روز شنبه ۳۰ ژانویه، صدها نفر در ایرلند با برگزاری رویدادهای مختلف، پنجاهمین سالگرد «یکشنبه خونین» را بزرگ داشتند. ۴۰ سال پیش، در ۳۰ ژانویه ۱۹۷۲ بود که سربازان ارتش بریتانیا در شهرِ دِری در ایرلند شمالی دست به کشتار سیزده معترض غیرمسلح کاتولیک ایرلندی زدند که از منادیان جنبش حقوق مدنی بودند. یک نفر دیگر نیز که در آن روز به ضرب گلوله نیروهای ارتش زخمی شده بود، چهار ماه بعد جان سپرد. هرچند علت رسمی مرگ او تومور مغزی اعلام شد، بسیاری او را چهاردهمین قربانی «یکشنبه خونین» می‌دانند.
مایکل مارتین، نخست‌وزیر جمهوری ایرلند، با حضور در بنای یادبود «یکشنبه خونین» در خیابان راسویل، حلقه‌ای گل بر آن نهاد.
با وجود گذشت نیم قرن، بستگان کشته‌شدگان آن روز هنوز خواهان اجرای عدالت هستند. آنان در هفته گذشته در رویدادهای متعددی گرد آمدند تا یاد واقعه‌ای را زنده نگاه دارند که منجر به ۳۰ سال خشونت مذهبی و سیاسی شد.
ده‌ها سال پس از آن واقعه، تحقیق رسمی قضایی در سال ۲۰۱۰ به این نتیجه رسید که قربانیان کاملا بی‌گناه بودند و هیچ خطری برای ارتش بریتانیا نداشتند. با این همه، مرتکبان آن جنایت هرگز با عدالت روبه‌رو نشدند. تنها یک سرباز بریتانیایی با اتهام رسمی قتل مواجه شد و دادستانی چند ماه پیش اعلام کرد که او نیز محاکمه نخواهد شد.
در پی تحقیق قضایی سال ۲۰۱۰، دیوید کامرون، نخست‌وزیر محافظه‌کار وقت بریتانیا، به دلیل «کشتارهای ناموجه و توجیه‌ناپذیر» عذرخواهی کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جین هگرتی که برادر ۱۷ ساله‌اش، کوین مک‌الهینی، در آن روز کشته شد، روز شنبه به رسانه‌ها گفت: «نسل ما دارد آرام آرام از بین می‌رود… می‌خواهم تا زنده‌ایم، شاهد عدالت باشیم.»
خانم هگرتی خواهان اقدام قضایی برای محاکمه سرباز مذکور است. او می‌گوید: «مغزم می‌گوید نه، اما قلبم دوست دارد هنوز باور کند که می‌توانیم شاهد دادگاهی شدن حداقل برخی از سربازان باشیم.»
روند صلح سال ۱۹۹۸ در ایرلند شمالی، از موفق‌ترین روندهای مشابه تاریخ دوران اخیر جهان به شمار می‌رود. این روند منجر به «توافق جمعه نیک» شد و به تخاصمی که بیش از ۳۰۰۰ نفر در آن کشته شدند، پایان داد.
آن تخاصم که تاریخدانان از آن به عنوان «دردسرها» (Troubles) یاد می‌کنند از اواخر دهه ۱۹۶۰ آغاز شده بود و بیش از ۳۰ سال ادامه یافت. نیروهای بسیاری در آن تخاصم در ایرلند شمالی درگیر بودند؛ از یک سو پیکارجویان ملی‌گرایی که خواهان پیوستن ایرلند شمالی به جمهوری ایرلند (واقع در استان‌های جنوبی جزیره) بودند، و از سوی دیگر ارتش بریتانیا و حامیانش که می‌خواستند استان‌های شمالی جزیره همچنان تحت قیمومت سلطنت بریتانیا بمانند. در عین حال، مردمان کاتولیک که در استان‌های شمالی در اقلیت هستند، نیز خواهان احقاق حقوق مدنی خود در مقابل اکثریت پروتستان و دولت پروتستان‌محور بریتانیا بودند.
حتی نام شهر وقوع فاجعه نیز هنوز مورد اختلاف است. طرفداران وحدت ایرلند، این دومین شهر بزرگ ایرلند شمالی را «دِری» می‌خوانند و طرفداران باقی ماندن ایرلند شمالی در بریتانیا، به آن «لندن‌دری» میگویند.
توافق «جمعه نیک» ۱۹۹۸ به تخاصم مسلحانه پایان داد، اما رنجیدگی‌ها و تفاوت‌های سیاسی و قومی-مذهبی هنوز پابرجا هستند. در روزهای منتهی به سالگرد «یکشنبه خونین»، شاهد بودیم که مثل هر سال، پرچم‌های هنگِ چتربازان ارتش بریتانیا از برخی چراغ‌های برق آویزان شدند. مسئولان آن هنگ اما آن حرکت را محکوم کردند.
یکی از اعضای رهبری حزب «یونیونیست دموکرات» در ایرلند شمالی که طرفدار بریتانیا است، شکایت کرد که همیشه به قربانیان «یکشنبه خونین» توجه بسیاری می‌شود، اما کسی صحبت از دو سربازی که چند روز پیش از آن به‌دست پیکارجویان ملی‌گرای ایرلندی کشته شده بودند، نمی‌کند.
حدود نیمی از کشته‌های تخاصم به دست «ارتش جمهوری‌خواه ایرلند» کشته شدند، اما ملی‌گرایان ایرلندی میگویند عامل اصلی خشونت، دولت سرکوبگر بریتانیا و نیروهای محلی‌اش بوده که حقوق بنیادین آن‌ها را از آنان دریغ می‌کرده است.
بستگان کشته‌شدگان و زخمی‌ها برای پنجاهمین سالگرد «یکشنبه خونین» برنامه‌های مفصلی داشتند؛ از جمله مراسم یادبودی در میدان اصلی دِری، و اجرای نمایشنامه‌ای بر بنیان عکس معروف کشیشی که دستمال سفیدی را جلو سربازان بریتانیا گرفته است. تمام بازیگران آن نمایش از اهالی محل بودند. از دیگر برنامه‌های آنان، راهپیمایی در مسیر اصلی واقعه سال ۱۹۷۲ بود. مراسم رسمی بزرگداشت، در بنای یادبود «یکشنبه خونین» در خیابان راسویلِ دری برگزار شد، و اسامی کشته‌شدگان و زخمی‌ها در بخشی از آن مراسم ۴۵ دقیقه‌ای خوانده شد.
علاوه بر نخست‌وزیر ایرلند، سایر چهره‌های جمهوری ایرلند، از جمله سیمون کاونی، وزیر امور خارجه، ماری لو مک‌دونالد، رهبر حزب چپ‌گرای «شین فین» (که در هر دو ایرلند شمالی و جنوبی فعالیت می‌کند)، و کالوم ایست‌وود، رهبر «حزب سوسیال دموکرات و کارگر» در ایرلند شمالی، نیز در آن مراسم حضور داشتند.
مایکل مک‌کینی، که برادرش، ویلیام مک‌کینی، در «یکشنبه خونین» کشته شد، در سخنانی برای حضار از دولت بریتانیا به علت قصد آن برای ممنوع کردن هرگونه تعقیب قانونی مرتکبان «دردسرها»، انتقاد کرد.
او گفت: «دولت بریتانیا هراسان است. می‌ترسند که سربازان‌شان، جاسوسان‌شان، و کارمندان دولتی‌شان افشا شوند و نقش‌شان به عنوان پیکارجو و شتاب‌دهنده در جنگ در ایرلند، در سراسر جهان آشکار شود. می‌خواهند عدالت را از ما بگیرند، چون خودشان از رویارویی با عدالت هراسانند. اما ما می‌خواهیم هشدار بسیار روشنی به دولت بریتانیا بدهیم: اگر برنامه‌هاشان را دنبال کنند، خانواده‌های «یکشنبه خونین» آماده‌اند تا مقابل‌شان بایستند.»
پس از مراسم، آقای مارتین در «موزه دری آزاد» با خانواده‌های قربانیان «یکشنبه خونین » دیدار کرد. او در پی آن رویداد گفت: «حضور در این‌جا و دیدار با خانواده‌های یکشنبه خونین در پنجاهمین سالگرد آن جنایت وحشتناک، باعث افتخار من بود. از آن‌ها برای کارزار بسیار با کرامت، پیگیر، و بیباکانه‌شان در دنبال کردن اصول همگانی عدالت، حقیقت، و مسئولیت‌پذیری تشکر کردم.»
نخست‌وزیر ایرلند گفت که پیگرد قضایی جنایات «دردسرها» ادامه خواهد داشت، و تاکید کرد: «تمامی طرفین ایرلند شمالی به روشنی گفته‌اند که راضی به عفو نیستند و می‌خواهند رویه قضایی دنبال شود.»
