آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران خطاب به اعضای مجلس خبرگان رهبری گفت: «حضور منطقه‌ای، به ما نفوذ راهبردی و قدرت ملی بیشتری می‌دهد.» او همچنین اعلام کرد که عقب‌نشینی در برابر آمریکا یا هر قدرت دیگری به‌منظور برون‌رفت از تحریم‌ها اشتباه بزرگی است و ضربه‌ شدیدی به دولت وارد می‌کند. رهبر جمهوری اسلامی خاطرنشان کرد که ایران اکنون در وضعیت بهتری قرار دارد و به دلیل رد پیشنهادها برای کاهش توان دفاعی، با هیچ تهدیدی روبه‌رو نیست.

بهره‌برداری از پرونده‌های منطقه‌ای

سخنان خامنه‌ای بیانگر عوامل تعیین‌کننده سیاست منطقه‌ای ایران مبتنی بر اصل دفاع پیش‌دستانه است، به‌ویژه این‌که تهران موفق شده است این اصل را تحت رهبری نیروی قدس سپاه پاسداران به کار گیرد. این راهبرد شامل تشکیل ساختاری از متحدان و حامیان منطقه‌ای جمهوری اسلامی است که از آن همچون ابزار فشار برای تضعیف منافع کشورهای منطقه استفاده می‌کند و تهران آن را «محور مقاومت» می‌نامد.

در چهارچوب همین راهبرد، نیروی قدس با کمک حزب‌الله در عراق، سوریه و لبنان و جنبش انصارالله در یمن حضور نظامی دارد. به این معنی که رژیم ایران به‌منظور کاهش توان نظامی متعارف خود، به دنبال افزایش عمق نفوذ خود در منطقه است. ایران در تلاش برای دستیابی به خودکفایی در قابلیت‌های نظامی نامتقارن و ایجاد شبکه‌ای از متحدان و عوامل منطقه‌ای برای مقابله با تهدیدهای خارجی است.

علاوه بر آن، جمهوری اسلامی در برنامه موشکی سرمایه‌گذاری بسیاری کرده است و تصمیم دارد از پرونده‌های مختلف منطقه‌ای برای تحقق منافع خود بهره‌برداری کند. از سوی دیگر، تهران همواره سعی دارد از برنامه هسته‌ای خود همچون یک اهرم فشار علیه غرب استفاده کند. درنتیجه مشخص است که ایران با حذف پرونده‌های منطقه‌ای که عامل اصلی بی‌ثباتی کشورهای منطقه است و تحرکات ایران را در کشورهای درگیر بحران نفی می‌کند، موافقت نخواهد کرد.

بر اساس برداشت ایرانیان، سیاست رژیم ایران محصول عوامل متعددی است که عمده‌ترین آن‌ها رقابت میان ایدئولوژی انقلاب اسلامی، برداشت رهبر جمهوری اسلامی ازآنچه تهدیدی برای رژیم و دولت می‌داند و منافع ملی ایران است.

ادامه گسترش نفوذ

راهبرد امنیت ملی ایران متکی بر استفاده از روش‌ها و سازوکارهای مختلف برای اجرای سیاست خارجی ازجمله حمایت مالی و نظامی از متحدان رژیم‌ و جناح‌های مسلح در منطقه است. جمهوری اسلامی ایران همواره تسلیحات، آموزش و مشاوره نظامی را برای حمایت از دولت‌ها و جنبش‌های متحد در منطقه، مانند رژیم بشار اسد در سوریه، سازمان حزب‌الله در لبنان، جنبش حماس در فلسطین، گروه انصارالله در یمن و شبه‌نظامیان شیعه در عراق فراهم کرده است.

جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب راهبرد منطقه‌ای خود از شبه‌نظامیان عراقی برای بی‌ثبات کردن دولت عراق و برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل و آمریکا استفاده می‌کند. همچنان رژیم ایران از شبه‌نظامیان حوثی علیه منافع کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بهره‌برداری می‌کند و سعی دارد برای مقابله با اسرائیل، حضور شبه‌نظامیان وفادار به خود را در سوریه گسترش دهد.

به همین دلیل، جمهوری اسلامی راهبرد منطقه‌ای خود که مبتنی بر گسترش نفوذ آن در منطقه است را کنار نخواهد گذاشت، بنابراین تا زمانی که مداخله ایران برای دستیابی به منافع آن ادامه داشته باشد، ثبات در منطقه حاکم نخواهد شد. اگر ایران با غرب بر سر احیای برجام به توافق برسد و ایالات متحده به توافق هسته‌ای با ایران بازگردد، لغو تحریم‌ها منجر به افزایش مداخله ایران و حمایت مالی و نظامی از گروه‌ها و شبه‌نظامیان وفادار به آن در منطقه خواهد شد.

به این معنی که احیای برجام ممکن است توانایی‌های هسته‌ای ایران را محدود کند، اما دامنه فعالیت‌های منطقه‌ای آن را افزایش می‌دهد؛ مگر اینکه تهران متوجه شود که منافع ملی آن مستلزم تلاش برای افزایش همکاری‌ با کشورهای منطقه‌ است و حرکت در این مسیر، زمینه را برای بهره‌برداری از منابع منطقه در راستای توسعه و ثبات فراهم می‌کند.