سال ۲۰۲۴ میلادی برای خاورمیانه سال بسیار مهمی بود و وقایع تاریخی بسیاری در این سال رخ دادند. افزون بر ادامه جنگ اسرائیل در غزه، گسترش درگیری‌ها به لبنان، حملات مستقیم و متقابل تهران و تل‌آویو و تشدید تنش‌های منطقه‌ای، فروپاشی ناگهانی حکومت بشار اسد در سوریه زنجیره تحولات این منطقه جغرافیایی را تکمیل کردند.

العربیه انگلیسی در گزارشی، به برخی از مهم‌ترین رویدادهایی که خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ پشت سر گذاشت، پرداخته است.

ادامه جنگ غزه

جنگ اسرائیل و حماس که با حمله شبه‌نظامیان حماس در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل آغاز شد، در طول سال ۲۰۲۴ نیز ادامه پیدا کرد و به ر‌غم مذاکرات آتش‌بس و آزادی برخی گروگان‌ها،‌ هنوز برای پایان آن توافقی حاصل نشده است.

این درگیری در حالی با افزایش تلفات غیرنظامیان فلسطینی، حمله به بیمارستان‌ها و بحران انسانی وارد دومین سال شد که مقام‌های سازمان ملل آن را «فاجعه‌بار» توصیف کردند. سازمان عفو ​​بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر نیز از جنگ اسرائیل در غزه با عنوان «نسل‌کشی» یاد کرده‌اند.

غزه از آغاز سال ۲۰۲۴ با قحطی گسترده و شیوع بیماری‌های مسری از جمله ظهور مجدد فلج اطفال پس از ۲۵ سال مواجه بود که زنگ خطر را برای کارشناسان بهداشت و سلامت به صدا درآورد.

با ادامه این جنگ تا پایان سال، در حالی که غزه ویران‌ شده است، گروهی از کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل بیانیه مشترکی صادر کردند که در آن از تهاجم مستمر اسرائیل و «حملات بی‌رویه به غیرنظامیان و مکان‌های خدماتی،‌ استفاده از ابزار گرسنگی به‌عنوان سلاح جنگی و مجازات گروهی فلسطینی‌ها» انتقاد کردند.

تسری درگیری‌ها به لبنان

جنگ غزه در سال ۲۰۲۴ به لبنان هم سرایت کرد و طی آن، هزاران غیرنظامی در این کشور کشته شدند.

در ماه سپتامبر، اسرائیل حملات به لبنان را تشدید کرد تا پایگاه‌های حزب‌الله را هدف قرار دهد. اسرائیل اعلام کرد که در تلاش است مرزش با لبنان را ایمن کند تا ده‌ها هزار اسرائیلی که به دلیل تبادل آتش یک ساله با حزب‌الله آواره شده‌اند، به خانه‌هایشان بازگردند.

در همین حال، طی حمله غافلگیرکننده اسرائیل به سیستم‌های ارتباطی حزب‌الله صدها پیجر و وسایل ارتباطی جنگجوهای حزب‌الله لبنان منفجر و تعداد قابل‌توجهی از فرماندهان ارشد این گروه هم کشته شدند.

حزب‌الله نیز به حملات موشکی به شمال اسرائیل ادامه داد، تا آنکه درنهایت پس از حملات گسترده و ورود ارتش اسرائیل به جنوب لبنان که شدیدترین تهاجم اسرائیل به لبنان از سال ۲۰۰۶ دانسته می‌شود، توافق آتش‌بس به مدت دو ماه در ۲۷ نوامبر، با کمک آمریکا و فرانسه، حاصل شد.

نابودی سران حماس و حزب‌الله

در حالی که اسرائیل به جنگ در دو جبهه ادامه می‌داد، سران و چهره‌های کلیدی گروه‌های شبه‌نظامی حماس و حزب‌الله را نیز هدف گرفت.

روز ۳۱ ژوییه، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در تهران ترور شد. هنیه برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به ایران سفر کرده بود که هدف این عملیات ترور قرار گرفت. اسرائیل در ماه دسامبر مسئولیت این ترور را بر عهده گرفت.

یک روز قبل از کشته شدن هنیه، ارتش اسرائیل فواد شکر، فرمانده نظامی حزب‌الله لبنان، را از بین برده بود.

در ۲۷ سپتامبر، حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان، در حمله هوایی اسرائیل به حومه جنوبی بیروت کشته شد و لحظه‌ای دگرگون‌کننده برای خاورمیانه رقم خورد. یحیی سنوار، فرمانده نظامی حماس و مغز متفکر حمله به اسرائيل، نیز در جریان عملیاتی در رفح به دست سربازان اسرائیلی کشته شد.

حملات متقابل ایران و اسرائیل

در ماه آوریل، جمهوری اسلامی ایران برای انتقام بابت حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری‌ این کشور در دمشق که به کشته شدن هفت تن از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران منجر شد، حمله موشکی و پهپادی علیه اسرائیل انجام داد. این اولین بار بود که یک حمله نظامی مستقیم از تهران به اسرائیل انجام می‌شد. با این حال، تقریبا تمام پهپادها از طریق سیستم گنبد آهنین اسرائیل و با کمک آمریکا و متحدان تل‌آویو رهگیری شدند.

جمهوری اسلامی ایران این حمله موشکی و پهپادی گسترده را «عملیات وعده صادق» نامید و مدعی شد که این حمله با موفقیت به پایان رسیده است. این در حالی است که کارشناسان اثربخشی و کارآیی موشک‌ها و پهپادهای جمهوری اسلامی و توانایی نظامی تهران را زیر سوال بردند.

پس از آن در ماه اکتبر، اسرائیل سه موج حمله هوایی با نام «روزهای پشیمانی» به ایران انجام داد. این حملات در چند استان ایران خسارت‌هایی قابل‌توجه به چند مرکز حساس نظامی وارد کردند

حملات حوثی‌ها

در سال ۲۰۲۴، حملات حوثی‌های یمن، تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران، به مسیر تجاری کشتی‌ها دریای سرخ ادامه یافت. حوثی‌های یمن که مدعی همبستگی با حماس و خواهان پایان جنگ غزه‌اند، با تهدیدها و حملاتشان بر عبور کشتی‌ها از دریای سرخ به‌عنوان یکی از مسیرهای مهم کشتی‌رانی جهان تاثیر گذاشتند.

در هفته‌های گذشته نیز تنش‌ها میان اسرائيل و حوثی‌ها شدت گرفته و این گروه شبه‌نظامی بارها پهپادها و موشک‌هایی را به سمت اسرائیل شلیک کرده‌ است.

صدور حکم بازداشت نتانیاهو

دادگاه کیفری بین‌المللی در ماه نوامبر، برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق او، به اتهام جنایت علیه بشریت و ارتکاب جنایات جنگی در جنگ علیه حماس در غزه حکم بازداشت صادر کرد. این احکام‌ با محکومیت و واکنش تند نتانیاهو و دیگر سیاستمداران اسرائیلی مواجه شدند.

در همین حال بنیامین نتانیاهو برای اولین بار به دلیل پرونده فساد در دادگاه اسرائیل حاضر شد. او اولین نخست‌وزیر اسرائیلی است که با اتهامات قضایی به دادگاه می‌رود تا از خود دفاع کند.

سقوط حکومت بشار اسد

 روز هشتم دسامبر ۲۰۲۴، شورشیان سوری به رهبری هیئت تحریرالشام پس از حمله سریع و تصرف چندین شهر کلیدی، موفق شدند حکومت بشار اسد را سرنگون کنند. این حمله به حکومت خاندان اسد که نزدیک به نیم‌ قرن بر سوریه فرمانروایی می‌کردند، پایان داد و در عین حال، بر جنگ داخلی سوریه که از سال ۲۰۱۱ پس از سرکوب مرگبار معترضان ضددولتی به دست دولت اسد آغاز شد، نقطه پایان گذاشت.

بشار اسد در پی این اتفاق، به روسیه فرار کرد. این در حالی است که تقاضای سوری‌ها برای محاکمه عاملان جنایات و قتل‌های دوران حکومت اسد به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است.