پژوهشگران بر این باورند که احتمال دارد گونه‌هایی از حیات وجود داشته باشد که در ابرهای سیاره زهره، آمونیاک تولید می‌کنند و «با هر آنچه تاکنون مشاهده کرده‌ایم، تفاوت دارند».

این گاز بی‌رنگ [آمونیاک] که از نیتروژن و هیدروژن تشکیل شده است می‌تواند نشانه واکنش‌های شیمیایی باشد که این سیاره را -که ۴۷.۳۴ میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد- برای حیات بیگانه زیست‌پذیرتر کند.

در سیاره ما، آمونیاک پسماند زیستی معمول موجودات آبزی است. وجود آن در اتمسفر بالایی سیاره زهره از دهه ۱۹۷۰ میلادی تاکنون ذهن ستاره‌شناسان را به خود مشغول کرده است و دانشمندان بر این باورند که این [ترکیب شیمیایی] را قاعدتا هیچ نیروی شناخته شده‌ای در این سیاره تولید نمی‌کند.

سیاره زهره به خودی خود به‌قدری داغ است که وجود گونه‌های مختلف حیات روی آن غیرممکن است اما اگر حیاتی در ابرهای آن وجود داشته باشد، این حیات احتمالا شبیه باکتری‌های زمین خواهد بود؛ البته با ترکیبات شیمیایی متفاوت و چیزی غیر از آنکه در زمین یا حتی در سیارات همسایه از جمله مریخ دیده‌ایم.

به این دلیل است که احتمال دارد حیات در مریخ بیشتر شبیه زمین باشد و از این رو، دانشمندان بهتر و دقیق‌تر می‌دانند که باید در انتظار چه [گونه‌ای از حیات] باشند. اما  برخلاف مریخ، زهره شبیه‌ هیچ سیاره دیگری در منظومه شمسی نیست.

در این بررسی جدید، پژوهشگران دانشگاه کاردیف، موسسه فناوری ماساچوست (MIT) و دانشگاه کمبریج، مجموعه‌ای از فرایندهای شیمیایی را مدل‌سازی کردند تا نشان دهند که اگر واقعا [در آنجا] آمونیاک وجود داشته باشد، سلسله‌ای از واکنش‌های شیمیایی به راه می‌اندازد و باعث خنثی شدن قطرات ریز اسید سولفوریک پیرامون خود می‌شود.

در این صورت، میزان اسیدی بودن ابرها از منفی ۱۱ به صفر می‌رسد. در مقیاس «پ هاش» (pH) این حالت نیز همچنان اسیدی است، اما [اسیدی بودن آن] در سطحی است که حیات می‌تواند در آن وجود داشته باشد. در زمین [نیز] گونه‌هایی وجود دارند که برای خنثی‌ کردن محیط زندگی سخت و دشوار خود، آمونیاک تولید می‌‌کنند.

دکتر ویلیام باینز از دانشکده فیزیک و نجوم دانشگاه کاردیف و یکی از نویسندگان این مقاله می‌‌گوید: «ما می‌دانیم که حیات روی زمین می‌تواند در محیط‌های اسیدی شکل بگیرد اما گمان نمی‌رود چیزی به اندازه ابرهای زهره، [در آن حد] اسیدی باشد. با این حال اگر چیزی در ابرهای زهره آمونیاک تولید می‌کند، پس این آمونیاک می‌تواند با خنثی کردن برخی از این ذرات، [این ابرها را] به‌طور بالقوه زیست‌پذیرتر کند.

دانشمندان تا آنجا پیش می‌روند که پیشنهاد می‌کنند قابل پذیرش‌ترین توضیح این است که منشا این آمونیاک، زیستی است و نه نیروهای طبیعی مثل رعدوبرق یا فوران‌های آتشفشانی.

پروفسور سارا سیگر، یکی از نویسندگان این مقاله از بخش علوم سیاره‌ای و اتمسفری و زمین (EAPS) موسسه فناوری ماساچوست، می‌گوید: «آمونیاک [اصولا] نباید در زهره وجود داشته باشد. این ترکیب حاوی هیدروژن است و در محیط اطراف، هیدروژن بسیار کمی وجود دارد. هر گازی که به محیط اطرافش تعلق نداشته باشد، به خودی خودی این تردید را ایجاد می‌کند که ممکن است موجودات زنده این گاز را ایجاد کرده باشند.

برخی از نشانه‌های زیستی موجود در ابرهای زهره دهه‌ها است که بدون توضیح باقی مانده‌اند: وجود اکسیژن، ذرات غیرکروی و میزان نامنتظره بخار آب و دی اکسید سولفور.

این برداشت وجود داشت که این موارد را می‌توان با گردوغبار توضیح داد؛ گردوغباری که شاید با مواد معدنی از سطح زهره خارج شده و راه خود را به ابرها پیدا کرده و با اسید سولفوریک برهمکنش کرده است. اگرچه مسئله بر سر این بود که [در این صورت]، میزان گردوغبار باید بسیار زیاد می‌بود تا این توضیح درست باشد. 

با وجود این، اگر که حیات عامل تولید آمونیاک بوده باشد، در نتیجه این واکنش شیمیایی به‌طور طبیعی اکسیژن تولید می‌شود. در ادامه، آمونیاک در اسید حل می‌شود و از شکل خمیده و مایع به یک «محلول رقیق نمک‌مانند» تبدیل می‌شود.

باینز می‌گوید: «چالش‌های بسیار دیگری وجود دارد که حیات احتمالی برای اینکه بتواند در ابرهای زهره بماند باید بر آن‌ها غلبه کند.» 

«برای شروع [چنین حیات احتمالی]، تقریبا هیچ آبی وجود ندارد؛ در حالی که همه گونه‌های حیات که ما می‌شناسیم به آب نیاز دارند. اما اگر چنین حیاتی آنجا وجود داشته باشد، خنثی کردن اسید کمی بیش از آنچه تصور می‌کردیم، باعث زیست‌پذیرترشدن این ابرها می‌شود.»

دکتر باینز می‌گوید احتمال وجود حیات در سیاره زهره بسیار کم است و او هنوز تردید دارد که چنین مسائلی را بتوان با حیات بیگانه توضیح داد. با این حال، علت آن می‌تواند در تمایز بسیار بین حیات در زهره در مقایسه با حیات روی زمین و همچنین در میزان احتمال وجود حیات بیگانه باشد.

با این همه، حتی اگر احتمال وجود حیات در آنجا کم باشد، چنین کشفی آغاز یک فصل جدید خواهد بود و جست‌وجوی چنین حیاتی واقعا ارزشش را دارد.

برنامه فضایی «ونوس لایف فایندر» (جست‌وجوگر حیات در زهره - Venus Life Finder) در سال ۲۰۲۳ اجرا خواهد شد تا ذرات ابر را بررسی کند اما شناسایی حیات بیگانه زمان خواهد برد. فرستادن تجهیزات سخت‌افزاری به زهره چالش‌برانگیز و پرهزینه است. [این کار] با هدف نهایی بازیابی نمونه‌هایی انجام می‌شود که ممکن است دربرگیرنده [نشانه‌های] حیات باشند و همچنین به منظور آوردن آن‌ها به زمین برای بررسی‌های بسیار گسترده‌تر از چیزی که از راه دور می‌توان انجام داد.

دکتر باینز پیش‌بینی می‌کند که این بررسی -و گردآوری نمونه‌ها- تا پیش از پایان این دهه انجام شود؛ اما بیشتر احتمال وجود دارد که تا قبل از سال ۲۰۴۰ به مرحله اجرا درآید.   

این نخستین باری نیست که کشف یک ماده شیمیایی شواهدی از وجود حیات فرازمینی در سیاره زهره را به دست می‌دهد. سال گذشته نیز دانشمندان دانشگاه کاردیف نشانه‌هایی از فسفین، گازی کمیاب و سمی، را در جو زهره کشف کردند.

فسفین نیز مانند آمونیاک یک نشانه زیستی قوی است. امیلی درابک-ماوندر، اخترفیزیکدان در رصدخانه سلطنتی گرینویچ، در آن زمان گفته بود: «فسفین یا در جریان فرایندهای شیمیایی و از ساختار عناصر تشکیل‌دهنده سیاره تولید می‌شود که هیچ کس درباره آن روش چیزی نمی‌داند یا می‌تواند دلیل زیستی داشته باشد.» اگرچه سه مطالعه بعدی -با پیدا نشدن هیچ نشانه‌ای از وجود فسفین در جو زهره- این موضوع را زیر سوال بردند.

این پژوهش هنوز به آن مرحله نرسیده است و صرفا برای این پدیده‌های عجیب توضیحی ارائه می‌دهد. پاسخ‌های مشخص و دقیق‌تر را دانشمندان تازه با بررسی‌های بعدی با تلسکوپ رادیویی خواهند یافت.