«طرف دوم باید به محض درخواست طرف اول، بدون تاخیر، به نهادهای ذی‌صلاح در مسائل حفاظت و امنیت و سایر دستگاه‌های اطلاعاتی مساعدت کند.» عبارتی که خواندید، ماده چهارم بند اول قرارداد پروژه «ابر» ایران تحت عنوان «دفاع ملی و امنیت عمومی» میان سازمان فناوری اطلاعات ایران، زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، با شرکت «نویان ابرآروان» است؛ شرکتی که با انتقادهای کاربران فضای مجازی مواجه است و این روزها به دلیل برپایی یک کنفرانس عملکرد، دوباره بر سر زبآن‌ها افتاده است.
مراسمی که نام «سوار بر ابرها» بر خود داشت، کنفرانس گزارش عملکرد این شرکت بود. «پویا پیرحسینلو»، هم‌بنیانگذار ابرآروان، در نخستین جملات گزارش «سوارابرها»ی خود، با به‌یادآوری جهل مردم درباره واگن و الکتریسیته در سال‌های گذشته، گفته بود: «شرکت‌های ابری به وجود آمدند تا کمک کنند که مردم و کسب و کارها در دنیای آزاد اینترنت، بهتر زندگی کنند. اما متاسفانه من باید در سال ۲۰۲۲ یک کنفرانس فناوری را این‌گونه آغاز کنم که چرا مطلقا شرکت‌های ابری نمی‌توانند هیچ تاثیری در محدودیت و مسدود شدن اینترنت داشته باشند.»
پیرحسینلو کوشید با اعلام بی‌تاثیری عملکرد شرکتش بر مسدودسازی اینترنت در همان آغاز برنامه، از مجموعه‌اش حفاظت کند. اما فریبکارانی که غالبا خود را پشت کلمات پنهان می‌کنند که نه پاسخ سرراست بدهند و نه تعهدی را گردن بگیرند، باید بدانند که وقتی هیچ چیز در جهان اینترنت از نظرها دور نمی‌ماند، عملکرد و خدمات آن‌ها به حکومت هم از نظرها دور نمانده است.
در بند چهارم قرارداد سازمان فناوری اطلاعات (به نمایندگی از وزارت ارتباطات) با ابرآروان، آمده است: «طرف دوم حق شنود یا حق استراق‌سمع مشترکان و همچنین نصب تجهیزاتی مشابه را برای خود نخواهد داشت.» وجود این بند، یعنی این شرکت، ملزم است در صورت نیاز، امکان شنود «قانونی» کلیه تجهیزات و سرویس‌های شنود را فراهم آورد.
منبع: فارنت
عرصه کنترل نهادهای امنیتی
کاربران شبکه‌های اجتماعی این شرکت و اعضای آن را از متهمان به همکاری در پیشبرد اجرایی شدن پروژه شبکه ملی اطلاعات می‌دانند که در اصل نامش «اینترنت ملی» و مطلوب و مورد نظر رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران است. او بارها از کنترل نشدن شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی انتقاد کرد و خواستار «صیانت» از آن از سوی مقامات مسئول شده است؛ چیزی که در کارنامه ابرآروانی‌ها روشن است. دیگر همه می‌دانند که در حکومت‌های اقتدارگرا و استبدادی، بستر فناوری، عرصه نظارت و کنترل نهادهای امنیتی است، چرا که بدون سرویس خدمات ابری، دسترسی به محتوای تولید شده کاربران و شبکه توزیع محتوا (CDN) هم میسر نخواهد شد. دولت‌ها برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات، به ایجاد لایه‌های زیرساخت، خدمات پایه، خدمات کاربردی، و محتوا داشتن این سرویس نیاز دارند.
ابرآروان؛ قاتل مردم، سلاخ اینترنت
پویا پیرحسینلو در گزارش عملکرد شرکتش، با اشاره به تصویری که از ابرآروانی‌ها در فضای مجازی ارائه می‌شود، گفت: «به ما لقبی مثل قاتل مردم و سلاخ اینترنت می‌دهند. دروغ‌ها، تهدید‌ها، و تهمت‌های باورنکردنی. وقتی به مردم نمی‌توانی بگویی که در سیم‌های برق، شیطان جریان ندارد و در واکسن نمی‌توان سنسور 5G گذاشت و کلاود به قطع و وصل اینترنت بی‌ربط است، این تلخ‌ترین بخش ماجرا است.»
گفته‌های او یکی از ترفندهای مغالطه است. چرا که پیرحسینلو تلاش می‌کند با آوردن چند استدلال صحیح، ابرآروان را پاک و بی‌گناه، و منتقدان را پلید، و افراط‌گرایانی نشان دهد که به گفته او، با «سایبربولی» و «تهمت‌های ناروا» باعث شده‌اند خدمات مثبت او و همکارانش زیر سوال رود.
او با این روش مظلوم‌نمایانه کوشیده است ذهنیت مخاطبان به سمت خدماتی نرود که ابرآروان برای ساخت فایروال در کنار وزارت ارتباطات از توان خود برای محدودسازی اینترنت به کار گرفته است. پیرحسینلو در آن مراسم گفت: «ما سرویس ابری هستیم و قطع و وصل اینترنت به وسیله فایروال انجام می‌شود، نه ما. »
نه وام و نه رانت!؟
۲۸ تیر ۱۳۹۸، آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی، عکسی از خود را همراه با پویا پیرحسینلو و محمود واعظی، رئیس دفتر «حسن روحانی»، منتشر کرد. این عکس در نمایشگاه بین‌المللی تهران و در غرفه ابرآروان گرفته شده بود. حرکت «های فایو» آذری جهرمی و پویا پیرحسینلو در حضور مسئول دفتر رئیس جمهوری وقت، از میزان نزدیکی آن‌ها و برخورداری از رانت‌های همکاری و همراهی ابرآروان با دستگاه‌های دولتی نشان داشت.
آذری جهرمی در یک «فرار به جلو» عکس را با متنی همراه کرده و در حساب کاربری خود در توییتر، به عنوان «دستاوردهای توسعه زیرساخت» معرفی کرده بود: «نه وام و نه رانت و نه بودجه نجومی و نه سروصدای ملی بودن، بدون ادعا یک سرویس مهم زیرساختی کشور را توسعه دادند. شب گذشته [هم] پس از ارائه خدمت موفق به بیش از پانزده هزار شرکت ایرانی، اولین مشتری بین‌المللی خودشان را جذب و ثبت کردند. دست مریزاد!»
جهرمی در ۵ فروردين ۱۳۹۷ هم ابرآروان را شرکتی معرفی کرد بود که «توانسته در زمان تحریم‌های اعمالی مدعیان آزادی اینترنت»، «زیرساخت مناسب» را برای ایران [بخوانید برای اینترنت ملی] فراهم کند.
«ابرآروان» کیست؟
ابرآروان که خود را شرکتی در عرصه «های‌تک» معرفی کرده است، می‌گوید در حوزه فناوری ابری فعال است و کار خود را از سال ۱۳۹۴ آغاز کرده است. محصولاتی که در بخش معرفی این شرکت اعلام شده است، عبارت است از: «شبکه توزیع محتوا (CDN)، سرور ابری، پلتفرم ویدیویی، کانتینر ابری، و آبجکت استوریج». ابرآروان در ادامه اعلام کرده است که «زیرساخت کسب‌وکارهای آنلاین، سازمان‌ها و استارت‌آپ‌ها» را تامین می‌کند.مدیران این مجموعه (که در نظر دارد سهام خود را در بازار سرمایه ایران تا سال۱۴۰۴ عرضه کند)، می‌گویند شرکت‌شان هزار و پانصد میلیارد تومان ارزش‌گذاری شده است. سرمایه‌گذار اصلی شرکت ابرآروان هم که بیش از ۵۰ درصد سهام آن را در اختیار دارد، «هلدینگ فناپ» است؛ هلدینگی از زیرمجموعه‌های بانک پاسارگاد.
کیوان جامه‌بزرگ، رئیس هیئت مدیره ابرآروان، نیز در همین کنفرانس اخیر، از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری تاریخ ایران در حوزه «دیتاسنتر» ابری و تصویب آخرین مرحله افزایش سرمایه ابرآروان در هیئت مدیره شرکت سخن گفت، و ارزش‌گذاری ۱۵۰۰ میلیارد تومانی ابرآروان را در پروسه جذب سرمایه اعلام کرد.
CDN چیست؟
«شبکه توزیع محتوا» یا «CDN»، تمام سرورهای شبکه جهانی اینترنت را تحت پوشش دارد. زمانی که این سیستم برای سایتی فعال می‌شود، اطلاعات آن سایت روی تمام سرورهای توزیع محتوا کپی و ذخیره خواهد شد. هر وقت یک بازدیدکننده به سایت یا صفحات رسانه‌های اجتماعی وارد می‌شود، محتوای آن سایت را که شامل تصویر و متن است، از نزدیک‌ترین سرور نزدیک به خود دریافت خواهد کرد. این کار موجب بهبودی چشمگیر در عملکرد سایت‌ها خواهد شد.
ابرآروان اما این سرویس «شبکه توزیع محتوا» را به قصد اتصال کاربران به اینترنت بین‌الملل فراهم نکرده و خدماتش را بر بستر اینترنت داخلی توسعه داده است. درست مثل همان روزهای اعتراضات آبان‌ماه ۱۳۹۸ که اینترنت بین‌الملل در ایران قطع شده بود، ولی دسترسی به سایت‌های داخلی کماکان امکان‌پذیر بود. درواقع، حساسیت کاربران ایرانی اینترنت نسبت به ابرآروان، از همان روزهای آتش و خون و کشته شدن دست‌کم ۱۵۰۰ شهروند به دست حکومت در سراسر کشور، شکل گسترده‌تری به خود گرفت.
توییت‌های ابرآروانی در جریان اعتراض‌ها و قطعی اینترنت آن سال که با لحنی تمسخرآمیز از قطع نبودن دسترسی خود و همکاران‌شان در توییتر می‌نوشتند، آغاز این ماجرا محسوب می‌شود. در جریان قطعی اینترنت آبان‌ماه ۱۳۹۸ ایران، برخی از کاربران نزدیک به جریان‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب هم از سرویس‌هایی استفاده کردند که شائبه حکومتی بودن آن‌ها را تشدید کرد.
نظرات کاربران
مدیران و اعضای ابرآروان با این ادعا که صرفا تولیدکننده‌اند و در مورد چگونگی استفاده از محصول مسئولیتی ندارند، انتقادها به خود را «اتهام و شایعه» می‌خوانند و بر آن تاکید دارند. آن‌ها منتقدان به عملکرد خود را به «حملات سازمان یافته و تخریبی» متهم می‌کنند و خود را قربانی «سایبربولی» می‌دانند. اما با جست‌وجوی صفحات اعضای این شرکت در توییتر، متوجه می‌شویم که صفحه‌های اعضای این شرکت «خصوصی‌سازی» شده تا جز دنبال‌کنندگان شناخته شده که در صفحه‌های کاربری آنان حضور دارند، کسی به محتوای توییت‌ها دسترسی نیابد.
کاربری با اشاره به قراردادهای ISP خرید اینترنت، نوشت: «شما موقع خرید اینترنت از isp قرارداد امضا میکنی که به سایت نامجاز زیر قوانین ملی نری، ولی در عمل...»
یک کاربر دیگر توییتر هم با اشاره به ادعای محمدجواد ظریف پیرامون زندانیان سیاسی، درباره حرف‌های پیرحسینلو می‌نویسد: «پویا قبل از شروع رسمی سوارابرها، راجع به طرح صیانت و فیلترنت صحبت کرد و توضیح داد که فعالیت‌های تیمش هیچ ربطی به قطع اینترنت توی ایران نداره. ظریف هم اعلام کرده بود که در ایران زندانی سیاسی نداریم.»
یک کاربر دیگر، با اشاره به هشتگ «سوار بر ابرها» و فعالیت ابرآروان برای بستن اینترنت، به انتقال سیل انتقادات از حکومت به سمت یک شرکت به ظاهر بخش خصوصی پرداخت: «داستان ابراروان و دعوای سوارابرها و همه پیش و پشت پرده، یه بازنده داره: نسل جدید. جالب این‌جاست که موافق و مخالف، همه دارن اشتباه میزنن. اونی که می‌خواد نت رو ببنده براش ابرآروان فرقی نداره. فقط این طوری هزینه‌اش میاد سمت بخش خصوصی.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
کاربر دیگری، با انتشار یک «اسکرین شات» از «نت بلاکس»، به ایام اعتراضات آبان ۹۸ و قطعی اینترنت اشاره کرد و نوشت: «آبان ٩٨ بود. به طول دره‌ای که در تصویر می‌بینید، دست در دست حکومت سرکوبگر جمهوری اسلامی، صدها ایرانی را که پدر، برادر، و فرزند کسی بودند، به قتل رساندند. مردم را کشتند و انکار کردند. مادرانشان را عزادار و فرزندانشان را یتیم کردند.»
منبع: نت بلاکز
امین ثابتی، پژوهشگر حوزه اینترنت، نیز در توییتی با اشاره به شرکتی که به نام «ابرآروان» در آلمان ثبت شده است، نوشت: «یکی از نکات مهم در مورد ابرآروان، این است که احتمالا در دستگاه پولشویی سپاه هم نقش دارد. شرکتی که متعلق به ابرآروان است و در آلمان ثبت شده، هیچ نشانه‌ای که نشان دهد این شرکت دفتر اصلی‌اش در تهران است، ندارد. وقتی وب‌سایت رو نگاه کنید، می‌بینید انگار یک شرکت کاملا مستقل در آلمان است. ابرآروانی که خودش را به عنوان یک شرکت آلمانی به دنیا می‌فروشد.»
در کنفرانس چند روز قبل، مدیرعامل ابرآروان از انطباق کامل با قوانین حفاظت اطلاعات اتحادیه اروپا (GDPR) و ورود به بازار اروپا و آمریکای شمالی خبر داده بود.
کاربری هم با کنایه خطاب به مدیران این شرکت نوشت: «جماعت ابرآروان فکر می‌کنند با دسته کورها طرف هستند. طوری از بالا جواب می‌دهند که انگار ما مشتی بی‌سوادیم و آن‌ها تنها دانشمندان ایران هستند! اما، اما، اما هم ما می‌دانیم آن‌ها چه‌کاره‌اند، هم خودشان می‌دانند. خوب هم می‌دانند. بحث وجدان است و شرافت.»
