در سال‌های اخیر بحث امنیت انرژی و دیپلماسی انرژی به عنوان یکی از موضوعات مهم روابط بین‌الملل مورد توجه دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی قرار گرفته است .نقش دیپلماسی انرژی در سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ در قبال کشورهای خاورمیانه در حال پررنگ‌تر شدن است. در ماه‌های اخیر و بدنبال توقیف و حمله به نفتکش‌ها و هم چنین حمله به تاسیسات نفتی در تنگه هرمز موضوع امنیت انرژی در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفت.
حملات اخیر پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو نه تنها باعث افزایش قیمت نفت بصورت موقت شد بلکه باعث گردید کشورهای منطقه که اقتصادشان عمدتا به صادرات انرژی وابسته است به مسأله امنیت عرضه انرژی بیش از بیش توجه نمایند و حتی برخی کشورها به‌فکر خرید سیستم‌های دفاع موشکی برای حفاظت از زیرساختار انرژی خویش بیافتند.
در این بین روسیه فرصت را برای فروش و بازار یابی سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ مغتنم شمرد. روسیه پس از فروش این سیستم به ترکیه درصدد فروش سیستم دفاع موشکی اس ۴۰۰ به سایر کشورهای منطقه است. دولت آمریکا هم در نظر دارد سیستم دفاع موشکی پاتریوت بیشتری را در عربستان مستقر کند. افزایش فروش چنین سیستم‌هایی در منطقه می‌تواند یکی از پیامدهای حمله به پالایشگاه‌های آرامکو ارزیابی شود. کشورهای منطقه بازار خوبی برای کشورهای عمده تولید کننده سلاح هستند. سوال اصلی اینجاست که چرا امکانات حفاظتی موجود در عربستان نتوانست مانع حمله پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو شوند؟
ماه ژوئن گذشته خالد الفالح وزیر اسبق انرژی عربستان در حاشیه اجلاس اوپک در وین با اشاره به حمله‌های ماه‌های گذشته به خط لوله‌ها و نفتکش‌ها - نگرانی عربستان را نسبت «امنیت عرضه انرژی» ابراز کرده بود. الفالح در گفتگو با خبرنگارن با اشاره به توانایی عربستان برای عرضه نفت مورد نیاز بازار در زمان تحریم صادرات نفت ایران گفته بود : «ما هر کاری لازم باشد برای دفاع از قلمرو ، دارایی‌ها و مسیرهای کشتیرانی خودمان انجام می‌دهیم و اطمینان می‌دهیم امنیت انرژی جهان توسط هیچ رژیمی تهدید نخواهد شد.»
این اظهارات پیش از حمله اخیر به پالاشگاه‌های نفت آرامکو صورت گرفت. الفالح در آن برهه زمانی از موفقیت عربستان برای دفاع از زیرساختار انرژی در مقابل صدها تلاش برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های انرژی این کشور خبر داده بود. خالد الفالح، از جامعه بین‌الملل خواسته بود که در برابر آنچه تهدید ایران برای امنیت انرژی جهان دانست بایستند. وی گفته بود که عربستان هر کاری لازم باشد برای دفاع از قلمرو ، دارایی‌ها و مسیرهای کشتیرانی خود انجام می‌دهد و اطمینان داده بود که امنیت انرژی جهان توسط هیچ رژیمی تهدید نخواهد شد.
حمله دو ماه بعد به پالایشگاه‌های آرامکو نشان داد که اقدامات عربستان برای حفاظت فیزیکی از زیرساختار انرژی نیازمند بازبینی است و این کشور باید منشور امنیت انرژی خویش بویژه اصل امنیت عرضه انرژی را مورد بازبینی قرار دهد تا در آینده در مقابل چنین حوادثی زیرساختار انرژی این کشور آسیب نبیند.
گروه جی ۲۰ و امنیت انرژی
در اجلاس گروه جی ۲۰ در ژاپن ، نیز مسئله امنیت انرژی یکی از موضوعات اصلی نشست بود. پبش از برگزاری اجلاس گروه ۲۰ حملاتی به تانکرهای نفت در تنگه هرمز صورت گرفت. با توجه به اینکه امنیت انرژی و رشد اقتصادی کشورهای عمده صنعتی تا حد زیادی به امنیت انرژی در تنگه هرمز وابسته است وزیران انرژی گروه جی ۲۰ در بیانیه نهایی این نشست، به حملات به نفتکش‌ها در نزدیکی تنگه هرمز واکنش نشان دادند و بر ضرورت همکاری بین‌المللی بیشتر برای تضمین امنیت انرژی تاکید کردند.
در بیانیه نهایی وزیران انرژی گروه جی ۲۰ ، حملات به نفتکش‌ها مورد اشاره قرار نگرفت اما بر اهمیت زیرساخت انرژی مطمئن برای جلوگیری از اختلالات عرضه انرژی و متنوع شدن منابع انرژی، تأمین کنندگان و مسیرها و تسهیل بازارهای باز، انعطاف پذیر، شفاف، رقابتی، باثبات و مطمئن تاکید شد. بیانیه نهایی وزیران انرژی گروه جی نشان داد که امنیت عرضه انرژی همانقدر که برای عربستان وسایر صادرکنندگان نفت مهم است برای کشورهای گروه جی ۲۰ نیز بسیار مهم و حیاتی می باشد.
در حمله اخیر به پالایشگاه‌های آرامکو با توجه به تصمیم آمریکا برای عرضه ذخایر استراتژیک نفت و هم چنین استفاده عربستان از ذخایر استراتژیک نفت - قیمت نفت که افزایش یافته بود پس از مدتی به سطح پیش از حمله به پالایشگاه‌ها رسید. در این بین باید به عرضه مازاد نفت در بازار و هم چنین کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف کننده نفت نیز اشاره کرد که باعث شد تا حملات پهپادها نتواند تاثیر بلند مدت در امنیت انرژی جهانی و قیمت نفت داشته باشد. در صورت تکرار چنین حملاتی به زیرساختار انرژی هر یک از کشورهای عمده تولید کننده انرژی می‌تواند شوک عمده‌ای به بازار نفت وارد کند.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و استفاده روز افزون از پهپادها در امور نظامی باید سیستم حفاظتی از زیرساختار انرژی کشورهای منطقه نیز برای مقابله با حملات از طریق پهپادها و هم چنین حملات موشکی به‌روز شوند. خرید سیستم‌های دفاع موشکی برای حفاظت از زیرساختار انرژی می‌تواند یکی از روش‌هایی باشد که کشورهای منطقه بتوانند از زیرساختار انرژی خود محافظت نمایند. مسئله مهم که باید مورد توجه قرار گیرد همگرایی بین کشورهای منطقه برای ایجاد امنیت منطقه‌ای است و حمله به زیرساختار انرژی کشورهای همسایه برنده‌ای نخواهد داشت. بدون تغییر در سیاست خارجی کشورهای منطقه امکان رسیدن به اجماع در امنیت منطقه‌ای کار آسانی نخواهد بود.
استفاده از گروه‌های نیابتی برای صدمه زدن به زیرساختار انرژی کشورهای منطقه شاید بتواند در کوتاه مدت منافع کشورهای ثالث را برآورده کند اما نکته‌ای که گاها مورد غفلت واقع می‌شود، در نبود امنیت انرژی در منطقه، هیچ کشوری نمی‌تواند نه در بازار رسمی و نه در بازار خاکستری نفت بفروشد. اقتصاد کشورهای منطقه به شدت به صادرات انرژی وابسته است. و کاهش ظرفیت صادراتی کشورهای منطقه به معنای کاهش درآمد ارزی – کاهش رشد اقتصادی و به تبع آن بیکاری و... می‌باشد. کشورهای منطقه با مسائل و مشکلات فراوانی روبرو هستند و تداوم حملات موشکی -پهپادها و یا حملات سایبری به زیرساختار انرژی باعث بروز بحران‌های اقصادی- امنیتی و اجتماعی در کشوهای منطقه خواهد شد.
