از کاخ سعد‌آباد تهران تا ویلای شخصی در مسقط؛ دو دهه مذاکره در سه قاره

۲۲ سال مذاکره در ۱۶ شهر هنوز نتوانسته است بحران هسته‌ای جمهوری اسلامی را حل کند

تصاویری از مذاکرات هسته‌ای-با استفاده از خبرگزاری‌های داخلی

درحالی که آمریکا هنوز عمان را به عنوان محل قطعی مذاکرات روز شنبه با جمهوری اسلامی تایید نکرده است، گزارش‌های اخیر درباره تغییر محل مذاکرات از رم به مسقط یادآور مذاکرات در دولت احمدی‌نژاد است که «مذاکره بر سر محل مذاکره» نیز به بخشی از روند مذاکرات تبدیل شده بود.

در صورتی که رم به عنوان میزبان مذاکرات روز شنبه تایید می‌شد، هفدهمین شهری بود که در ۲۲ سالی که از آغاز مذاکرات هسته‌ای می‌گذرد، میزبان این گفت‌و‌گو‌ها می‌شد. در بیش از دو دهه اخیر مذاکرات در تهران، بروکسل، پاریس، ژنو، بن، لندن، مادرید، لیسبون، استانبول، بغداد، مسکو، آلماتی، مسقط، لوزان، وین و دوحه برگزار شده است. در این مدت برخی شهرها مانند تهران، وین یا ژنو و مسقط بیش از یک بار میزبان مذاکرات بوده‌اند اما در نهایت هیچ یک از این گفت‌و‌گو‌ها نتوانسته‌اند راه‌حلی دائمی برای مجادله هسته‌ای جمهوری اسلامی ارایه دهند.

درحالی که اکسیوس از برگزاری مذاکرات در رم خبر داده و گفته بود که ویزا هم برای هیات جمهوری اسلامی صادر شده است، مقامات تهران گفته‌اند که مذاکرات در مسقط ادامه پیدا می‌کند.

پس از افشای برنامه هسته‌ای محرمانه جمهوری اسلامی در اوایل دهه ۸۰ شمسی، نخستین مذاکرات، ۲۹ مهر ۱۳۸۲ با حضور وزرای خارجه وقت بریتانیا، فرانسه و آلمان در کاخ سعدآباد تهران برگزار شد. هیات مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی به ریاست حسن روحانی، اجرای پروتکل الحاقی و توقف گازدهی به سانتریفیوژهای نطنز را پذیرفت.

چند ماه بعد در چهارم اسفند ۱۳۸۲، روحانی و تیمش در مذاکرات بروکسل با توقف ساخت و آزمایش سانتریفیوژها موافقت کردند.

هشت ماه بعد، در ۲۴ آبان ۱۳۸۳، توافق مشهور پاریس در پایتخت فرانسه انجام شد که طبق آن جمهوری اسلامی همه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری اورانیوم را کنار گذاشت. مذاکراتی که در اواخر دولت خاتمی در بن آلمان و لندن، پایتخت بریتانیا انجام شد نتیجه‌ای نداشت.

با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، مهروموم‌ها باز شد و غنی‌سازی از سر گرفته شد.

با بحرانی شدن شرایط، این بار در ۱۰ خرداد ۱۳۸۶، علی لاریجانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی رهسپار مادرید در اسپانیا شد تا با خاویر سولانا، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا رایزنی کند که ناموفق بود.

یک ماه بعد به موازات صدور قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت، مذاکرات لیسبون در پرتغال در تاریخ اول تیر ۱۳۸۶ هم بدون نتیجه ماند.

دور بعدی مذاکرات یک سال بعد در تیرماه ۱۳۸۷ به ژنو منتقل شد و سعید جلیلی و سولانا به نتیجه‌ای نرسیدند.

مذاکرات مهر ۱۳۸۸ در ژنو نیز موفق نبود.

در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۹، مذاکرات دوباره به تهران منتقل شد و این بار محمود احمدی نژاد، رجب طیب اردوغان و لولا داسیلوا، رئیس‌جمهوری وقت برزیل در محل اجلاس سران تهران بر سر مبادله سوخت، مذاکره کردند. باوجود اینکه رسانه‌های داخلی اخبار مثبتی در این زمینه منتشر کردند، اما این طرح نیز به نتیجه نرسید.

مذاکرات در آذرماه ۱۳۸۹ دوباره به ژنو بازگشت و بی‌حاصل بود.

همانگونه که مذاکرات بهمن ۱۳۸۹ در استانبول و ۲۶ فروردین ۱۳۹۱ در همین شهر شکست خورد.

سرنوشت مذاکرات سوم خرداد ۱۳۹۱ در بغداد نیز مانند مذاکرات ۲۹ خرداد ۱۳۹۱ در مسکو و هشتم اسفند همان سال در آلماتی، شکست بود.

دور بعدی مذاکرات در ۱۶ فروردین ۱۳۹۲ در آلماتی، پایتخت قزاقستان هم موفق نبود.

گزارش‌هایی که بعدا منتشر شد نشان داد که همزمان با این مذاکرات بی‌نتیجه در بغداد، مسکو و آلماتی، علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه اسبق با چراغ سبز علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در حال ترتیب دادن مذاکراتی با آمریکایی‌ها در ویلای شخصی سلطان قابوس در مسقط بود.

پس از این رایزنی‌های پشت پرده در عمان بود که در مهر ۱۳۹۲ وزرای خارجه جمهوری اسلامی و آمریکا برای نخستین بار پس از انقلاب در کنار هم در مقابل دوربین رسانه‌ها ظاهر شدند و روندی آغاز شد که پس از دو سال مذاکره در ژنو، وین و لوزان در نهایت به برجام منتهی شد.

باوجود برخی تلاش‌های دولت بایدن برای مذاکره با تهران که در دوحه، پایتخت قطر نیز انجام شد، این رایزنی‌ها در دولت او به نتیجه نرسید و سرانجام نخستین مذاکره نمایندگان جمهوری اسلامی و آمریکا پس از برجام، در سومین ماه آغاز به کار دومین دولت دونالد ترامپ در مسقط انجام شد. مذاکرات بعدی برای روز شنبه برنامه‌ریزی شده است.