عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، بامداد یک‌شنبه با رای قاطع مجلس این کشور برکنار شد. ۱۷۴ نماینده به برکناری عمران خان رای مثبت دادند.

این اولین بار در تاریخ پاکستان است که نخست‌وزیری با لایحه عدم اعتماد مجلس برکنار می‌شود. اپوزیسیون برای کنار زدن خان به حداقل ۱۷۲ رای از ۳۴۲ رای نیاز داشت و نهایتا توانست به این میزان برسد.

شهباز شریف، رهبر حزب «اتحادیه مسلمانان پاکستان-نواز» که نام برادرش (نخست‌وزیر سابق، نواز شریف) را بر خود دارد چهره اصلی اپوزیسیون است و انتظار می‌رود اکنون به نخست‌وزیری برسد. آقای شریف در صحن مجلس گفت ائتلاف جدید پاکستان را «از نو می‌سازد». او تاکید کرد که دولت جدید از کسی انتقام نمی‌گیرد و کسی را به زندان نمی‌فرستد و به روندی قانونی اتکا خواهد کرد.

اپوزیسیونی که موفق شد ۱۷۴ رای را جمع کند متشکل از احزاب مختلفی است: از حزب آقای شریف تا «حزب مردم پاکستان»،‌ حزب خانواده سیاسی بوتو که گرایش سوسیالیستی دارد تا احزابی لیبرال‌ماب و اسلام‌گرا.

خان، نخست‌وزیر ۶۹ ساله‌ای که به‌عنوان یکی از ستاره‌های کریکت پاکستان مشهور بود و با بنیانگذاری حزب «جنبش انصاف» توانست به صدر سیاست پاکستان برسد هنگام رای‌گیری در مجلس حضور نداشت. نمایندگان هم‌حزبی او حاضر به مشارکت در رای‌گیری نشدند و از مجلس خارج شدند.

آقای خان که در دوران خود فاصله اسلام‌آباد با سیاست‌های واشنگتن را بیشتر کرده بود در روزهای گذشته مدعی شد که این توطئه آمریکا است که او را سرنگون می‌کند. اما شطرنج سیاسی پاکستان نشان می‌دهد که او اکثریت پارلمانی خود را از دست داده است.

تورم شدید باعث نارضایتی مردم شده است و ارتش پاکستان که قبلا از حامیان اصلی خان بود نیز، ظاهرا دل خوشی از او ندارد. پایان هفته‌ها بحران سیاسی بالاخره به کنار زدن خان انجامید.

بحران سیاسی البته همچنان ادامه خواهد داشت، چرا که کشور حالا باید انتخابات زودهنگام برگزار کند. این انتخابات احتمالا در ماه اکتبر برگزار می‌شود و آقای خان نیز در آن شرکت خواهد کرد.

پاکستان با بیش از ۲۲۰ میلیون یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان و پس از اندونزی دومین کشور پرجمعیت مسلمان جهان است. این کشور در ضمن از معدود کشورهای دارای سلاح هسته‌ای است. بی‌ثباتی سیاسی در تمام ۷۵ سالی که از استقلال پاکستان می‌گذرد مشاهده شده است و هیچ نخست‌وزیری در تاریخ این کشور تا به‌حال نتوانسته است پنج سال دوره خود را به پایان برساند.

متحدین خان می‌خواستند جلسه مجلس را به‌تاخیر بیندازند و این واهمه ایجاد شده بود که پای ارتش وسط کشیده شود. ارتش پاکستان قدرتمندترین نهاد این کشور است و سابقه کودتاهای متعددی را دارد.

رئيس ستاد ارتش شب گذشته، با آقای خان دیدار کرده بود. دیوان عالی کشور، که از نهادهای قدرتمند است نیز، اعلام کرده بود که نیمه‌شب تشکیل جلسه می‌دهد تا در صورت نیاز دخالت کند. نیروهای پلیس بیرون ساختمان مجلس منتظر بودند تا در صورت به خشونت کشیدن شدن امور وارد کار شوند.

حدود ساعت ۱۱:۴۵ شب بود که قانونگذاران حزب آقای خان به اعتراض، مجلس را ترک کردند، سپس جلسه رای‌گیری آغاز شد تا لایحه عدم اعتماد رای بیاورد.

آقای خان از هوادارانش خواسته است روز یکشنبه دست به اعتراض‌های خیابانی بزنند. او شب جمعه در سخنانی که از تلویزیون پخش شد گفت: «آینده شما در میان است. اگر در پاسداری از حاکمیت ملی کشورمان موضع نگیرید ما همچنان تحت انقیاد خواهیم بود. ملت باید یک‌صدا به پا خیزد تا پاکستان را نجات دهیم.»

اما معلوم نیست او چقدر در راه بسیج مردم موفق شده است. خان با وعده ساختن نوع جدیدی از دولت رفاه اسلامی و مقابله با فساد اقتصادی گسترده در پاکستان به قدرت رسیده بود. واقعیت اقتصادی امروز اما بدهی عظیم دولت و سه سال متوالی تورم دورقمی است. تلاش او برای نزدیک‌تر کردن کشورش به چین و روسیه و دورتر کردن آن از آمریکا نیز مخالفین بسیاری داشت.

خان هفته گذشته که مجلس در آستانه اعلام رای عدم اعتماد او بود، انحلال مجلس را اعلام کرد؛ حرکتی که اپوزیسیون به کودتا تشبیه کرد. اما دیوان عالی پاکستان روز پنجشنبه اعلام کرد که حرکت آقای خان مغایر با قانون اساسی است و حکم داد که مجلس باید روز شنبه رای‌گیری کند.

برخی تحلیل‌گران اما می‌گویند باید منتظر بازگشت او به صحنه سیاست بود. عایشه صدیقه، تحلیل‌گر سیاسی در دانشگاه سوآس لندن، به روزنامه «نیویورک تایمز» گفت: «فکر نمی‌کنم عمران از سیاست پاکستان کنار رفته باشد. همین الان هم موضع بهتری دارد. توجه‌ها را کاملا از تورم و اقتصاد پرت کرده و به موضوع دسیسه خارجی جلب کرده است و این به نفع او است.»

این سیاستمدار خود متولد خانواده ثروتمندی در لاهور، پایتخت فرهنگی پاکستان، است. او از اواخر دهه ۱۹۷۰ به‌عنوان یکی از مشهورترین کریکت‌بازهای جهان شناخته می‌شد؛ چهره‌ای از پاکستان که می‌توانست جلوی، بریتانیا، قد علم کند. با رهبری خان بود که پاکستان در سال ۱۹۹۲ به بزرگ‌ترین افتخار ورزشی تاریخ خود رسید: قهرمانی در جام جهانی کریکت. در دهه ۱۹۸۰ او به زندگی پر زرق‌وبرقش معروف بود و تصاویرش با زنان مختلفی که با آن‌ها رابطه داشت در لندن منتشر می‌شد. در سال ۱۹۹۶ بود که به سیاست روی آورد و حزب «جنبش انصاف» را بنیان‌گذاری کرد، حزبی که ادعای اصلاح‌طلبی داشت و بین بسیاری از پاکستانی‌های طبقه متوسط در خارج از کشور محبوب شد. سال‌ها طول کشید تا خان بتواند به موفقیت سیاسی برسد و تصویر خود را از ستاره متمول لندن به مسلمان زاهدی که به فکر فقرا است تغییر دهد. در سال ۲۰۱۸، او بالاخره توانست به نخست‌وزیری برسد؛ در پی انتخاباتی که بسیاری می‌گفتند پیروزی خان در آن بی‌ربط به اتحادش با ارتش این کشور نبوده است.

حمایت خان از طالبان افغانستان، که سال‌ها به آن‌ها در شمال غربی پاکستان پناه داده بود، از جمله نکاتی بود که باعث شد بسیاری در سراسر جهان و دولت‌های مختلف، دل خوشی از او نداشته باشند.

در سال ۲۰۱۹، او با نقض وعده‌های پیشین خود تقاضای بسته نجات شش میلیارد دلاری از صندوق جهانی پول کرد. در سال‌های گذشته، او در ضمن دست به سرکوب مخالفان زده بود و انتقاد گسترده گروه‌های حقوق بشری را برانگیخته بود.

حامیانش اما عملکرد نسبتا موفق پاکستان طی همه‌گیری ویروس کرونا و برخی کمک‌ها به فقرا را می‌ستایند.

حالا باید دید ادامه خان و ادامه پاکستان بی یا بدون آن چه خواهد شد.