اعتراض خیابانی زنان علیه طالبان در افغانستان که از اوایل ماه سپتامبر ۲۰۲۱ از هرات شروع شد و به‌سرعت به پایتخت و دیگر شهرها رسید، به دلیل سرکوب و تهدید طالبان، اکنون از جاده‌ها به خانه‌ها کشیده شده است. به‌جز چند گروه کوچک در کابل، زنان در دیگر شهرها فقط از زیر سقف خانه‌هایشان فریاد عدالت‌خواهی سر می‌دهند.

در تازه‌ترین مورد، روز شنبه، ۲۵ دی‌ماه، گروهی از زنان در کابل با نام «تیم اتحاد و همبستگی زنان»، به خیابان آمدند تا برای عالیه عزیزی، رئیس پیشین زندان زنان‌ هرات که از سه ماه پیش در بازداشت طالبان است و کشته شدن زینب عبداللهی دادخواهی کنند، اما طالبان با استفاده از نیروهای ویژه‌ موسوم به گردان بدری که متشکل از افراد انتحاری است، آنان را با خشونت متفرق کردند و اجازه برگزاری گردهمایی اعتراضی را ندادند. هرچند واکنش سخت و تهدید مسلحانه طالبان در برابر اعتراضات زنان، اتفاق تازه‌ای نیست، اما این نخستین بار است که گردان بدری طالبان به سرکوب زنان معترض اقدام می‌کند.

این‌گونه واکنش‌های طالبان سبب ترس شدید زنان و خانواده‌هایشان شده است و اعتراض زنان را که قرار بود شهر به شهر گسترش یابد، متوقف کرده است. در بیشتر شهرها فقط یک‌بار زنان به خیابان آمدند و با پاسخ خشونت‌بار طالبان مواجه شدند. سپس زنان تلاش‌های دادخواهانه‌شان را به زیر سقف خانه‌هایشان بردند. برخی حتی در زیر سقف خانه نیز با صورت‌های پوشانده شده جلوی دوربین حاضر شدند تا مطالبات آزادی‌خواهانه‌شان را فریاد بزنند. اکنون از شهرهای مختلف افغانستان، هرروز خبر اعتراض زنان به وضعیت موجود در افغانستان از زیر سقف خانه‌ها در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود؛ اما در برخی از شهرها فعالان مدنی می‌گویند به دلیل تهدید شدید طالبان، دیگر فرصت و امکان اعتراض خانگی را نیز نخواهند داشت.

سلیمه کوهستانی (نام مستعار) از فعالان حقوق زن در استان کاپیسا به ایندیپندنت فارسی گفت: «هنگامی‌که زنان در کاپیسا برای اولین بار اقدام به اعتراض خیابانی کردند، طالبان آنان را محاصره و به‌شدت توهین و تحقیر کرد. طالبان دختران را تهدید کرد که اگر بار دیگر به خیابان بیایند سرنوشت خطرناکی در انتظارشان خواهد بود.» کوهستانی افزود، طالبان حتی شماری از دختران را همان‌جا در خیابان با اسلحه مورد ضرب و شتم قرار داد و پس‌ازآن نیز مردان آنان را بازداشت کرد و اخطار داد که اگر بار دیگر زنان به خیابان بیایند، طالبان با مردان آن‌ها برخورد خواهند کرد.

به گفته خانم کوهستانی، این اولین و آخرین اعتراض خیابانی زنان در کاپیسا بود که ترس و فشار روانی آن هنوز بر دختران معترض و خانواده‌هایشان حاکم است. پس‌ازاین اعتراض، زنان کاپیسا دادخواهی برای آزادی زنان، حق کار، آموزش و مشارکت سیاسی و اجتماعی را از داخل خانه‌ها ادامه دادند که آن‌هم با تهدیدهای طالبان مواجه شد. او تصریح کرد: «دیگر امیدی نیست که اعتراضی از کاپیسا صورت بگیرد، حتی از زیر سقف خانه.»

در هفته گذشته زنان در شهرهای مختلف افغانستان ازجمله تخار، قندوز، پروان، کاپیسا، کابل، ننگرهار و بغلان در اعتراض به سلب آزادی‌های مدنی زنان، حق کار و آموزش و نیز علیه حجاب اجباری زنان، از چهاردیواری خانه‌هایشان فریاد دادخواهی سر دادند. وجیهه امیری، فعال مدنی در شهرقندوز، به ایندیپندنت فارسی گفت: زنان قندوز باوجود فشارها و تهدیدهای طالبان به دادخواهی در زیر سقف خانه‌ها ادامه می‌دهند؛ زیرا خاموشی ما، نسل ما و نسل آینده ما را زیر بار زن‌ستیزی خواهد گذاشت. او درباره واکنش‌ طالبان به دادخواهی خیابانی در کندز گفت: «اولین دادخواهی خیابانی ما که در اوایل تشکیل حکومت طالبان بود با سرکوب شدید طالبان روبرو شد. طالبان در مرکز شهر معترضان را محاصره کردند، دوربین‌های خبرنگاران را شکستند و دختران معترض را مورد ضرب و شتم قرار دادند. پس‌ازآن دیگر به خیابان نرفتیم، اما در خانه به دادخواهی ادامه می‌دهیم.»

در هفته‌ای که گذشت، عکس‌ها و ویدیوهای دادخواهی خانگی زنان از استان‌های تخار و ننگرهار نیز با شعار «ما حقوق زنان و کودکان را می‌خواهیم»، «نان، کار، آزادی» و شعارهای دیگری با همین محتوا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شدند. به نظر می‌رسد هیچ‌یک از این زنان امکان گردهمایی اعتراضی در فضای باز و در خیابان را ندارند.

گروهی از زنان در هفته‌ای که گذشت در کابل از چهاردیواری خانه به حجاب اجباری زنان اعتراض کردند. این معترضان با به تن کردن لباس‌های سنتی افغانستان اذعان کردند، فرهنگ افغانستان حجاب سیاه و بلند یا برقع نیست، بلکه لباس‌های زنان افغانستان به انتخاب خودشان و مطابق با فرهنگ دیرینه افغانستان، رنگین و متنوع است.

اکنون در سراسر افغانستان تنها سه گروه از زنان در کابل به اعتراض خیابانی‌ ادامه می‌دهند. بقیه گروهها با وجود این‌که از عملکرد و تصمیم‌گیری‌های طالبان در مورد زنان ناخشنودند و برخورد طالبان با زنان را خلاف ارزش‌های انسانی و حقوق بشری می‌دانند، اما به دلیل تهدیدهای طالبان دادخواهی‌شان را محدود به چهاردیواری خانه یا حتی سکوت کرده‌اند.

اعتراض زنان علیه حکومت تک جنسیتی طالبان و وضع محدودیت بر آموزش، کار و حتی پوشش زنان از برگ‌های برنده دموکراسی شکل‌گرفته در دو دهه اخیر در افغانستان به شمار می‌آید که توجه کشورهای جهان و سازمان‌های بین‌المللی را به وضعیت زنان جلب کرده است؛ اما اکنون با فشارهای مستقیم طالبان بر زنان معترض و چندین مورد بازداشت، شکنجه و قتل زنان، به نظر می‌رسد که این اعتراضات در حال محدود شدن و رنگ باختن است.