کانادا یک مرد سالمند ۸۵ ساله ایرانی را که متهم به همکاری با ساواک است، به ایران مسترد کرد. روند استرداد میرزا علی واعظ‌زاده به ایران در روز پنجشنبه آغاز شد و مقامات اداره مهاجرت حتی به او اجازه خداحافظی با خانواده‌اش را هم ندادند.

مسعود واعظ‌زاده، پسر میرزاعلی، و سایر اعضای خانواده او، می‌خواستند در فرودگاه وینیپگ از پدرشان خداحافظی کنند، اما آژانس خدمات مرزی کانادا اجازه این کار را نداد.

مقامات ایران هنوز واکنشی به این خبر نشان نداده‌اند و خبری در مورد وضعیت واعظ‌زاده پس از اخراج از کانادا منتشر نشده است. 

مسعود واعظ‌زاده به «سی‌بی‌سی» گفت: «به من اجازه ندادند پای تلفن با او صحبت کنم. گفتند به این دلیل که در حبس است. انگار آدمی جنایتکار است. کاملا جوری با او برخورد کردند که انگار جنایتکار است و حتی بدتر از جنایتکار.»

آقای واعظ‌زاده از سال ۱۹۹۷ بدون دستیابی به اقامت قانونی، در کانادا زندگی می‌کرد. او در آن سال همراه با خانواده‌اش وارد کانادا شد. درخواست اقامت دائم برای همسرش در سال ۲۰۰۳ پذیرفته شد، اما درخواست او را نپذیرفتند. مقامات مهاجرت کانادا گفتند به دلیل همکاری‌ واعظ‌زاده با ساواک در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷، درخواست او را نمی‌پذیرند.

خانواده آقای واعظ‌زاده می‌گفتند او نقش چندانی در ساواک نداشته است. 

دیوید متاس، وکیل واعظ‌زاده، گفت: «دولت ایران نسبت به کسانی که برای شاه کار می‌کردند، خصومت‌جویی می‌کند. قضیه مربوط به ده‌ها سال پیش است و نقش ایشان بسیار پیش‌پا افتاده و کوتاه‌مدت بود.»

مسعود می‌گوید: «او را نباید به دلیل کارهایی که در حضورش انجام شده، اما خودش انجام نداده، مجازات کرد. او اصلا نقشی در این کارها نداشت و اصلا از سازمان خارج شد.»

مقامات مهاجرتی کانادا اما می‌گویند آقای واعظ‌زاده تا سال ۱۹۷۰ به همکاری با ساواک ادامه داده است. به گفته دادگاه فدرالی که در سال ۲۰۱۷ تقاضای واعظ‌زاده را برای بازبینی پرونده‌اش رد کرد و علیه او حکم داد، آقای واعظ‌زاده پرونده حدود ۲۰ هزار نفر را در زمان حضور در ساواک بررسی کرده است و هشت هزار نفر را به مقامات اطلاعاتی وقت معرفی کرده بوده است. 

وکیل آقای واعظ‌زاده در نامه‌ای به آژانس امور مرزی کانادا، خواهان تعویق «دیپورتِ» واعظ‌زاده به دلیل وضع بد سلامتی او و همسرش شده بود. آقای متاس در ضمن به این واقعیت اشاره کرده بود که بیش از پنج سال از رد تقاضای او برای اقامت دائم می‌گذرد. 

مسعود می‌‌گوید: «بعد از ۶۵ سال، درست در زمانی پدر و مادرم را از هم جدا می‌کنند که بیمار هستند و بیش از همیشه به همدیگر احتیاج دارند.»

واعظ‌زاده را چهارشنبه شب دستگیر و حبس کردند. او ابتدا به بیمارستان فرستاده شد و سپس به یکی از مراکز مهاجرت، و پس از آن به فرودگاه. 

تا بعدازظهر پنجشنبه معلوم بود که نامه وکیل راهگشا نبوده است و واعظ‌زاده را دارند به ایران می‌فرستند. اعضای خانواده با اشک از مقامات مرزی می‌خواستند جلو اخراج پدرشان از کشور را بگیرند. 

یکی از مقامات آژانس امور مرزی کانادا در گفت‌وگو با «سی‌بی‌اس» گفت: «تصمیم اخراج افراد از کانادا ساده گرفته نمی‌شود. اما طبق «قانون حفاظت از مهاجران و پناهجویان» کانادا، وقتی فرمان اخراج صادر شد، باید به سرعت اجرا شود و آژانس امور مرزی اکیدا متعهد به انجام این کار است.»

آقای واعظ‌زاده را در پروازی گذاشتند که از وینیپگ به تورنتو رفت. او سپس از آن‌جا به دبی، و نهایتا به تهران برده می‌شود. خانواده او نگران اعدام احتمالی آقای واعظ‌زاده در پی بازگشت او به ایران هستند. 

مسعود واعظ‌زاده وعده داد که به اعتراض به آژانس امور مرزی کانادا به دلیل اخراج پدرش، ادامه دهد. 

بسیاری از ایرانیان به استرداد واعظ‌زاده اعتراض کرده‌اند. 

مسیح علی‌نژاد، روزنامه‌نگار ایرانی مقیم آمریکا، در توییتی در این مورد نوشت: «کانادا این مرد ۸۵ساله را به جرم همکاری با ساواک بعد از ۲۵ سال زندگی در کانادا به ایران دیپورت کرد. چقدر ریاکارانه است این اقدام وقتی کانادا و آمریکا و  بقیه کشورهای اروپایی تبدیل شده به بهشت مقامات فاسد جمهوری اسلامی تروریست که در این کشورها زندگی می‌کنند و از آزادی لذت می‌برند.» 

بسیاری از سایر کاربران رسانه‌های اجتماعی نیز به این حرکت کانادا اعتراض کردند. برخی برخورد کانادا با واعظ‌زاده را با برخورد همین کشور با محمودرضا خاوری (مدیر عامل سابق بانک ملی ایران و از مجرمان محکوم‌شده پرونده اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در ایران) مقایسه می‌کنند. آقای خاوری شهروند مشترک ایران و کانادا بود و در سال ۱۳۹۰ از مقام خود در ایران استعفا داد و به کانادا گریخت. دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران، خاوری را به مجموعا ۳۰ سال حبس محکوم کرد و او مدت‌ها در فهرست افراد تحت تعقیب اینترپل (پلیس بین‌الملل) بود، اما از حدود سال ۲۰۱۶ بی‌هیچ توضیحی، نام او از آن فهرست حذف شده است. مقامات کانادا می‌گویند خبری از محل اقامت آقای خاوری ندارند. در سال‌های اخیر چند بار شایعه‌هایی در مورد مرگ او منتشر شده، اما هیچ‌وقت تایید نشده است. 

کانادا در سال ۲۰۱۲، در دوران دولت استفن هارپر، نخست‌وزیر محافظه‌کار، روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد، دیپلمات‌های ایران را اخراج، و سفارت آن را در اتاوا تعطیل کرد. ایران و کانادا از آن پس روابط دیپلماتیک رسمی ندارند. دولت لیبرال جاستین ترودو نیز با وجود قصد اعلام‌شده‌‌اش به برقراری مجدد روابط، به دلیل بی‌نتیجه ماندن مذاکرات با ایران، موفق به انجام این کار نشده است. 

در رسانه‌های داخلی ایران، موضوع خاوری همیشه داغ است. خبرگزاری برنا روز جمعه گفت‌وگویی با نعمت احمدی، حقوقدان و وکیل دادگستری، منتشر کرده بود که در آن او گلایه کرده بود که چون ایران با کانادا قرارداد استرداد ندارد، موفق به تحویل گرفتن افراد از آن کشور نمی‌شود. احمدی گفته بود: «ایران با کشورهایی مانند روسیه و امثال آن این قراردادها را دارد، ولی ما در ایران سفارت کانادا نداریم، چه برسد به قرارداد استرداد. بسیاری از کسانی که با پول به این کشورها وارد می‌شوند، با استقبال در کشور مقابل روبه رو می‌شوند و به عنوان مجرم شناخته نمی‌شوند. این گونه تلقی می‌شود که سرمایه‌دار هستند و برای سازندگی کشور آمده‌اند آن‌جا. امثال آقای خاوری را روی سر خود نگاه خواهند داشت.»

احمدی افزوده بود که ترکیه در این زمینه «کشور بی‌دردسر» است و با ایران همکاری می‌کند، و تاکید کرده بود که «خیلی از افراد را از ترکیه بازگرداندیم»، چون «با ترکیه قرارداد داریم و ایران برای ترکیه منافع دارد در نتیجه در بازگردانی مجرمان هم همکاری می‌کند».

احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نیز اخیرا در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، با هشدار در مورد «سفرهای متعدد مدیرعامل یک بانک به کشورهای اروپایی»، گفته بود «اگر ماجرایی مثل خاوری اتفاق بیفتد، این افراد دیگر به کشور بازنمی‌گردند.»

هنوز معلوم نیست که آیا مقامات ایران و کانادا در زمینه استرداد واعظ‌زاده هر گونه همکاری‌ای با یکدیگر داشته‌اند، یا خیر.