیایی‌ها روزانه ۳٫۶ گرم سدیم معادل ۹٫۲ گرم (حدود ۲ قاشق چای‌خوری) نمک خوراکی مصرف می‌کنند. داده‌های ۶۶ کشور جهان که سه‌چهارم جمعیت بزرگ‌سال جهان را تشکیل می‌دهند، متوسط مصرف سدیم را ۳/۹۵ گرم روزانه و بین ۲/۲ تا ۵/۵ گرم در روز گزارش کرده‌اند.

به گفته پزشکان دانشگاه علوم پزشکی مشهد میزان مصرف نمک در ایران ۱۲ گرم در روز برای هر فرد تخمین زده شده است که بسیار بالاتر از سطح پیشنهادی برای سلامتی بدن است.

می‌شود نمک مصرفی را کاهش داد؟

تغییر رفتار و عادات فردی در دراز مدت چالش‌برانگیز اما امکان‌پذیر است. بررسی سامانمند مداخلات کاهش نمک در رژیم غذایی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که مشاوره رژیم غذایی فردی می‌تواند مصرف نمک فرد را در حدود ۲ گرم در روز (معادل ۷۸۰ میلی‌گرم سدیم) در طول مدت‌ زمانی حدود ۵ سال کاهش دهد.

استراتژی‌های کلی جمعیت که شامل تغییر شکل غذای تولید شده با نمک کمتر، توضیح محتویات با برچسب و برنامه‏های آموزشی رسانه‌های جمعی است، حتی در برخی مناطق مؤثرتر بوده و میانگین مصرف نمک را در فنلاند و ژاپن حدود ۴ گرم در روز کاهش داد.

ارتباط مصرف نمک و ابتلا به بیماری‌های قلبی 

یک آزمایش در ۶۰۰ روستای چین انجام شد که نتایج آن نشان می‌دهد کاهش مصرف نمک می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروق، حمله قلبی و سکته را در افراد کاهش دهد.

این مطالعه شامل بررسی بیش از ۲۰۰۰۰ نفر مبتلا به فشار خون بالا بود که یا سابقه‌ سکته داشتند یا بالای ۶۰ سال بودند. یک گروه به طور تصادفی انتخاب شد تا برای کاهش مصرف سدیم از ماده‌ جایگزینی برای نمک استفاده کند. گروه دوم همچنان به مصرف نمک معمول خود ادامه دادند. هر دو گروه طی پنج سال پیگیری شدند. این مداخله منجر به کاهش سدیم دفع شده در ادرار (از علائم وجود عارضه) و کاهش فشارخون شد.

میزان بروز هرگونه بیماری قلبی عروقی مهم، ازجمله حمله‌ قلبی، در مقایسه با گروهی که به مصرف میزان معمول نمک ادامه داده بودند، ۱۳٪ در میان گروهی که از جایگزین نمک استفاده کرده بودند کمتر بود. میزان سکته نیز در این گروه ۱۴ درصد کمتر بود.

آیا حذف کامل نمک خطرناک است؟

انسان برای حفظ فرایندهای ضروری بدن مانند حجم مایع و ثبات سلولی به سدیم نیاز دارد. سطح سدیم با وجود یک سیستم حساس از هورمون‌ها، فرایندهای شیمیایی و اعصاب تعادل می‌یابد تا اطمینان حاصل شود که سدیم بیشتر از حد نیاز، از طریق ادرار دفع می‌شود.

وقتی میزان مصرف سدیم بسیار کم باشد، شواهد متناقضی در مورد سلامت قلب وجود دارد. برخی از محققان پیشنهاد کرده‌اند که هم مصرف بسیار کم و هم مصرف بسیار زیاد خطر پیامدهای ناخوشایند برای سلامت را افزایش می‌دهد.

درحالی‌که همچنان باید تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت بگیرد، اما شواهد نشان می‌دهد که مصرف کمتر سدیم، در مقایسه با مصرف بیشتر، منجر به کاهش فشارخون می‌شود که اهمیت بسیاری دارد.